Dagblaðið - 27.06.1977, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 27. JUNÍ 1977.
frjálst, nháð datfblað
Útgefandi Dagblaöiö hf.
Framkvaamdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Krístjánsson.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjórí ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. iþróttir: Hallur Símonarspn. AÖstoöarfréttastjóri: Atli Steinarsson. Safn: Jón
Sasvar Baldvinsson. Handrít: Ásgrímur Pélssort.
Bléöamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi SigurÖsson, Dóra Stefánsdóttir, Gissur
Sigurösson, Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, Jakob F. Magnússon, Jónas Haraldsson, Katrín
Pálsdóttir, Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir: Bjamleifur Bjarnleifsson, HÖröur Vilhjálmsson, Svoinn Þormóösson.
Skrífstofustjórí: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkerí: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjórí: Már E.M.
Halldórsson.
Ritstjóm Siöumúla 12. Afgreiösla Þverholti 2. Áskríftir, auglýsingar og skrífstofur Þverholti 11
Aöalsími bleösins 27022 (10 linur). Áskríft 1300 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 70 kr.
eintakiö. t
Setning og umbrot: Dagblaöiö og Steindórsprent hf. Ármúla 5.
Myndaog plötugerö: Hilmir hf. Síöumúla 12. Prentun: Árvakur hf. Skeifunni 19.
Lognið fyrír storminn
Skyndilega er orðið tíðindalítið
í þjóðlífinu. Erfitt er orðið að ná
sambandi við menn í atvinnulíf-
inu og í opinberum stofnunum.
Sumarleyfin eru farin að setja
losaralegan blæ á margar skrif-
stofur og aðra vinnustaði. Þetta
má hafa til marks um, að sumarið sé raunveru-
lega komið.
Lognið kom um leið og skrifað hafði verið
undir heildarsamningana um launakjör í land-
inu. Þá storknaði síðasta blekið í þjóðmálum
vetrarins. Framundan er friösamur tími, sem
líklega endist fram í október, þegar alþingi á að
koma saman að nýju. Fram að því er varla unnt
að búast við miklum tíðindum af stjórnmálum.
Ríkisstjórnin þarf að sjálfsögðu að glíma við
verðbólguna þessa fjóra sumar- og haust-
mánuði. Á þessum tíma veröa vandamálin samt
varla hrikalegri en svo, að ríkisstjórninni takist
að velta þeim á undan sér meó gamalkunnum
aðferðum. Ráðherrar munu varla finna hjá sér
óviðráðanlega hvöt til að hlaupa frá vandanum
þessa mánuði.
Hugleiðingar um haustkosningar ættu því að
vera tómt mál. Flest bendir til, að kosningar
verði ekki fyrr en á næsta ári. Hins vegar geta
þær orðið nokkuð snemma á næsta ári, því að
sveitarstjórnarkosningar verða fyrir mitt árið.
Líklegt er, að forustumenn Sjálfstæðis-
flokksins vilji hafa þingkosningar að baki,
þegar kosningabaráttan hefst að marki í
Reykjavík og öðrum meirihlutastöðum flokks-
ins. Það er ekki víst, að Framsóknarflokkurinn
verði fyrri til í þetta sinn, enda líður flokknum
vel í helmingaskiptafélaginu.
Hið tvöfalda kosningaár mun vafalítið valda
stormum í þjóðmálum næsta vetrar eftir logn
sumarsins. Stjórnmálaflokkarnir hafa
mánuðum saman staðið höllum fæti í hugum
kjósenda og stjórnarandstaðan mun vafalaust
reyna eftir getu að hagnast á óvinsældum ríkis-
stjórnarinnar.
Næsti vetur ætti því í stjórnmálunum að
vera ólíkur síöasta vetri, sem var með friðsam-
asta móti. Þá var langt til kosninga og duglítil
stjórn með mikinn þingmeirihluta stóð and-
spænis daufri stjórnarandstöðu. Vonin um ný
fylgishlutföll ætti að geta vakið stjórnarand-
stöðuna af dvala á öndverðum næsta vetri.
