Dagblaðið - 20.01.1978, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1978.
Sprengisandsleiðin
I sjónvarpinu er stundum
sýndur filmubútur úr ffysti-
húsi. Hann er mjög stuttur
þessi filmubútur og sýnir
loðnufrystingu. Samt er þetta
einhver merkasta pólitfska
kvikmynd sem ég hefi séð um
æfina, því hún speglar vanda
okkar svo að segja allan.
Myndin hefst á þvf að kona
vigtar loðnuhrogn í kassa og
tekur væna kúadillu í spaða
upp úr einhverju íláti, svo
þegar vigtin er nokkurnveginn
rétt, tekur hún kassann af vigt-
inni og setur hann á rúllu-
rennu, en hann rennur samt
illa og nemur staðar á miðri
leið. Þar er falleg stúlka, sem
hefur þann starfa að hjálpa
öskjunni með loðnuhrognunum
alla leið yfir að næstu konu, en
fjarlægðin frá vigtarkonunni er
líklega um þrír metrar.
Þar tekur við loðnuöskjunni
myndarleg, miðaldra kona og
hennar verk er að jafna loðnu-
hrognin i öskjuna og það gerir
hún með fingrunum. Hrognin
eru í köku og eftir hæfilegan
tíma hefur henni tekist að fá
hrognakökkinn í svipað form
og askjan er og þá leggur hún
öskjuna lokaða á lítinn vagn,
sem hefur þá eiginleika að vilja
fara eitthvað annað en þeir sem
aka honum á undan sér, en það
eru nú tveir ungir menn og
filmunni lýkur svo þar sem þeir
hverfa í áttina til frystiklefans.
Vinnan gengur hægt, því
þetta er vond aðstaða, og vegna
þess að aðstaðan er vond, þá er
nú ekki mikið upp úr þvf að
hafa að frysta hrogn, eða
loðnu.
En þessi harmsaga úr sjón-
varpinu er ekki bara þarna,
hún er í raun og veru alstaðar
í landinu. Hvar sem við berum
niður.liggur manni við að segja,
f borginni. Hlutirnir eru á vit-
lausum stöðum, og allt verður
svo örðugt og dýrt.
REYKJAVÍKURHÖFN
Gott dæmi um þetta er t.d.
Reykjavíkurhöfn. Sum frysti-
húsin þar standa á hafnar-
bakkanum. Það er ekki vond
hugmynd, það er að segja ef
fiskinuVn væri landað í þau,
skipin legðust undir húsvegg,
einsog t>d. norður á Akureyri,
þar sem\ Utgerðarfélag Akur-
eyringa landar fiski úr skut-
togurum sínum beint í
geymslur. Nei, í Reykjavík er
fiskinum landað í austurhöfn-
inni, af því að hann á að fara til
vinnslu í Vesturhöfninni. Síðan
er fiskinum ekið um Skúlagötu
og Tryggvagötu, einhverja
örðugustu umferðargötu
borgarinnari Þannig séð skiptir
það því engu' máli, hvort frysti-
húsin eru á'hafnarbakkanum,
eða innvið Hlemm. Þorskurinn
skal í bíltúr og hann skal taka
langan og dýrmætan tfma.
Sama er reyndar uppi á
teningnum hvert sem litið er,
þegar við íslendingar eigum í
hlut. Á sama tfma og við erum
búnir að reisa og búa sjúkrahús
á hafnarbakkanum (Hafnar-
búðir) þá er aðalloðnufabrikka
þjóðarinnar i hafnleysu inn í
Laugarnesi.
Er kannski ætlunin að landa
gamalmennum og sjúklingum
beint í sjúkrahúsið á hafnar-
bakkanum, eða er þetta bara
tilviljun? En er þetta ekki
dálítið einkennilegt, að fara
Sprengisandsleiðina með fisk-
inn, en reisa sfðan sjúkrahús á
bryggjunum?
Ég hef ekkert á móti því að
hafa elliheimili við sjó. Gamlir
menn kunna að meta ys og þys,
en varla sjúklingar.
