Dagblaðið - 17.05.1978, Blaðsíða 10

10
BIABIÐ
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 17. MAÍ 1978.
fijálst, áháð dagblau
Útgefandl DagbUKMO hf.
FramkvœmdastJöH: Svainn R. EyjóHsson. RKstjóri: Jónas Kristjénaaon.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson. RKstJómarfuHtról: Haukur Halgason. Skrifstofustjóri ritstjómar.
Jóhannas RaykdaL Iþróttir Hallur Slmonaraon. Aóatoóarfréttastjóri: Atll Stainarsson. Handrit
Aagrimur Pábson.
Blaóamann: Anna Bjamason, Aagair Tómasson, Bragl Slgurósson, Dóra Stafánsdóttk, Qlssur Sigurós-
son, Hallur Hallsson, Halgi Pétursson, Jórias Haraldsson, ólafur Gairsson, ólafur Jónsson, ómpi
Valdknarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir Ami Páll Jóhannsson, Bjamlalfur Bjamlalfsson, Höróur VUhjálmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Svoinn Pormóösson.
'Skrrf.tofu.tj6H: Ólafur EyjóH..on, Gjaldkwi; Prtkm ÞofMTuoa «öki«j6rfc Ingvar SvainUon
Dreifingarstjóri: Már E. M. Halidórsson.
Ritstjóm Sióumúla 12. Afgroiósla PvwhoM 1 Askriftk, auglýslngar og skrttstofur PverhoW n. AðU
slmi blaðsins 27022 (10 Hnur). Askrift 2000 kr. á mánuól innaniands. i lausasölu 100 kr. aintakiö.
Satning og umbrot DagblaÖið hf. Siöumúia 12. .
Mynda- og plötugarð: Hilmir hf. Sióumóla 12. Prontun: Árvakur hf. Skerfunni 10.
Staðgreiðslan hækkarskatta
JONAS
kt isrjÁNSsoN
Skýr rök hafa verið leidd að hættu,
sem er samfara frumvarpi ríkisstjórnar-
innar um staðgreiðslu skatta. Sveinn
Jónsson, viðskiptafræðingur í Seðlabank-
anum, hefur sannað, að það muni leiða
til þyngri skattbyrðar á öllum þrepum
skattstigans.
„Tökum sem dæmi efsta skattþrepið. Samkvæmt nú-
gildandi lögum greiðir sá, sem í því þrepi lendir, 40 krón-
ur í tekjuskatt af 100 króna viðbótartekjum, en greiðsla
fer að meðaltali fram einu ári eftir að teknanna er aflað.
Samkvæmt frumvarpinu á að greiða 34 krónur á sama
ári og tekjurnar falla til. Þessar upphæðir má bera saman
með því að taka með í reikninginn ársvexti, sem nú eru
greiddir af svokölluðum vaxtaaukareikningi hjá innláns-
stofnunum, en þeir eru 33%.
Þá kemur í ljós, að 40 krónur að ári liðnu samsvara 30
krónum í dag. Efsta þrep hins nýja skattstiga ætti því að
vera 30% en ekki 34%. Sama er uppi á teningnum með
lægri þrep skattstigans. Þar ætti 23% að koma í stað
26% og 15% í stað 18%. Með sams konar útreikningi
ætti skattprósenta félaga að verða 40% í stað 48% eins
og frumvarpið gerir ráð fyrir.
Benda verður jafnframt á, að lækka verður útsvars-
prósentuna og sjúkratryggingagjaldið til að komast hjá
skattþyngingu við upptöku staðgreiðslukerfisins. Ekki
hefur heyrzt um lagabreytingar í þá átt ennþá.”
Sveinn Jónsson lætur ekki sitja við þessar aðvaranir
einar í nýlegri blaðagrein um málið. Hann bætir við:
„Allar líkur eru á því, að þegar hæsta tekjuskattspró-
sentan er komin í 34% muni sú skoðun fara að heyrast
hjá þeim forustumönnum okkar, sem skattglaðastir eru,
að þetta sé ósköp lág prósenta og lægri en menn hafi
áður átt að venjast. Enginn geti því kippt sér upp við
það, þótt prósentan sé hækkuð lítillega vegna aukinnar
tekjuþarfar ríkissjóðs.
Verði farið að leika slíkan leik, má búast við því, að
hæsta tekjuskattsprósenta verði fyrr en varir á ný komin
í 40% með þeirri gífurlegu aukningu skattbyrðar, sem af
því mundi leiða.”
Sveinn bendir á, að forustumenn okkar hafi jafnan á
reiðum höndum einfalda lausn á svokölluðum „fjárhags-
vandamálum” opinberra aðila. Þeir auka skatta til að
mæta aukinni „fjárþörf’. Sveinn telur hættu á, að stað-
greiðslukerfið verði notað sem tæki í þessum leik.
