Dagblaðið - 02.12.1978, Blaðsíða 15

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1978.
15
Þoriákshöf n, yngsta þéttbýli landsins_
Tíu þúsund sfldartunnur og
pósthólf bókmenntablaðs
— Þeir vanrækja hvorki fiskinn né menninguna þar á staðnum
Viljið þið smakka? Katrin, 19 ára Þorlákshafnarskutla, býður okkur bita af
heimsins finustu saltsíld. Bak við hana stendur Ingibjörg, sú sem vann i 40 stundir
samfleytt um daginn, en til vinstri Guðrún og Haildör, öll æðislcgir dugnaðarfork-
ar.
Þorlákshöfn var i óveðrum áður
fyrr stundum eini staðurinn fyrir
öllu Suðurlandi þar sem bátar gátu
lent. En þótt þangað væri greiðfært af
sjó þóttu samgöngur þangað á landi
lengst af slæmar, og nýlega orti
skáldið Fáfnir Hrafnsson:
„Vegir liggja til allra átta
en ekki þó til Þorlákshafnar”
og kallar leiðina þangað Ódáðahraun
vegakerfisins. Árið 1949 bjó aðeins ein
5 manna fjölskylda í Þorlákshöfn og
lifði af búskap. En á 30 árum, sem
síðan eru liðin, hefur íbúum fjölgað úr
5 upp í 1031, og þar sem fyrir einni
kynslóð var bara bóndabær er nú risið
myndarlegasta þorp með fiskvinnslu-
stöðvum, sveitarstjóra og bakaríí.
Á hverjum morgni siglir Herjólfur
inn á höfnina frá Vestmannaeyjum og
minnir á að mikill fjörkippur hljóp í
plássið eftir gosið. Þá voru flutt
þangað 43 viðlagasjóðshús og byggð
stóreflis höfn með lánum frá Alþjóða-
bankanum.
Margir Vestmannaeyingamir fluttu
heim aftur. Og enn er þorpið dálitið
rótlaust. Fólk kemur og fer. En íbúa-
talan vex.
Og þrátt fyrir allt liggja héðan
þræðir langt aftur í fortíðina.
Staðurinn heitir í höfuðið á Þorláki
helga (sem lifði á 12. öld) og togarar og
bátar þaðan margir skírðir eftir skál-
holtsbiskupum, svo sem Jón Vidalín.
Og þótt þrjú elstu íbúðarhúsin séu
ekki byggð fyrr en 1950, þá standa
utarlega I bænum byggingar úr þrjú
hundruð ára gömlu timbri frá dögum
einokunarverzlunará Eyrarbakka.
40 stunda
vinnudagur!
Undanfarið er búið að salta 10000
tunnur af síld hjá Meitlinum, stærsta
vinnustaðnum. Við litum þar inn og
hittum sex kraftmikla krakka á
aldrinum 18— 19 ára. Þau hafa aldeilis
staðið sig vel undanfarna daga.
Þannig stóð á að jafnframt því sem
geysimikið var landað af síld þurfti'að
pakka stórri saltfisksendingu til Portú-
gal. Og þótt nokkrir harðduglegir
strákar kæmu frá Reykjavík og jafn
harðduglegar húsmæður væru sóttar á
Selfoss og i aðrar grannbyggðir, þá var
erfitt að hafa undan. Allir unnu eins
og þeir frekast gátu og ein stelpan,
Ingibjörg, stóð við í 40 stundir. Hún
byrjaði kl. 8 á þriðjudagsmorgni og
var á flokkunarvél þann daginn, um
nóttina var hún við að pækla tunnur
og svaf ekkert. Næsta dag hélt hún
áfram til miðnættis.
• — Varstuekkiþreytt?
— Nei, ég fann ekkert fyrir þessu.
Ég varsvoldið tæp milli matar og kaff-
is seinni daginn.
Þau segja okkur, að krakkarnir byrji
13 ára í frystihúsinu við að snyrta fisk-
inn, en ennþá yngri að salta í pakka.
Hvað ætla þau að gera við alla pen-
ingana, sem þau fá?
Þau bara flissa. Einhvern veginn
finnst manni eins og gróðinn sé ekki
aðalmálið. Heldur hitt að sýna, hvað
maður dugi til að bjarga verðmætum
sjávarafla undan skemmdum.
— En hvað ætlið þið að gera i
framtíðinni?
Það eru þau ekkert búin að ákveða.
„Ætli maður fari ekki í bæinn,” segir
40-stunda stúlkan. „Nei, blessuð,”
segir vinkonan Katrín, „þú verður
áreiðanlega ellidauð hérna.”
