Dagblaðið - 18.03.1977, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUK 18. MARZ 1977.
persónur eins og lnge Horn-
ischer. sem er lögfræöingur aö
mennt, og skæruliðann Hans-
Joachim Klain.
Með þetta í huga sögöu yfir-
völdin aö þau hefðu orðiö aö
grípa í taumana. Engar sannan-
ir h^fðu verið fyrir því að
Traube sætti f.járkúgun af ein-
hverju tagi en sú fjárkúgun
hefði ekki verið i formi peninga
heldur ríkisleyndarmála.
„Skoðun okkar var sú,“ sagði
einn af ráðgjöfum innanríkis-
ráðherrans í síðustu viku, „að
Traube væri stórhættulegur
maður. Hann var í þeirri að-
stöðu að láta kúga út úr sér
ríkisleyndarmál og slíkt er al-
varlegur hlutur.“
Maihofer dregur í land
— Traube fœr vinnuna
Að lokum virtist svo sem al-
menningur í Vestur-Þýzkalandi
þreyttist á málinu og færi að
trúa stjórninni. Maihofer lofaði
í síðustu viku að skýra síðar í
þessum mánuði frá hlutdeild
sinni í innbroti leyniþjónust-
unnar í hús Traubes. Það gerði
hann síðan á miðvikudaginn.
Hann lýsti því yfir að Traube
væri hafinn yfir allan grun og
gæti tekið við starfi sínu aftur.
Hins vegar fylgdi engin afsök-
unarbeiðni tilkynningunni.
Er Þýzkalandi stjórnað
eins og ó
Hitlerstímanum?
Þó að þessu „sorp-
áætlunarmáli" sé nú lokið er
almenningu í Vestur-
Þýzkalandi ekki búinn að
gleyma því. Er landinu ef til
vill ekki hótinu betur stjórnað
en á Hitlerstímanum? Iðkar
leyniþjónustan það í stórum stíl
að brjótast inn á heimili hinna
almennu borgara og koma þar
fyrir hlustunartækjum?
Helzti stjórnarandstöðu-
flokkurinn á vestur-þýzka þing-
inu, Kristilegir demókratar,
ásökuðu innanríkisráðherrann
fyrir að hafa brotið stjórnar-
skrána þegar Der Spiegel birti
upplýsingar sinar og stjórnin
gat ekki borið ásakanirnar á
hendur sér til baka. Friðhelgi
heimilisins má ekki rjúfa í
Vestur-Þýzkalandi án þess að
almenningsheill eða mannslíf
séu í veði.
í tilkynningu til fjölmiðla,
sem lögfræðingur Klaus
Traube sendi frá sér, sagði
meðal annars að útskýringar
Werners Maihofers í þinginu
hefðu verið tilkomnar vegna
samkomulags sem þeir Traube
hefðu náð til að leysa málið
farsællega. Þar sagði jafnframt
að Traube hefði átt fjórtán
klukkustunda langan fund með
háttsettum embættismönnum
innan ríkisstjórnarinnar og að
dr. Traube hefði tekizt „að bera
af sér allar ásakanir sem born-
ar hefðu verið upp gegn hon-
um,“ eins og komizt er að orði í
tilkynningunni.
Afsökunarbeiðnin
Þá sagði lögfræðingurinn
jafnframt að innanríkisráð-
herrann hefði fallizt á að rita
tvö bref þar sem bornar séu til
baka ákærurnar á hendur skjól-
stæðingi hans. Þar segi meðal
annars að rangt hafi reynzl að
dr. Traube hafi haft tækifæri
til að kenna nokkrum að búa til
kjarnorkusprengju, hvað þá að
stela slíkri eða hlutum af
henni. Ennfremur er borið til
baka að kunningjar Traubes
séu úr hópi hryðjuverkamanna.
Ef þetta er ekki afsökunar-
beióni án þess að segja setning-
una með berum orðum, þá veit
ég ekki hvað afsökun er.
11
Ofsóknir á hendurHauki?
Haukur Guðmundsson, rann-
sóknarlögregiumaður í Kefla-
vík, hafði um nokkurt skeið
verið bákninu erfiður. Hann
hafði farið í taugarnar á kerf-
inu, spurt forboðinna spurn-
inga. Jafnvel rannsakað for-
boðin mál.