í sumarlogninu fyrir þennan storm er lítil
hætta á skúrum. Líklegt er, að ýmsir fámennir
hópar, sem ekki fylgdu með í heildarsamning-
unum um launakjör, vilji rjúfa ramma lág-
launastefnunnar í sínum samningum. Ef þetta
kemur í ljós, munu fáir álasa ríkisstjórninni,
þótt hún lögfesti ramma heildarsamninganna
fyrir þjóðfélagið í heild.
Slíkar skúraleiöingar ættu ekki að þurfa að
hindra menn í að njóta sumarsins og lognsins
fyrir storminn á næsta vetri.
Dagens Nyheter:
HEIMSMET í VERÐBÓLGU
- OG FORSÆTISRAÐ-
HERRANN RÍKASTUR
í sænska blaðinu Dagens.
Nyheter frá því 21. júní er stór
grein um tsland. Blaðamaður
blaðsins var hér á landi og segir
frá efnahagsástandinu í
landinu. Atti hann m.a. viðtal
við Björn Jónsson forseta ASÍ
Hann segir frá samningaþrefi
Iaunþega og vinnuveitenda og
að kröfur ASÍ séu 50%
kauphækkun.
Ruku í bankann
ogtóku út
Dagens Nyheter segir frá þeirr,
miklu verðbólgu sem hefur
geisað hér á landi sl. ár. Á
árunum 1974-75 var
verðbólgan um 40% og þá ruku
allir upp til handa og fóta og
tóku peninga sína út úr
bankanum og reyndu að fjár-
festa í t.d. íbúðum, bílum, sjón-
varpstækjum og frystikistum.
Tekið er dæmi um að Björn
Jónsson hafi keypt sér Volvobíl
í desember 1973. Þrátt fyrir
mikla notkun getur hann selt
hann í dag fyrir um tvær
milljónir króna.
Jón Sigurðsson hjá Þjóðhags-
stofnun svarar spurningunni:
Hvers vegna er Island orðið að
mesta verðbólgulandi í heimin-
um, fyrir utan ríki í Suður-
Ameríku?
Hann svarar eitthvað á þessa
leið: Efnahagslíf íslendinga er
nær eingöngu byggt upp af
fiskveiðum. Þegar vel veiðist og
gott verð fæst fyrir fiskinn er-
lendis eru uppgangstímar og
verðmæti erlendis frá streyma
inn í landið. Eftir þvi sem betur
gengur fá sjómenn á Islandi
hærri laun. Þeir fá greitt eftir
aflaverðmætum, þess vegna
hækkar kaupið mjög þegar vel
gengur. Þá krefjast aðrir
launþegar kauphækkunar í
samræmi við það. En það er
bara ekki góð veiði á hverju ári
og ekki er hægt að lækka
launin. Þegar illa gengur fer
því svo að vöruskiptin verða
mjög óhagstæð við útlönd. Þá
er gripið til gengislækkunar.
Nú hefur verið gripið til þess
ráðs, segir blaðið, að hækka
innlánsvexti í bönkum verulega
og nú eru þeir allt upp í 22%.
En það dugir bara ekki til og
fólk heldur áfram að fjárfesta
og fer í bankana til að reyna að
fálán.
Talið er að með nýjum kjara-
samningum fáist einhver lausn
á verðbólguvandanum og þeir
verði til hagsbóta fyrir þá lægst
launuðu.
Forsœtisróðherrann
ríkasti maðurinn
ó Íslandi
Blaðamaður Dagens Nyheter
kemur með nokkrar vanga-
veltur um það hver eigi fjár-
magnið hér á landi. Hann segir
að það séu ekki nein fjölþjóða-
fyrirtæki sem eigi meiri-
hlutann hér í fyrirtækjum.
Hann tekur sem dæmi olíu-
félagið Esso. Þar segir hann að
Sambandið eigi stærstan hlut.
Það hefur yfir að ráða þriðj-
ungi verzlunar og eins á Sam-
bandið stærstu verksmiðjurnar
hér.
