Dagblaðið - 13.06.1979, Blaðsíða 10

10
Framkvæmdastjóri: Svoinn R. Éyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson. v
Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjórí ritstjómar: Jóhannes Reykdal. Fréttastjóri: Ómar
Valdimarsson.
íþróttir Hallur Símonarson. Menning: AÖalstoinn Ingólfsson. Aöstoöarfréttastjóri: Jór\as Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur Pólsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómassop, Atli Stoinarsson, Bragi Sigurösson, Dóra Stefónsdótt-
ir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Helgi Pétursson, Ólafur Geirsson, Siguröur Sverrisson.
Hönnun: GuÖjón H. Pólsson.
Ljósmyndir: Ámi Póll Jóhannsson, Bjamleifur Bjamleifsson, Höröur Vilhjólmsson, Ragnar Th. Sigurðs*
son, Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þróinn Þorieifsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dreifing-
arstjóri: Mór E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Síðumúla 12. Afgreiösla, óskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðalsími blaðsins er 27022 (10 línur). Áskrift 3000 kr. ó mónuöi innanlands. Í lausasölu 150 kr. eintakið.
Það er komin glæta
Samkomulag allra málsaðila um nýtt
fiskverð er mikilvægt skref í átt til frið-
ar í sundurtættu þjóðfélagi. Við rek-
umst ekki lengur frá einu öngþveitinu
til annars, heldur náum hverri lausninni
á fætur annarri.
Þetta byrjaði með samkomulagi um
vinnufrið og gerðardóm hjá mjólkurfræðingum. Þar
var ekki nóg með, að friði væri komið á, heldur þar á
ofan með þeim hætti, að ekki getur orðið tilefni al-
mennrar kröfugerðar í þjóðfélaginu.
Með samkomulaginu er auðvitað verið að fresta
vandamálinu til vetrar. En þá er niðurstaða gerðar-
dómsins ekki lengur fordæmi samninga sumars og
hausts. Og í gerðardómi fella óhlutdrægir menn úr-
skurð án vinnudeilu.
Beint í kjölfar þessa samkomulags gerðist svo hið
óvænta um helgina. Jóni Sigurðssyni hagrannsókna-
stjóra tókst með fádæma lipurð að berja saman físk-
verðsjátningu allra málsaðila. Þeirri niðurstöðu höfðu
fáir búizt við.
Ákvörðun um fiskverð var óvenju erfið að þessu
sinni, einkum vegna sífelldra hækkana á olíu að
undanförnu. Og venjulega er ákvörðun um fiskverð
tekin af meirihluta gegn atkvæðum minnihluta. En nú
skrifuðu allir undir.
Það má heita vel sloppið, að nýja fiskverðið skuli
ekki kalla á meira gengissig í þessum mánuði en 4%.
Að vísu má búast við frekara gengissigi í sumar vegna
samkomulagsins um fiskverð, líklega um 4% til við-
bótar.
Síðara gengissigið mun fylgja í kjölfar loforðs ríkis-
stjórnarinnar þess efnis, að olíuverð til fiskiskipa hald-
ist óbreytt til hausts, þótt sjáanlegar séu miklar hækk-
anir á verði innfluttrar olíu.
Eftir þetta beinast augun að farmannadeilunni. Ef
hana væri hægt að leysa líka á þann hátt, að ekki yrði
fordæmi frekari kröfugerðar í þjóðfélaginu, hefur
unnizt mikilvæg orrusta í stríðinu við að halda verð-
bólgunni innan við 50% á ári.
Enn er alveg óvist, að skynsamlegt samkomulag
verði í farmannadeilunni. Þar við bætist svo hinn
heimskulegi bófahasar, sem Vinnuveitendasamband
íslands hefur efnt til með víðtæku verkbanni. Frá
sjónarmiði vinnufriðar og verðbólguvarna er verk-
bannið til ills eins.
Ef farmannadeilan leysist er líklegt, að verkbannið
fjari út eða verði afturkallað. Sumir kunna að vilja
halda fast við bannið af flokkspólitískum ástæðum, en
svo gagnsæ, annarleg sjónarmið ná tæpast fram að
ganga.
Hversu mjög sem hægt er að lofa nýja fiskverðið
sem diplómatískt afrek í taflstöðunni, þá er ákvörðun-
in þvi miður efnislega röng og á eftir að valda vand-
ræðum i framtíðinni. Hún felur í sér þjóðhagslega
óhagkvæma þætti.
Samkomulagið um fískverð felur í sér 1.200 milljón
króna óheilbrigðar tilfærslur milli sjóða. Með bráða-
birgðalögum verður þetta fé tekið úr aflatrygginga-
sjóði og vátryggingasjóði og varið til verðuppbóta á
ufsa og karfa. Með slíku er verið að falsa markaðinn.