Þess vegna á fiskurinn að fá
sem mestan forgang við
höfnina, en sjúklingarnir í
rólegri hverfum.
SEMENT MEÐ VIÐKOMU
Á AKRANESI
Gott dæmi um tvíverknaðinn
og aukavinnuna er hin ein-
kennilega aðferð, sem notuð er
við að landsins. flytja sement til
Sement er búið til á
Akranesi, sem er gott, en
sement er lfka flutt inn í
stórum stíl. Það er nefnt
sementsgjall.
Það sement er í hörðum
kökum og þvf er skipað á land
uppi á Akranesi, þar sem það er
malað í kvörn, unz það er orðið
að dufti. í duftið má blanda
gifsi.
Þá er duftinu, sementinu,
blásið um borð f skip, sem siglir
með það til Reykjavíkur, því á
Stór-Reykjavíkursvæðinu er
mest notað af sementi. Og þá
vaknar sú spurning, hvers-
vegna kvörnin góða er ekki
bara höfð í Reykjavik. Með því
móti kæmumst við hjá þessari
einkennilegu viðkomu hjá
kvörninni góðu á Akranesi.
En við slyppum við fleira.
Það kostar sama að sigla með
sementsgjall til Reykjavfkur og
Akraness. Það sem sparast er
uppskipunarkostnaður á
sementsgjalli á Akranesi, út-
skipun þaðan og flutningur til
Reykjavfkur, og þegar þess er
svo gætt, að flutt eru inn
30—50 þúsund tonn af sements-
gjalli á ári, þá sjá nú flestir
hvar kvörnin á að vera.
Hún á að vera í Reykjavík, en
ekki uppi á Skaga. Líka þarna
er valin Sprengisandsleiðin.
OLÍAN 0G
DREIFING HENNAR
Enn eitt dæmið er olían.
Allri olíu er landað á Stór-
Reykjavíkursvæðinu. Fremur
smá olíuskip koma frá útlönd-
um, þvf stórskipum verður ekki
lagt hér. Síðan er olíunni
pumpað f land. Þaðan fer hún f
Kjallarinn
Jónas
Guðmundsson
lítil olfuskip, sem flytja hana
vestur, norður og austur.
Síðan þegar skipin hafa losað
sigla þau tóm jafnlanga leið.
Væri ekki ódýrara fyrir okkur
að hafa aðra olíustöð t.d. í
Eyjafirði og láta litlu olíuskipin
fá annan farm fyrir norðan, þá
gætu þau þrætt hafnir f báðum
leiðum og þyrftu aldrei að sigla
tóm? Já, og við gætum þá gert
tvennt f leiðinni, lækkað verð á
eldsneyti og sparað gjaldeyri.
Olíustöðina getum við smíðað
sjálf. A.m.k. eitt olfuskip
sparaðist.
BAKKABRÆDUR
í FULLRI VINNU
Hér hafa verið nefnd nokkur
dæmi og einkennileg vinnu-
brögð á tslandi. Mörgu hefur þó
verið sleppt, sem máli skiptir
fyrir útgerðina, eins og til að
mynda tenging vinnslustöðv-
anna á Reykjanesi og í Árnes-
sýslu með almenniiegum vegi
og brú á ölfusárósa, sem kæmi
á nánu sambandi við Vest-
mannaeyjar.
Því hefur líka verið sleppt
hér, að þessi tegund af bakka-
bræðravinnu er ekki í sögulegu
samhengi við atvinnulíf og
vörudreifingu fyrri alda.
Þetta er ný uppfinning í land-
inu. Ef við skoðum gömlu
verzlunarhúsin, hús gömlu
kaupmannanna, þá byggðu þeir
vörugeymslur sínar og búðir á
sjávarkambi. Þar komu þeir
fyrir litlum bryggjum og
vörurnar voru bornar beint f
hús. Hífðar á loft. Sama var að
segja um fiskhúsin. Menn
reyndu að gera hlutina einfalda
og hagkvæma f senn og þá
borgaði þetta sig.
