Dagblaðið - 02.12.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1978.
PANTAÐIR DOMAR
Sunnudaginn 8. okt. 1978 birtist á
2. síðu Morgunblaðsins feitletruð 3ja
dálka frétt svohljóðandi: „Hæstiréttur
sýknar mann sem var sviptur öku-
leyfi”. Undirfyrirsögn: „Setti bíl sinn í
gang undir áhrifum áfengis en ók
honum ekki”. Undir-undirfyrirsögn:
„Gengur þessi dómur þvert á fyrri
dóma í svipuðum tilfellum, m.a.
hæstaréttardóm frá 1968, og má því
ætla að hér sé um stefnumarkandi
(leturbr. mín) dóm að ræða.” Ekki síst
vegna þess að þessi frétt er sett upp í
striðsfréttastíl í Morgunblaðinu
verður mér á að halda að hún eigi að
vekja athygli, sem fer ekki milli mála
að hún gerir, svo fremi að fólk nenni
að leiða hugann að því sem þarna er
að gerast.
Umferðarlög á lslandi eru, eins og
fleiri lög i því ágæta landi, full af göt-
um. I þeim segir m.a. að setjist maður
undir áfengisáhrifum undir stýri bif-
reiðar og geri sig líklegan til að aka
skuli hann færður til blóðrannsóknar
og ákærður, reynist hann undir
áhrifum áfengis. Túlkun þessara laga
gefur refsiglöðum aðilum laga og
réttar „blóð á tönnina” til að mismeta
og misnota aðstöðu sína enda segir i
ofangreindri frétt að þessi dómur
gangi þvert á fyrri dóma í svipuðum
tilfellum, m.a. hæstaréttardóm frá
1968. Þetta gefur tilefni til að álíta að
ekki sé sama hvort það er Jón eða séra
Jón sem verið er að dæma. Staðreynd-
irnar leyna því heldur ekki að svo er,
ekki aðeins i þessu einstaka tilfelli
heldur á mörgum öðrum sviðum í
þjóðfélaginu. Ég get nefnt um það mý-
mörg dæmi en hér er aðeins eitt:
Eitt dæmi
Húsráðandi nokkur hafði efnt til
kvöldfagnaðar á heimili sinu. Er líða
tók að miðnætti var hann orðinn tals-
vert „við skál”. Þarfnaðist hann þá
einhvers hlutar er hann hafði gleymt í
--- -------—--
Hæstiréttur sýkn
|vipturnökule^i
I , aang undir áhrifum
[settí btt sb»ní ««^.áhr
1 H^TiIéTTUR sýknaði
lhenni ekki. Gengur frá 1968 «* ">k
Isvipoðum ttUellum dóm n»ræ»a-
því ætla a» hér sé um stefnumarKu ul að „„„bojar-
......vndiíist 1?
I ræddur maðu , . sjnum á
lTaÖTeik0SkiSi hann bifreið sína
leftT Sir utan ibúð kunninflamu
inn nú til þess J&
SÍnn’ræan2 Að því búnu lagðist
ína t gang- A P sofnaðt.
hann í ^turs® að mannin-
L"‘'n;£Tm nóttina og
■;.» e •*»•ks'sl”lok“
sssra; a» «*»• sÆVUym
»»»»"”» rdÆ»a » tilÞessah
Kjallarinn
hanskahólfi bifreiðar sinnar og hugðist
sækja hann. Þetta var að vetrarlagi og
talsvert hafði fennt um kvöldið. Hann
opnaði vinstri dyr bifreiðarinnar, sem
stóð fyrir utan húsið, þar eð hægri
dyrnar var ekki hægt að opna með
lykli. Um leið og hann steig út úr biln-
um stóðu verðir laganna við hlið hans
og sögðu: „Þú kemur með okkur í
blóðrannsókn, þú ætlaðir að aka bíln-
um.”
Vesalings maðurinn benti á erindi
sitt í bílinn, auk þess sem auðséð væri
á nýföllnum snjó að billinn hafði alls
ekki verið hreyfður. Laganna verðir
sögðust hafa heyrt margar svona
sögur og væri honum hollast að koma
Þórður Halldórsson
meðþeim möglunarlaust. Það varekki
fyrr en hann hafði sýnt þeim að engin
vél var i bílræksninu að þeir gáfust
upp. Álíka dæmi væri hægt að nefna
mörg.