Einnig bendir Sveinn á, að núverandi skattstigi sam-
svari því, að tekjuskattur einstaklinga sé jafngildi 90%
söluskatts á vinnu og birtir hann töflu með útreikningum
því til sönnunar. Síðan segir hann:
„Fráleitt er að hækka núverandi 90% söluskatt á
vinnulaun. Þvert á móti þarf án tafar að stíga fyrsta
skrefið til lækkunar beinna skatta og stefna síðan að
frekari lækkun þeirra í áföngum.
Markmiðið þarf að vera, að hæsta skattþrepið, og þá
er átt við samtölu allra beinna skatta, verði ekki hærra
en 25% af brúttótekjum.”
Sérstök ástæða er til að vekja athygli á, að skattpró-
senta, sem greidd er að ári liðnu eftir 32% verðbólgu, er
allt önnur en sú, sem staðgreidd er. Til þessahefur ekki
verið tekið nægilegt tillit í frumvarpinu um staðgreiðslu
skatta, enda er það siður þjóðarleiðtoga að nota slíkar
breytingar til að mæta aukinni „fjárþörf ’ hins opinbera.
Danmörk:
Slys í skipasna'ða-
stöðvum of tíð
Aðeins helmingur þeirra slysa sem
urðu í einni tiltekinni skipasmiðastöð 1
Danmörku voru tilkynnt til öryggis-
eftirlitsins á liðnu ári. Danir, sem vilja
hafa mikið eftirlit með heilbrigði þegn-
anna, eru að vonum ekki ánægðir með
þessar niðurstöður rannsóknar sem fór
fram á vegum opinberra aðila.
Kunnugir telja sig geta fullyrt að
skipasmíðastöðin sem rannsóknin fór
aðallega fram á, sé Nordhavn Skibs-
værft, en starfsemi hefur verið hætt
þar.
Aftur á móti geti niðurstöður rann-
sóknarinnar átt við i skipasmíðaiðnað-
inum í heild og gefi tilefni til að staldra
við og huga að hvort heilbrigðis- og
öryggismál starfsmanna 1 þessum iðn-
aði séu i nægilega góðu lagi.
í tímariti lækna i Danmörku er sagt
frá rannsókninni í þrem greinum og
komizt að þeirri niðurstöðu, að skipa-
smiðar séu atvinnugrein með háa
slysatiðni.
Við rannsóknina kom í ljós að ekki
voru nógu greinilegar reglur settar um
hvernig nota ætti þann útbúnað, sem
koma á 1 veg fyrir slys.
Á þeirri skipasmiðastöð sem sér-
staklega var í sviðsljósinu, þegar rann-
sóknin fór fram var starfsmönnum
gert að skyldu að nota öryggishjálma.
Einnig voru fyrir hendi eymahlífar,
rykgrimur, hanzkar og gleraugu. Boð-
inn var sérstakur styrkur til þeirra sem
vildu kaupa öryggisskó.
Eftirlit með þvi að þessir hlutir
væru rétt notaðir var aftur á móti ekk-
ert. Hafði það 1 för með sér að trésmið-
irnir notuðu gagnslausar grimur til
varnar gegn mengun frá lakki og log-
suðumenn grimur, sem vörðu þá á
engan hátt gegn suðureyk.
I skýrslunni koma fram efasemdir
um að öryggisráðstafanir 1 skipasmíða-
stöðvum séu nægilega virkar og einnig
er bent á að nauðsynlegt sé að fylgjast
með atvinnusjúkdómum starfsmanna
skipasmiðastöðvanna. Vegna mikils
hávaða, hitabreytinga og óþægilegrar
stöðu við mörg starfanna i stöðvunum
séu þeir verulegir.
Myrkrið og eilífðin
(Itvarp:
RUNG LÆKNIR
eftir Jóhann Sigurjónuon.
Magnús Ásgeirsson islenskaflL
Lalcsljórar Viðar Eggertsson og Anna S.
Einarsdóttir.
Gaman var að heyra í útvarpi á
fimmtudaginn var leikritið um Rung
lækni eftir Jóhann Sigurjónsson —
verk sem áreiðanlega verður hér eftir
sem hingað til býsna sjaldgæft á sviði
(af hverju ekki prófa það einhvern
tíma í nemendaleikhúsi?) en er líka og
verður áhugavert vegna höfundar sins
og hans seinni verka. Útvarpsflutn-
ingur leiksins leiddi í Ijós eins skýrt og
á verður kosið, að verðleikar þess eru
umfram allt Ijóðrænir og liggja i skáld-
legri mælsku og málskrúðslist textans,
og sýndi þá um leið hvé náskylt hug-
myndafarið i Rung lækni er hinum
seinni leikritum Jóhanns Sigurjóns-
sonar.