Og nú eru liðnir heilir þrír
mánuðir sfðan kunnur fjárafla-
maður, Guðbjartur Pálsson, var
handtekinn suður með sjó.
Eftir forkostulega málsmeð-
ferð, þar sem mál Guðbjarts
voru send milli embætta dóms-
kerfisins, voru mál Guðbjarts
send til Sakadóms í Reykjavík,
þrátt fyrir hávær mótmæli yfir-
manns í þeirri stofnun. Sfðan
hefur lítið frétzt af málum
þeim þaðan, en hins vegar fær
almenningur þær gleðifréttir
að mál Friðriks Jörgensen eigi
nú tíu ára afmæli hjá embætt-
inu. Svo ekki sé minnzt á öll hin
málin.
Hins vegar var ekki tvfnónað
á öðrum vettvangi. Jón
Eysteinsson, bæjarfógeti f
Keflavík, sem fylgzt hafði með
rannsókn á málum Guðbjarts,
rak Hauk Guðmundsson úr
starfi, fyrir ósannaðar sakir.
Hér er ekki lagður dómur á
sekt eð? sýknu Hauks Guð-
mundssonar, enda er það ann-
arra aðila að ákvarða svo. Auk
þess er það svo, að þeir sem
gerzt hafa nokkurs konar and-
ófsmenn f spilltu dómskerfi,
hafa farið sér hægt 1 því að rfsa
Hauki til varnar. Auðvitað er
það svo að það eiga um það bil
að gilda sömu leikreglur um
alla þegna samfélagsins og ef
einhver mismunun á að vera þá
eiga að gilda heldur strangari
reglur um lögreglumenn. Þeir
eiga ekki og mega ekki brjóta
lög landsins.
En hvað láta íslands þegnar
erta sig lengi? Það getur
stundum þjónað skynsamlegum
tilgangi að velta því fyrir sér,
hvað hugsað verði um samtím-
ann að hundrað árum liðnum,
árið 2077. Og ætli það sé fjarri
lagi að álykta, að hvað sem öðru
líður þá verði þá með einhverj-
um ráðum búið að leysa það
sem kallað hefur verið mesti
bölvaldur samtímans, verðbólg-
una. Það er kunnara en frá
þurfi að segja hvernig verð-
bólgan og braskið, óheiðarleg
viðskipti, sem fýlgja henni,
daprar allt siðskyn og gerir
þegnana sljóa. Og það, hversu
seinþreyttur fslenzkur almenn-
ingur er til vandræða, ekki
aðeins í máli Hauks heldur fjöl-
mörgum öðrum málum af því
tagi, megi einmitt rekja til
verðbólgunnar? Þegnar í óða-
verðbólgnu þjóðfélagi láta
bjóða sér ýmislegt, sem þeir
myndu ekki gera að öðru jöfnu.
Reynsla annarra þjóða hefur
sýnt þetta. Og þetta er að gerast
hér.
Hvaða kröfur
ó að gera?
Mál Hauks Guðmundssonar
er hér tekið sem dæmi. Endur-
tekin skal sú almenna skoðun
að lögreglumenn verða að fara
að lögum. En gangur þessara
mála er engu að síður orðinn
svo kostulegur, að lengur
verður vart þagað. Eftir að Guð-
bjartur Pálsson hafði verið
handtekinn vöknuðu grun-
semdir ráðamanna f dómskerfi,
að ekki hefði verið löglega
staðið að handtöku hans, og var
hún raunar kærð. Sérstakur
rannsóknardómari var
skipaður og ekkert til sparað.
Lögreglumaður var hafður f því
að leita uppi málavexti. Hefur
farið fram eins ftarleg rann-
sokn og frekast er kostur, og
rannsóknin einkum beinzt að
leit að tveimur stúlkum sem
áttu að hafa tekið þátt f þvf að
fá Guðbjart og félaga hans
suður með sjó.