Þegar löggjafinn setur lögin má
vera að honum sjáist yfir „götin” sem
refsiglatt framkvæmdavald laganna
misnotar svo á margan hátt i dómstig-
unum, bæði persónulega. pólitiskt og
af öðrum ástæðum. Meira að segja
hæstiréttur hefur látið sig hafa það að
afgreiða fyrirfram pantaða dóma sem i
mörgum tilfellum hafa öðlast tilurð
vegna „gata” laganna. Það er þess
vegna sem Morgunblaðið lalar um
„stefnumarkandi” dóm. Þarna
stangasl á dómar fyrir hæstarétti i
svipuðum tilfellunt án þess að þeim
lögum, sem dómarnir eru byggðir á,
hafi að nokkru verið breytt. Ég vil þvi
spyrja: Hvor dómurinn var felldur
cftir lögunum og hvor eftir geðþótta
ákvörðun hæstaréttar?
Það þarf ekki langt að fletta dóms-
sögu islenskra dómstóla. æðri sem
lægri, aftur í tímann til að sjá herfi-
legar mótsagnir framkvæmdavaldsins
i dómsmálum. Sé það svo að pantaðir
geðþóttadómar séu afgreiddir á færi-
bandi, sem nálgast að hægt sé að stað
reyna, er ekki að undra þótt sú spurn-
ing vakni hvort ísland sé réttarríki.
Þegar vantrú fólks vex á réttarstöðu
sinni er skammt að biða upplausnar-
innar sem vissar pólitiskar stefnur
vakka yfir eins og gammar yfir hjörð.
Þórður Halldórsson,
Luxemburg
Umferðarmenning Islendinga
Heiðraðir ökumenn og aðrir vegfar-
endur, ég get ekki látið hjá liða að láta
álit mitt i Ijós varðandi þá vangá, sið-
leysi og umfram allt það tillitsleysi er
snýr að okkur öllum sem stöndum í
umferðinni. Sá er þetta ritar hefur um
langt árabil starfað að vátrygginga-
málum, þ.e.a.s. einkum í sambandi við
ökutækjatryggingar, hin síðari ár sér-
staklega við umfjöllun og uppgjör bif-
reiðatjóna, og telur sig hafa nokkra
innsýn í þessi mál sem bæði snúa að
tryggjendum ökutækja og ekki sist
þeim sem eiga bætur að sækja til
tryggingafélaganna. Viss hópur
manna hefur það i hugskoti sínu að
tryggingafélögin séu alltaf að græða,
að ég tali nú ekki um þá áráttu að telja
þau græða á kostnað tjónþolanna.
í upplýsingum lögregluyfirvalda um
að svo og svo margir árekstrar hafi
orðið þennan eða hinn daginn er ekki
getið þeirra er gefa skýrslur beint til
félaganna. Er því hér um villandi upp-
lýsingar að ræða. Nú er það svo að
langflestir þeirra árekstra, er koma til
kasta félaganna, eru svonefndar
aftanákeyrslur. Við skulum aðeins
taka eitt dæmi um framgang mála og á
ég þar við er lögreglan er kvödd á
staðinn. Það er gerður uppdráttur af
vettvangi, tekinn framburður öku-
manna í stuttu máli og tjónlýsing sem
í fæstum tilvikum er fullnægjandi. Er
þessi athugun hefur farið fram af-
hendir lögreglan viðkomandi öku-
mönnum smámiða með skrásetningar-
númeri ökutækjanna og þeim aðila er
tjóninu olli tjáð að hann skuli snúa sér
til síns tryggingafélags og gefa skýrslu
um málið, þar eð um augljósa sök
hans sé að ræða, og þar með sleppi
hann, þ.e.a.s. tjónvaldur, við frekari
óþægindi og sekt. Nú vill það bera við
að sá seki gefur ekki sína skýrslu, þá
neyðist tjónþoli til að fá afrit (Ijósrit) af
lögregluskýrslunni og koma þvi til þess
félags er tjónið á að bæta. En þá er, að
þvi mér skilst, málið komið á það stig
að hinn seki, þ.e. tjónvaldur, sé kom-
inn undir ákvæði laga hvað sektir
áhrærir. Ef sá hinn sami hefði gefið
skýrslu beint til sins tryggingafélags
hefði ekki komið til slíks. Á ég þar við
að hér er iöggjafinn beinlinis að gefa
þeim er tjóninu olli undir fótinn með
það að komast hjá sekt eða ámóta við-
urlögum.
Þar eð hér er um umferðarlagabrot
að ræða (aftanákeyrslu) er stafar af gá-
leysi og/eða kæruleysi og því að menn
einbeita sér ekki við aksturinn sem
skyldi legg ég til að þessum ökumönn-
um beri að refsa, sem og fyrir önnur
umferðarlagabrot.
Nú ber síst að skilja orð min á þann
veg að ég sé að bera lögreglumönnum
á brýn vanrækslu i þeirra margþættu
störfum. í þeim hópi eru margir valin-
kunnir ágætismenn sem ekki mega
vamm sitt vita og sinna störfum sínum
samkvæmt fyrirmælum „ofan frá”, á
ég þar við þau dómsmálayfirvöld er
um mál þessi fjalla.