í Reykjavík er töluverður
áhugi á gömlum húsum. Húsa-
friðun er ágæt, en væri ekki
lfka rétt fyrir okkur að hyggja
að hagsýni þeirra er reistu
þessi hús, og reyna að meta
hana á sama hátt og við metum
húsin?
Jónas Guðmundsson
rithöfundur.
Deilurum veiðitakmarkanir
SKILNINGSLEYSI0G
BLINDINGSLEIKUR
Nokkur orð til útvegsmanna
á Vestfjörðum, út af gagnrýni
þeirra á afstöðu Utvegsmanna-
félags Suðurnesja til veiðitak-
markana.
Það ber að harma það
skilningsleysi og blindingsleik
er Útvegsmannafélag Vest-
fjarða auglýsir með
orðsendingu þeirra.
Við höfum setið aðalfund
LlÚ og Fiskiþing með fulltrú-
um Vestf jarða nú nýlega. Og nú
loksins eru allir sem um fisk-
verndunarmál fjalla einhuga
um að gera þarf ráðstafanir til
þess að koma þorskstofninum í
viðunandi horf eins og fiski-
fræðingar hafa bent á, svo að
þjóðin öll geti lifað
mannsæmandi lffi um ókomin
ár. En til þess að svo geti orðið
þarf ungfiskurinn að fá frið til
að þroskast og hann þarf að fá
frið til að ganga upp á
grunnin til hrygningar.
Suðurnesjamenn og raunar
fleiri hér á SV-landi hafa tekið
þátt í varúðaraðgerðum
varðandi hrygningarstofninn,
og í heild þorskstofninn við
landið. Er þvf ótrúlegt að
fulltrúar útvegsmanna á Vest-
fjörðum hafi tekið þátt í þeim
brigslyrðum er fram eru sett f
þessari orðsendingu til útvegs-
manna á Suðurnesjum.
Rétt er að minna á að gefnu
tilefni, að á Suðurnesjum voru
Ifnubátar rúmlega 60 að tölu.
Netabátar voru nokkru færrri.
Þessi floti tók þátt í þeirri
stöðvun sem Vestfirðingar
barma sér yfir og segja að það
hafi bitnað harðast á vestfirskri
lfnuútgerð.
Hvað meinið þið, góðu menn?
Þið skuluð í rólegheitum kynna
ykkur samþykkt LÍU 1977, er
varðar þorskveiðar. Þar er
komið inn á skyndilokun
vegna smáfisks og tekið mark á
Hafrannsóknastofnuninni á
hverjum tíma.
Ennfremur varðandi
stöðvanir á skipaflotanum, þar
sem gert er ráð fyrir að öll skip
taki þátt i umræddri stöðvun.
Já, öll skip, takið eftir þvf.
Við samþykktum að
hrygningarsvæði verði stækkuð
og þeim fjölgað. Eftirlit verði
aukið um borð f skipum og í
landi og fleira og fleira. Þegar
þið lesið reglugerð varðandi
veiðar í þorskanet, 1. grein, þar
sem segir: „Frá 1. janúar 1978
til 31. maf 1978 er bannað að
stunda veiðar með þorskanet-
um án sérstaks leyfis Sjávarút-
vegsráðuneytisins."
Það er ekki aðalmálið fyrir
okkur á Suðurnesjum. Við lát-
um sjávarútvegsráðuneytið eitt
um það að brjóta landslög og
ganga fram hjá þeim stofnun-
um er það á að leita til i þessum
málum, áður en ákvarðanir eru
teknar.
Við skulum sleppa 2. og 3.
grein umræddrar reglugerðar
en við lesum 4. grein þessarar
reglugerðar. Þar segir: „Allar
veíðar með þorskanetum skulu
bannaðar f 10 daga á vetrarver-
tíð, árið 1978, og auglýsir
Sjávarútvegsráðuneytið með að
minnsta kosti 7 daga fyrirvara,
á hvaða tímabili bann þetta
skuli gilda.“
Suðurnesjamenn lfta sömu
augum og Vestfirðingar á bann
þetta, það er að segja, að hlffa
ofveiddum þorskstofni. En, við
fellum okkur ekki við að bann
þetta gildieinungisfyrirþorska-
netaveiðar. Það kemur ekki
fram ennþá, að til dæmis tog-
skip taki þátt í þessari stöðvun,
á sama tfma á vetrarvertíðinni.