Rung læknir fíkist eftir hinu
óhöndlanlega, vill gera og segja það
óumræðilega og ógerlega. Eins og
Halla og Kári, sem dreymir um og
keppa eftir ástinni, óheftu frelsi tilfinn-
ingalífs og lífshátta, Galdra-Loftur um
máttinn og dýrðina, óskert vald yfir
eigin örlögum og þar með annarra
manna. Öll bíða þau auðvitað ósigur,
hefjast á loft til þess eins að steypast
um siðir í djúpin. En á fluginu lýsa
þau skinandi skáldlegum orðum
draumi manns um að yfirstíga tak-
mörk sin, öðlast mátt og vald á mann-
legu lífi og örlögum, hefja það á hærra
stig.
Hagkvæmt hygg ég að sé að láta
lönd og leið „raunsæislegt” frásagnar-
efni í Rung lækni, hinn læknisfræði-
lega tilbúning sem er umgerð efnisins í
leiknum, og borgaralega lifsháttalýs-
ingu og ástarsögu læknisins og Vildu
Locken. Það er sem betur fer miklu
hægara í útvarpi en á sviði eða i bók.
En taka má eftir þvi að draumsýn
læknisins um að gera eitthvað mikið
„fyrir mennina”, öll þessi dýr, finna
t.a.m. upp hentugt bóluefni til að út-
rýma berklaveiki, helgast alveg af
manngildismun sem verður á heimi
hans og hans góðu vina og umheimin-
um fyrir utan. Heimi borgara og al-
þýðu, afburðamannsins og hinna
undirgefnu. Ætla má að slíkt mann-
greinarálit hafi verið islenskum bónda-
syni norðan úr landi alveg framandi,
tillærð tækni, enda gætir þess ekki
aftur, ekki með slikum hætti, í öðrum
leikritum Jóhanns. En þess vegna
verður líka sjálft frásagnarformið svo
miklu gagnsærra í Rung lækni en i
seinnileikjunum.
Innan í þessu formi lifir og hrærist
skáldlegur andi, sjón og skilningur
höfundarins. Leikritið um Rung lækni
er i rauninni ekki annað en Ijóðrænt
eintal læknisins um manninn og
mennina, lífið og þjáninguna og
dauðann, eða kannski öllu heldur safn
af skáldlegum orðskviðum um öll þessi
efni. 1 upphafi skipar hinn rakki hug-
sjónamaður sér undir merki lífsins og
mannanna til að taka þar upp baráttu
gegn dauðanum, sjálfum hvíta dauð-
anum, sefjast af baráttunni til að
dreyma um að axla sjálfur alla mann-
lega þjáningu og bera hana burt úr
heimi, út i myrkrið og eilífðina, ánetj-
ast loks sjálfur sínum mikla andstæð-
ingi, friðnum og hvildinni, myrkrinu
og gleymskunni sem hann færir. Hann
■stendur að lokum uppi í sporum
dauðans með fyrirheit hans í höndun-
um sem blikandi vínber.
Þetta er auðvitað hvorki rökvís saga
né raunhæf persónugerð. En það er
ljóslifandi skáldleg ræða, merking
hennar umfram allt myndræn og til-
finningaleg. Mér virtist að i útvarps-
gerð leiksins, undir stjórn þeirra
Viðars Eggertssonar og önnu Einars-
dóttur, sem mér vitanlega hafa ekki
áður sviðsett fyrir útvarp, tækist að
láta ljóðræna verðleika textans njóta
sín til merkilega mikillar hlitar, án þess
að hin augljósu lýti á leiknum, sem
drama og sögu, felldu á þá svo sem
neinn fölskva. Það var mál til komið
að nýir kraftarfengu að njóta sín i út-
varpinu! En það sem úr skar var vitan-
lega Arnar Jónsson sem fór með hlut-
verk læknisins svo að unun var að
heyra og hlýða, og umfram allt svo að
naut sín hinn bernskulegi þokki sem er
á öllum Ijóðrænum öfgum leiksins.
Hlutverk læknisins er eiginlega hið
eina i leiknum, hinar persónurnar lúta
alveg lýsingu hans. Það er ekki nema
visir að ágreiningi, greinarmun á þeim
Rung og vini hans, rithöfundinum
Ottó Locken. En misskilningur held ég
hafi verið að gera hann svo þurran og
þyrrkingslegan sem úr varð hjá Jóni
Júlíussyni, þaðer i rauninni sama Ijóð-
ræna andagift og orðfæri sem ber uppi
hlutverk hans og læknisins. Svan-
hildur Jóhannesdóttir var Vilda
Locken, sakleysið sjálft og fegurðin,
ljósið sem slokknar i myrkrinu,
gleymska gleypir að lokum. Svan-
hildur fór smekklega með hlutverkið
— og meir en það: makalaust varð
niðurlag þriðja þáttarins, heimkoma
þeirra ástvina úr „ferðinni sem aldrei
var farin", næmlegt og fallegt á vörum
Svanhildar.
OLAFUR
JÓNSSON