Esso og Sambandið falla í
skuggann af öðru máli sem
varla nokkur íslendingur þorir
að tala um opinberlega. Það eru
nefnilega forsætisráðherrann,
Geir Hallgrímsson og fjölskylda
hans, sem eiga stærstan hlut í
xdíufélaginu Shell. Ef
Islendingur er spurður að því
hver sé ríkasti maðurinn á
landinu muldrar fólk að það sé
forsætisráðherra landsins.
Hann og hans fjölskylda eiga
stór innflutningsfyrirtæki, m.a.
það sem hefur umboð fyrir
Mercedes-Benz. Einnig á hann
stóran hlut í stærsta morgun-
blaðinu og einnig á hann hlut í
flugfélögunum, Loftleiðum og
Flugfélagi íslands, sem nú hafa
verið sameinuð og heita Flug-
leiðir. Hann á stærstu
súkkulaðiverksmiðju á landinu
og þess ber að geta að inn-
flutningur á þeirri vöru er tak-
markaður af stjórnvöldum.
Enginn þorir að ræða um
þetta mál en það er víst að
svona nokkuð mundi ekki
þekkjast í neinu öðru vestrænu
lýðræðisríki, hefur blaðið eftir
háttsettum ríkisstarfsmanni.
-KP.
UMSKIPTINGURINN
Lög um alm. bókasöfn nr.
50/1976 hafa verið í gildi eitt
ár. Fer vel á því að afmælisins
sé minnst þó fátt hafiafmælis-
barnið unnið sér til frægðar —
og muni vart gera síðar.
Fyrst skal vikið að fæðingu
þessa undrabarns, eða öllu
heldur umskiptings. Fór fram á
alþingi og varð afturfóta-
fæðing. Skal nú rifja upp í kort-
leika hvernig fyrirbærið kom í
heiminn. —
Vilhjálmur menntamálaráð-
herra lagði loks fram frv. í apríl
1974 „til skoðunar" eins og þeir
segja í þinginu. Sagði m.a. að
almenningsbókasöfnin hafi
sífellt þýðingarmeira hlutverki
að gegna í þjóðfélaginu. Ríkið
átti að bera W kostnaðar,
sveitarfélög %. Þá skyldi ríkið
greiða helming kostnaóar við
bókhlöður, eftir því sem fé væri
veitt á fjárlögum. Fyrsta þætti
lokið. Tjaldið.
Annar þáttur. Fyrsti starfs-
dagur alþingis 15. okt. 1975, 7.
mál. Frv. lagt fram óbreytt.
60—70 milj. kr. til almennings-
safna eftir þrjú ár. Nokkrir
þingmenn mæla ákveðið með
frv. m.a. Gylfi Þ., Gils, Friðjón
Þórðarson, Magnús Torfi og
Sverrir Hermannsson. — En 7
virðist ekki vera heillatala Vil-
hjálmsráðherra.
Intermezzo — millispit —
Matthíasar á kassanum. Reikni-
meistarar hans reiknuðu 500
miljónir úr ríkissjóði á sveitar-
sjóði. Þetta var „bandormur-
inn". Fjárvana sveitarfélög
skyldu bera allan kostnað af
bókasöfnum. Ekki króna úr
ríkissjóði til bókasafnabygg-
inga, en danshúsin fá sinn
skerf ríflegan. — Svo er látið
heita að peningar úr Jöfnunar-
sjóði eigi að koma i stað ríkis-
framlags til safnanna. Hverjir
hafa eftirlit með því?
Tveir sveitarstjórnarmenn á
þingi vörðu mjög bandorminn:
Gunnlaugur Finnsson og
Ólafur G. Einarsson, íhalds-
maður af gamla skólanum.
klifuðu mjög á því að ekki væri
úr háum söðli að detta fyrir
söfnin, ríkisféð hefði verið
skammarlega lítið. En hverjum
til skammar? Háttvirtu alþingi!
Páll Líndal, sem í 6. hefti
Sveitarstjórnarmála fann band-
orminum allt til foráttu, hefur í
1. h. sama rits 1977 tekið undir
með þeim kumpánum, segir að
framlög ríkisins hafi verið
hégóminn einn.