Enn verri eru bráðabirgðalögin um hækkun olíu-
styrks úr 2,5% í 7%, sem einnig eru liður í samkomu-
laginu. Þau koma að vísu auknum hluta fiskverðsins
framhjá hlutaskiptum, en hafa um leið hættuleg
hliðaráhrif.
Olían verður ódýrari en hún á að vera. Notendur
hennar gera sér ekki grein fyrir, hvað hún kostar í raun
og veru. Hin of ódýra olía stuðlar að of mikilli sókn á
fiskimiðin. Og sú sókn er þegar orðin allt of mikil.
Satt að segja er ekki auðvelt að gera upp á milli hins
diplómatíska ávinnings og hins þjóðhagslega tjóns.
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ1979
f ' '
Um 250.000 skákkennarar, bæði
menn sem hafa það að fastri atvinnu,
svo og ólaunaðir sjálfboðaliðar, veita
ungum skákmönnum í Sovétrikjun-
um tilsögn í greininni. Þetta er ósköp
eðlilegt þegar haft er í huga að ríkið
lítur á skák sem mikilvasgan þátt í
menntun ungs fólks. Auk hug-
kvæmni og ímyndunar þroskar þessi
leikur iðni, hæfileikann til þess að
hugsa rökrétt, stefnufestu og styrkir
viljann, þ.e. eðlisþætti sem allir nota
mjög mikið, án tillits til þess hvert
verður framtiðarstarf þeirra.
/•' Ein af meginuppistöðum þess
kerfis þjálfunar fyrir unga skák-
menn, sem mótast hefur á meira en
50 ára tímabili, eru skákhópar sem
starfræktir eru hjá klúbbum og ung-
herjasamtökum en ungherjasamtökin
eru fjöldasamtök sovéskra skóla-
barna. f sh’kum klúbbum og ung-
herjahöllum hófst skákferill verðandi
heimsmeistara, svo sem Vassilí
Smyslov, Tigran Petrosjan, Mikjail
Tal, Boris Spasskí, Anatolí Karpov
og stórmeistaranna David Bronstein,
Mark Tajmanov, Jurí Averbak, Lev
Polugajevskí og margra annarra
kunnra skákmeistara.
En börnin stiga venjulega fyrstu
skrefin á braut skáklistarinnar á
skólaskákmótum. Skákkeppnin
Hviti hrókurinn, sem haldin hefur
verið hin síðari ár, hefst með keppni
innan skóla, sigurvegararnir taka
síðan þátt í keppni borga, héraða,
svæða og lýðvelda og loks í úrslita-
keppninni.
Auk þessa móts hefur sérstök til-
raunaskákfræðsla verið tekin upp í
sumum skólum hin síðari ár. Þessi
fræðsla, sem nýtur mikilla vinsælda
meðal ungra pilta og stúlkna, hjálpar
þeim einnig til þess að ná góðum
árangri, í hinum almennu kennslu-
greinum. Börnunum þykir gaman að
skákfræðslu og alveg sérstaklega að
þvi að tefla skák. Sérstök stofa hefur
verið búin sýningarborðum, skák-
borðum og klukkum. Náminu
stjórnar reyndur kennari, Sergei
Kabalnov, sem er í öðrum styrkieika-
flokki. Timarnir eru mjög skemmti-
legir og auðveld heimaverkefni eru
gefin í hverju nýju viðfangsefni.
Þetta er samt enn tilraun og ekki er
til nein ein námsskrá fyrir skák-
fræðslu en við teljum fullvíst að brátt
verði samdar sameiginlegar tillögur
fyrir þetta nám.
DEILDAR-
TUNGUHVER
AXEL
ÍRAFHA
Kveðja f rá Dagblaðinu
Axel Kristjánsson í Rafha var mjög
sérstæður maður, viljasterkur og
sjálfstæður í hugsun. Stofnun nýs
dagblaðs utan stjórnmálaflokka var
honum mjög að skapi, enda lagði
hann ósleitilega hönd á plóginn við
fæðingu Dagblaðsins.
Við það tækifæri sagði hann einu
sinni: „Þetta er gaman- og raunar
líkt því, þegar ég stofnaði Rafha, —
endalaust stríð við nátttröll.” Og hló
við.
Axel sat ekki auðum höndum sem
váraformaður stjórnar Dagblaðsins.
í hverri viku kom hann á skrifstofur
fyrirtækisins og fylgdist mjög náið
með rekstrinum.
Ekki kom upp neitt það vandamál,
að Axel ætti ekki í pokahorninu
hugmyndir um lausnir. Sú aðstoð og
leiðsögn hefur verið þessu unga dag-,
blaði ómetanleg.
Hér verður ekki reynt að rekja feril
þessa landskunna athafnamanns.
Það verður gert á öðrum vettvangi.
Hér verður aðeins þakkað ósérhlífið
framtak hans í þágu Dagblaðsins.