Fyrir ca 4 árum var gangur allra
umferðaróhappa, þeirra er lögregla
annaðist, á þessa leið: Gerður var vett-
vangsuppdráttur og tekinn fram-
Kjallarinn
MagnúsJ. Tulinius
burður ökumanna. Síðan var málið
sent sakadómi hér i Reykjavík og
aðilar kallaðir fyrir, svo og vitni ef til
náðust, og allir áminntir um sannsögli,
kynntar vettvangsskýrslur og jafn-
framt gefinn kostur á að leiðrétta ef
ástæða þótti til. Bárust þessi gögn
siðan tryggingafélögunum til umfjöll-
unar. Þá lágu línurnar nokkurn
veginn á hreinu en einn meinbugur
var þó á, skýrslurnar lágu ekki fyrir
hjá félögunum fyrr en að 4—6 vikum
liðnum. Til að bæta hér um er lausnin
umferðardómstóH. Ef ég man rétt
lagði fyrrv. hæstvirtur dómsmálaráð-
herra, Ólafur Jóhannesson, fram á sl.
Alþingi frumvarp (tillögu) um að
skipaður skyldi umferðardómstóll er
fjallaði um allar þær lögregluskýrslur
er bærust, jafnt af Stór-Reykjavikur-
svæðinu sem og frá yfirvöldum ann-
arra byggðarlaga. Sá dómstóll hefur
ekki enn séð dagsins Ijós. Nú, er við
lútum forsjá nýrrar rikisstjórnar, eru
dómsmálin i höndum Steingrims Her-
mannssonar er hefur sér til aðstoðar
Eirík Tómasson lögfr., er ég tel líkleg-
an að koma þessu máli á rekspöl.
Tillaga mín er sú, að hæstv. dóms-
málaráðherra leggi þegar í stað fram
frumvarp máli þessu til framdráttar er
ég ætla að þingheimur komi sér saman
um og ætti ekki að þurfa mikið þing-
þras.
Tillaga mín er svohljóðandi: „Um-
ferðardómstóll verði settur á stofn og
hafi aðsetur í Reykjavik. Hann skipi: I
fyrsta Iagi sérfróður löglærður maður
um umferðarmál almennt. 1 öðru lagi
einn lögreglumaður, með umferðar-
mál sem sérgrein. Í þriðja lagi einn
fulltrúi frá tryggingafélagi og skiptu
þeir með sér verkum, t.d. I mánuð i
senn. Að vísu kæmi upp spurning um
hvernig landsbyggðarvandamálin
yrðu leyst en lausn ætti að finnast á
þvi. Ef ágreiningsmál koma upp skal
tilnefna oddamann, ég legg til að það
yrði sá löglærði, og hafi hann úrslita-
vald.
Nú skulum við segja að aðilar um-
ferðaróhapps sættu sig ekki við dóm
ofangreinds dómstóls, gætu aðilar þá
skotið máli sínu til t.d. 2ja lögfróðra
manna, er ráðherra tilnefnir, og yrði
ákvörðun þeirra endanleg niðurstaða.
Að sjálfsögðu gætu menn siðan skotið
ágreiningi sinum áfram til hinna opin-
beru almennu dómstóla. Læt ég útrætt
um þessa hlið málsins og fel þeim lög-
fróðu opinberu aðilum að koma máli
þessu I heila höfn, og það hið fyrsta.
Umferðarmenning okkar er i dag I
vægast sagt mjög slæmu ásigkomulagi
og vil ég í þvi sambandi nefna atvik er
ég var þátttakandi i. Ég kom akandi
mjög fjölfarna akbraut, þ.e.a.s.
Hringbraut, til vesturs á hægri akrein
á móts við Landspítalann. Þar sé ég
tvær eldri konur bíða færis að komast
yfir gangbraut (engin umferðarljós).
Ég stöðva ca 6—7 m frá gangbraut-
inni og gcf stefnuljós til vinstri, öku-
mönnum til aðvörunar um að hætta sé
á ferðum. Þegar konurnar eru rétt
komnar út á gangbrautina sé ég
nokkrar bifreiðir konta akandi cftir
vinstri akrcin og snögghemlar fremsta
bifreiðin er ég hafði gefið stefnumerki
til vinstri. Vil ég því itreka að slik
merkjagjöf verði tekin upp i rikara
mæli en nú er. Þessi nterkjagjöf hefur
gefið góða raun erlendis.
Góðir lesendur og allir vegfarendur:
Mál cr aó linni. Tökum höndum
saman — slysaaldan undanfarið hcfur
sýnt og sannað aö y rasta aðgæsla og
tillitsscmi er aðalsmcrki hvcrs vcgfar-
anda.
Magnús J. Tulinius
fulltrúi.