Bókasafnslögin frá 1955, sett
að frumkvæði Bjarna
Benediktssonar þáv. mennta-
málaráðherra, er mesti og
merkasti stuðningur við alm.
bókasöfnin i landinu. Það er
ómaklegt að vanþakka það
framtak. En þeir sem sömdu
lögin sáu ekki fyrir þá óðaverð-
bólgu sem verst hefur leikið
verk þeirra.
Þá er það klár blekking Páls
Líndals og Co. að framlag ríkis
skv. frumvarpi V. H. 1975/76
hafi átt að vera 20 milj. kr.
Þetta voru 60 miljónir eftir tvö
ár. Sveitarfélögin munar víst
ekki um svoddan smápening.
Þriðji þáttur (V.H.) Frum-
varpið um bókasöfnin lagt fram
og nú svipur hjá sjón. Það sem
áður þótti allra meina bót var
nú orðið litilræði! Viðurkennt,
að á „ótrúlega mörgum stöðum
eru málefhi safnanna i hinum
megnasta ólestri." Þá var ráðið,
að láta þau ekki hafa neitt
aðhald! Engin trygging fyrir
því, að Jöfnunarsjóðsgjaldið
renni til safnanna. Samband
sveitarfél. sendi þau boð til
þingsins, „að löggjafanum beri
ekki að setja sveitarfélögunum
takmörk um framlög til
einstakra málaflokka sem þau
sjá um að öllu leyti.
Minnihluti menntamála-
nefndar n.d. Svava Jakobs-
dóttir og Magnús Torfi tóku
fram, að meginstoð væri kippt
undan frv. „með hinni
flausturslegu og vanhugsuðu
breytingu á verkefnum sveitar-
félaga", sem gerð var i des. 75.
Lögðu þau til, að frv. yrði sam-
þykkt í upphaflegu formi.
Meiri hluti nefndarinnar var
í stökustu vandræðum með
umskipting sinn, voru að
krukka í hann, en drögnuðust
svo með af þægð. Þeir fengu þó
lögfest, að sveitarstjórnir gætu
ákveðið annað lágmarksfram-
lag en lögin scgja, ef sérstakar
ástæður eru fyrir hendi. Þær
verða varla vandfundnar.
Um Jöfnunarsjóðsframlagið
sagði Helgi Seljan við 1.
umræðu í e.d.:
„Það var langt frá því að öll
sveitarfélögin stæðu þá (fjár-
hagsáætlun 1976. HG) við þá
ótvíræðu skyldu að nota fram-
lagið úr Jöfnunarsjóði til þess
að hækka framlögin til bóka-
safnanna." —
Lokaþáttur — appendix —
umræðu um afleiðingar band-
ormslaganna á alþ. i mars 1977
(niðurfelling ríkisstyrks til
byggingar elliheimila).
Gils lýs'ti enn flumbruhættin-
um við þá lagasmíð og sagði
meðal annars. „Ég á hér ekki
aðeins við dvalarheimilismálin,
heldur mörg önnur, til að
mynda þá forsmán eins og farið
hefur verið með almennings-
bókasöfnin, sem ég vil nota
þetta tækifæri eins og hver
önnur til að lýsa yfir að er
alþingi og ríkisstjórn þeirri,
sem ábyrgð ber á því, til hinnar
mestu vansæmdar."
Að. sækja vit til útlanda. Það
hefur verið mikill siður að fara
i smiðjur á Norðurlöndum
þegar talið var þurfa að búa til
lög á islandi, sbr. skólabáknið
nýja með útlenda nafninu
(grunnskoleri).
Hinsvegar þótti best að vita
sem minnst, eða látast ekki vita
hvernig skandinavar reka
alrnenningsbókasöfn, en þeir
telja bókasöfn menningarstofn-
anir og veita ríflega til þeirra
af ríkisfé. —
Bókasafnslögum dana var
breytt 1975 i það horf, að rikið
veitir „ráðstöfunarfé", um 2,6