Ef um alvörufriðun er að ræða,
á það að ganga jafnt yfir alla,
það er að segja togara og báta.
FRJÁLSLYNDUR
RÁÐHERRA?
Skiljið þið nú hverju við
erum að mótmæla, góðir út-
vegsmenn á Vestfjörðum? Ef
ekki þá getum við ekki bjargað
ykkur frá fljótfærnislegum
aðgerðum, er miklu skipta í
lýðræðisþjóðfélagi.
Þess ber að minnast að fyrsta
hrygningarsvæði fyrir þorsk-
fisk hér við land var afmarkað
á Selvogsbanka, sem nú nær
Kjallarinn
Þorsteinn
Jóhannesson
yfir um það bil 700 fermílur.
Síðar voru afmörkuð
hrygningarsvæði á Breiðafirði
og Faxaflóa.
Hvernig friðunarsvæði á
öðrum stöðum umhverfis land-
ið eru til komin, vitið þið
manna bezt, þ.e. til að friða
urigfiskinn.
Okkur finnst nærri gengið
bátaflotanum á SV-landi f
umræddri reglugerð fyrir árið
1978. Þess er ekki gætt að
uppistaðani vertíðaraflaá þessu
svæði hefir fengist f net, þó
línuútgerð sé stunduð fyrri
hluta vertíðar, sem kemur til af
þvf að bátasamsetningin á
þessu svæði veitir ekki annan
valkost, enda mun það koma f
ljós áður en langt líður hve
margir sækja um þessar veiðar.
Þorskanet og lóðir hafa
tiðkast hér frá upphafi. Það má
sjá f heimildum eftir miðja 13.
öld og hafa því verið notuð
lengur en togveiðarfæri. Svo
segja sumir menn að þorska-
netin séu skaðvaldurinn í
þorskstofninum.
Eitt er vfst, að það var ekki
fyrr en togveiðar innlendra
sem erlendra komust í
algleyming, að fiskur fór að
minnka hér við land. Geta
menn kynnt sér sögu þeirrar
útgerðar, sfðan hún hófst. Það
hefir ekki allt verið dans á
rósum hjá öllum. Enda er langt
síðan farið var að leita að
þorski og öðrum fisktegundum.
Hefir þetta verið leikara-
skapur, ef svo mikið er til af
þorski, sem látið er í veðri vaka
af vissum aðilum.
Það má segja að viss þróun sé
og verði sjálfsögð og
nauðsynleg varðandi atvinnu-
uppbyggingu umhverfis landið,
þar sem við höfum verið að
berjast fyrir 200 mílna fisk-
veiðilögsögu og sitjum svo til
einir að henni nú.
En hefir þessi þróun verið
gerð með nægri forsjálni
varðandi framtfðina? Og það
misræmi er hefirgætt varðandi
aflasamsetningu á vissum
svæðum og þeim er hafa byggt
afkomu sína á hinum minni
bátum á vetrarvertíðinni til
dæmis á SV-landi.
Sjálfsagt er að virða afstöðu
ykkar varðandi þingmann
ykkar. Er vert að minnast þess
að frjálsl.vndur maður getur
orðið ráðherra, en alls ekki
vist, að sami maður verði frjáls-
lyndur ráðherra.
Það má ekki gleymast að
frelsi og lög eiga ætíð að vera
samfara, að öðrum kosti
fullnægja þau ekki kröfum
skynseminnar.
Frelsið getur aidrei verið
skynsamlegt, nema því sé
haldið fyrir innan hina helgu
merkisteina laganna, og engin
lög geta verið skynsamleg,
nema þau séu byggð á hinni
helgu undirstöðu frefsisins.
Með von um góða samvinnu f
framtíðinni.
Þorsteinn Jóhannesson
útvegsmaður, Garði.