Leitin að þessum stúlkum
hefur verið ítarleg, en ekki
borið árangur. Sakbendingar
hafa farið fram, allt fyrir
luktum dyrum. Hafa þátttak-
endur lýst þvf sem kostulegum
athöfnum. Sakbendingar hafa
farið fram bæði f Keflavík og
Reykjavfk, og þangað kallaðar
ekki einasta konur kunnugar
Hauki Guðmundssyni, heldur
og Kristjáni Péturssyni, toll-
verði! Einhverja átti að hanka
en ekkert gekk. Rannsóknar-
dómarinn gaf þegar í stað yfir-
lýsingar f blöð, þar sem hann
gaf fastlega f skyn að hann væri
að eltast við seka menn, það
væri timaspursmál, hvenær
slfkt sannaðist. Þar með var
hann raunar orðinn aðili að
málinu.
Siðan eru liðnir þrfr
mánuðir, og lögreglumaðurinn
er rekinn og hefur ennþá að
minnsta kosti ekki átt aftur-
kvæmt til starfs. Þá birtir rann-
sóknardómari yfirlýsingu um
gang mála, sem raunar er ekki
dómsskjal, heldur blaðagrein.
Þar getur hann um atriði, sem
vissulega eru tortryggileg án
þess þó að sanna neitt. En
þegar Haukur hafði svarað varð
augljóst, að rannsóknardómar-
inn hefur sleppt öðru sem aug-
ljóslega var lögreglumanninum
til málsbóta, án þess þó það
hefði sannað neitt eða af-
sannað. Og hvað er nú að taka
við? Annar þriggja mánaða
leikur hjá saksóknara?
Mál þetta svffur því ennþá
alfarið f lausu lofti. Samt gæti
það þjónað öðrum og miður
göfugum tilgangi. Það gæti
þjónað þeim tilgangi að segja
öðrum lögreglumönnum eða
opinberum starfsmönnum, að
svona fari fyrir þeim, sem and-
æfi bákninu. Og það er aug-
ljóst, hverjir fagna. Guðbjartur
Pálsson og hirð hans getur enn
um sinn hrósað sigri. Svona fer
fyrir óvinum þeirra. Dagblaðið
Tfminn getur fagnað. Hauki
Guðmundssyni hefur æ ofan f
æ verið lýst sem ótfndum
skúrki á sfðum þess blaðs.
Kjallari á
föstudegi
Vilmundur Gylfason
Haukur og róðamenn
Hér skal enn undirstrikað að
hér er ekki verið að æskja eftir
skrflslegri og óupplýstri vörn
fyrir Hauk Guðmundsson og
gerðir hans. Hér er ekki verið
að æskja eftir þvi að um leið og
Haukur Guðmundsson lendir f
málum sem kunna að orka tvf-
mælis (þar hefur ekkert verið
sannað eða afsannað) þá risi
félagar hans, þeir sem áður
hafa verið honum sammála eða
almenningur allur upp til
skrílslegrar varnar honum til
handa, án þess að virða fyrir
sér málavexti. Þannig haga sér-
strúarsöfnuðir sér, þannig
hefur dagblaðið Tíminn hagaé
sér, en slfkt er óleikur við sam-
félagið.
En nú liggur að minnsa kosti
hluti málavaxta fyrir, og enn
er Haukur utan starfs. Og
öðruvfsi má lfta á þessi mál.
Það er almennt séð skynsam-
leg leikregla áð heldur
strangari leikreglur eigi að
gilda um lögreglumenn en
aðra borgara, að því er varðar
ávirðingar f starfi. Það er ein
trygging réttarríkis, ein vörn
borgaranna. En það eiga
einnig að gilda heldur strang-
ari leikreglur um ^ðra, af ná-
kvæmlega sömu ástæðum. Það
eiga að gilda heldur strangari
leikreglur um æðstu ráða-
menn, til þess að veita valdinu
og hugsanlegri misbeitingu
þess aðhald. Þegar verið er að
finrta að því að Hauki Guð-
mundssyni hafi verið vikið úr
starfi, er það ekki sú gjörð f
sjálfu sér, sé rétt og heiðarlega
að rannsókn á hugsanlegum
ávirðingum hans staðið. En
það er — eða ætti að vera —
gersamlega óþolandi, að svona
sé gengið að opinberum starfs-
manni, sem farið hefur í
taugarnar á bákninu, þegar
allt aðrar leikreglur gilda um
ráðamenn í samfélaginu, sem
staðnir hafa verið að tortryggi-
legum gerðum, eða beinlfnis
misgjörðum.