Yfirmaður joeirra, Sigurður Helga-
son, segir okkur að undanfarið hafi
verið geysileg törn, en nú sé hún að
fjara út, enda flestir nótabátanna
búnir að veiða þau 200 tonn sem leyfð
eru. En ekki er allt þar með búið, því
nú þarf að yfirfara 10000 tunnur, og
fylgjast með líðan og ásigkomulagi-
hverrar af þeim 5—700 síldum sem
þar liggja í pæklinum, að þær megi
verða sem allra gómsætastar í munni
kaupendanna, sem eru pólskir,
sænskir og rússneskir. Við fengum að
bragöa á hafsilfrinu, og Guð minn
góður hvað þetta er stórkostlegur
matur!
Sigurðurj sem er matsmaður yfir
sildinni og verkstjóri yfir saltfiskinum,
er ættaður undan Eyjafjöllum en
konan hans Rangæingur. Þau hafa nú
búið í Þorlákshöfn í 16 árog það hefur
gengið svo vel, að þegar honum bauðst
ágæt staða í Reykjavík í fyrra, þá
ákvað fjölskyldan að fara hvergi
frekar en Gunnar á Hlíðarenda
forðum.
Þeir sinna líka
menningunni
t nýjustu bókinni sinni segir Lax-
ness frá kalli sem stökk inn í bæ úr
brakandi þurrki til að skrifa „Sjömeist-
arasögu” i staðinn fyrir að bjarga töð-
unni. Eins er það í Þorlákshöfn, ein-
hverjir hafa hlaupið frá síldartunnun-
um til að setja upp leikrit, Pókók eftir
Jökul. Formaður leikfélagsins er kenn
ari á staðnum, Vernharður Linnet. og
á hann jafnframt heiðurinn af því að
eitt af fáunv bókmenntatimaritum
landsins hefur aðsetur þar austan-
fjalls, Lystræninginn.
— Ja, aðsetur, segir Margrét kona
hans, sem reyndar er hægri hönd
bónda síns í menningarbaráttunni.
þaðer varla nema pósthólf!
En eins og margur mun þekkja af
sjálfum sér hafa pósthólf þá náttúru,
að soga til sín reikninga, og á þeim
hjónum mæða þvi fjárhagsörðugleikar
blaðsins.
Þetta er mjög alþýðlegt rit, þvi það
flytur efni efíir flesta innlenda
höfunda sem þess óska. 1 hverju hefti.
en þau eru nú þrátt fyrir allar hrakspár
orðin tíu talsins, er leikþáttur og lag
viðeitthvert Ijóð.
Staðurinn státar lika af söngkon-
unni Bergþóru Ámadóttur sem margir
kannast við af plötunni Eintak sem
hún sendi frá sér i fyrra og lét sig ekki
muna um að semja lögin sjálf. Hún er
ættuð frá Hverageiði og foi að spila á
gitar þriggja, fjögra áraeða um leið og
hún gat haldið á hijótðfærinu. „Pabbi
minn,” segir hún, „var fyrsti maður á
íslandi sem spilaði á gítar með hljóm-
sveit, en éggat ekki lært af honum. þvi
hann hafði svo stóra putta að ég sá
aldrei, hvarþeir lentu!”
Auk þess er ágætis kór i Þorláks-
höfn, sem Ingimundur Guðjónsson
stýrir.
Já, þeir leggja á margt gjörva hönd
austur þar. Pókók-sýningin heppnaðist
svo vel (þótt tjöldin væru ekki fullfrá-
gengin fyrr en klukkutima áður en
frumsýning hófst og fólkið kæmi frá
sildartunnunum) að þeir ætla að koma
með hana til Reykjavíkur og sýna
hana hér eftir viku. Þetta leikrit fjallar
um hugstætt efni, sumsé fjármála-
snilld. Jón Bramlan er aðalpersónan
og af honum lærir Óli sprengur, fyrr-
verandi Litlahraunsgestur, aðarðvæn-
legra er að stunda fjármálastarfsemi
en innbrot.
Enda eru menn hér fyrir sunnan
farnir að tala um Þorlákshafnar-
renaissansinn. Það þýðir „endur-
fæðing listanna" og var notað um
blómaskeiðið mikla á italíu, þcgar fjár-
magn og frelsi andans sameinuðust til
að færa heiminum ódauðleg snilldar-
verk!
• IHH
mmmmmmmmmmmmmmm-mmm*
Þorlákshafnar-renaissansinn, eða endurfæðing fagurra lista I plássinu, á styrka
stoð I þessum manni, Vernharði Linnet, sem þama situr fyrir framan jassplötu
safnið sitt góöa með soninn Henrik og tikina Nóru.
DB-myndir Ragnar Th. Sig.
Það mundi nú engin stelpa nenna að hamast svona i síldinni ef þar væru engir
sætir strákar. Þessi heitir vist Jón og er frá Grimslæk I Ölfusi. Hann er með bux-
urnar á hælunum, því hann er að fara I kaffi.
-
Tjáningarfrelsi
er ein meginforsenda þess
aö frelsi geti viðhaldiztdj
í samfélagi. r\