Margrakin afskipti Ólafs
Jóhannessonar af málefnum
aðstandenda veitingahússins
Klúbburinn í Reykjavfk voru
með þeim hætti, að komu af-
brotamönnum vel, en réttvfs-
inni illa, og enda mótmæltu
‘ arsvarsmenn dómskerfis. Auk
pess fjárgreiðslur sem annars
staðar hétu einfaldlega mútur.
Ef samræmis væri gætt, hefði
ekki verið rétt að láta ráðherr-
ann vfkja, að minnsta kosti
meðan rannsókn fór fram? —
Fjárreiður Kröfluvirkjunar,
ákvarðanir, túrbfnukaup og
Japansferðir voru með þeim
hætti, að hlaut að vekja tor-
tryggilegar spurningar. Hefði
ekki verið rétt að láta formann
Kröflunefndar vikja, meðan
rannsókn færi fram, og væri
þá auðvitað hraðað eftir
föngum, kerfinu til styrktar og
öðrum til viðvörunar? —
Fréttir um hringingar ráð-
herra vegna afplánunarmála
afbrotamanna. Eigum við
að kyngja því að þetta hafi
verið einsdæmi sem aldrei
verði gert aftur eða hafi aldrei
verið gert áður? Engin rann-
sókn og allir f embætti. —
Upplýsingar um leynisjóði f
fjármálaráðuneyti og lán úr
þeim sem með óbeinum hætti
renna f flokkssjóð. Tortryggi-
leg húsakaup sama ráðherra.
Ekkert rannsakað og enginn
víkur úr embætti. — Og eru þá
aðeins fáein mál talin, sem
mjög orka tvímælis svo ekki sé
meira sagt.
Það má segja, að f sjálfu sér
sé ekkert við það að athuga að
lögreglumaður sé látinn vfkja
úr starfi vegna gruns um
ávirðingar. Það verður auð-
vitað að gera þá kröfu að rann-
sóknardómari sé ekki að taka
þátt f valdaleik valdabáknsins,
hann á að flýta sér, og ef
honum tekst ekki að sanna
sekt lögreglumanns, þá er
hans hlutverki lokið, og lög-
reglumaðurinn fer á ný f
embætti sitt. En sömu kröfur
hlýtur að verða að gera til
æðstu- ráðamanna. Hagi þeir
sér tortryggilega, þannig að
stjórnkerfinu og virðingu þess
stafi ógn af, þá getur varla
verið annað en réttmætt og
sjálfsagt að krefjast þess að
sömu reglur gildi um þá eins
og lögreglumenn: Þeir víki úr
embætti meðan mál þeirra eru
rannsökuð af hlutlausum emb-
ættum, hraðað sem mest og
kveðið á um sekt þeirra eða
sýknu.
Hvers eiga aðrir
að gjalda?
Getur það verið ósvffið,
frekt eða ósanngjarnt að fara
fram á það, að sömu leikreglur
gildi um Hauk Guðmundsson
annars vegar, og Ölaf Jóhann-
esson, Jón G. Sólnes, Halldór
E. Sigurðsson, Einar Ágústs-
son hins vegar — og eru þessi
nöfn þó einasta vafin af handa-
hófi? Er það ekki einmitt lág-
markskrafa þegnanna, að ef
mjög strangar reglur gilda um
lögreglumann — sem er sjálf-
sagt — þá gildi einnig slfkar
reglur um æðstu ráðamenn
samfélagsins? Til þess að veita
aðhald, vernda þegnana og
styrkja stjórnkerfið.
Annað er raunar óþolandi.
En í óðaverðbólgusamfélagi og
fyrirgreiðslusamfélagi láta
þegnarnir bjóða sér ýmislegt,
sem vera má að og vonandi
næstu kynslóð á eftir að þykja
kynlegt. Menn skyldu samt
leiða hugann að þvf að sagan
kennir okkur að hrokafullt og
aðhaldslaust valdakerfi, sem
fer silkihönzkum um svindlara
og gerir hagsmuni þeirra að
sínum, og breytir um leik-
reglur þegar menn, sem fara f
taugarnar á því eiga f hlut, það
valdakerfi getur fyrr en varir
snúizt gegn flejrum en Hauki
Guðmundssyni. Næst getur
það orðið þú, lesari góður, ef
þú ekki heldur þig á mottunni!