Um það starf hefur gilt hið sama
og um svo mörg önnur fyrirtæki, sem
Axel tók þátt í, að vegur Dagblaðsins
væri mun minni, ef það hefði ekki
notið reynslu hans og vizku.
Hann var stjórnarformaður prent-
smiðjunnar Hilmis hf. og vann frá
stofnun Dagblaðsins jafnt og þétt að
auknu samstarfi þessara tveggja
fyrirtækja. Hafa bæði fyrirtækin
borið þar af ríkulegan ávöxt.
Meðal annars var það Dagblaðinu
nánast til lífs á sínum tima að komast
í prentunaraðstöðu hjá Hilmi hf.,
þegar pólitískir aðilarkipptufótunum
undan prentun blaðsins.
Axel Kristjánsson er jarðsunginn í
dag. Honum fylgja til grafar einhuga
kveðjur samstarfsmanna hans á Dag-
blaðinu.
Björn Þórhallsson
stjórnarformaður Dagblaðsins.
Deildartunguhver i Reykholtsdal
mun hafa Kröfluafl að þremur
fjórðu. Fyrir fullum dampi ætti
Kröfluvirkjun að framleiða um 60
megawött en Deildartunguhver hefur
nú um 45,2 megawatta afl.
Krafla mun hafa kostað meira en
10 milljarða kr. á núgildandi gengi ís-
lenzkrar krónu. Miðað við afl og
verð Kröflu ætti Deildartunguhver
líklega að kosta yfir sjö og hálfan
milljarð. Hverinn gefur hita er jafn-
gildir um 50000 tonnum af gasolíu ár-
lega miðað við húshitun og 55% nýt-
ingu.
Lyklavöld að
uppsprettu
orku og auðs
Sér til ágætis hefur hver það fram
yfir olíulind að orka hans gengur
ekki til þurrðar. Deildartunguhver er
tilbúinn til átöppunar á hitaveitu til
6500 notenda á Akranesi og í Borgar-
firði. Þeir munu hafa greitt sem næst
700 millj. kr. á ári fyrir húshita mælt
í olíu miðað við áramót 1978—79.
Að vonum þykir mörgum slægur í
hvernum og blóðugt að láta hann
gusa varma sínum út í veður og vind.
Engu að síður kom mér mjög á
óvart hvernig frumvarp um eignar-
nám á hvernum var hespað gegnum
Alþingi. Mátti sjá þess merki að al-
mennt ylli málið ekki þingmönnum
höfuðverk — hvort nokkrir væru
þeir annmarkar réttlætis, sanngirni
eða stjómskipulegrar heimildar að
taka þessa eign með valdi af eigend-
um. Málsmeðferð Alþingis vekur því
til forvitni um hvað í raun og veru fór
á milli viðsemjenda, eigenda hversins
annars vegar og hinna sem lyklavöld
að hvernum vilja fá.
Samningsborð eða
djúp staðf est
milli viðsemjenda?
Var djúp staðfest milli Hitaveitu
Akraness og Borgarfjarðar (HAB)
annars vegar og eigenda Deildar-
tunguhvers hins vegar, eða var það
ekki annað en samningsborð?
Lokatilboð HAB var að sögn
miðað við kaup á 150 lítrum á
sekúndu og verðlagi 1. jan. 1979 um
12,5 millj. kr. áári í 30áreða samtals
250 millj. króna. Ef litið er á hinn
langa greiðslutíma, greiðslur án verð-
tryggingar og 40—50% verðbólgu,
má vera ljóst að ársgreiðslurnar
verða. fljótt nánast að skiptimynt.
Tilboð HAB virðist samkvæmt þessu
vera furðu lágt.
Umboðsmenn eigenda hversins
buðu að sögn upp á 20 ára samning
með stighækkandi greiðslum, 18
millj. kr. á ári fyrstu 10 árin, en allt
upp í 88,4 millj. kr. síðustu árin eða
alls 875 millj. kr.
Var ætlunin að
setja skilvindu
á hverinn?
Þegar verðtilboð samningsaðila
eru skoðuð verður varla unnt að verj-
ast þeirri hugsun að væntanlegir
kaupendur hafa sýnt mikla tilætl-
unarsemi um að seljendur slái af
verði hversins. Tilboðið er vissulega
langt, langt fyrir neðan hálfvirði.
Slík afstaða væntanlegra kaupenda
jafngildir því að þeir hugsi sér að
setja skilvindu á hverinn þar sem
rjóminn renni til þéttbýlisins á
Vesturlandi en eigendur og íbúar
Reykholtshrepps fái undanrennuna.
Eða er unnt að kalla það tilboð eig-
enda ósanngirni að fara fram á 875
millj. kr., greiddar á 20 árum, fyrir
hver, sem um síðustu áramót hefði
getað sparað 700 millj. kr. á ári í oliu
miðað við síðustu áramót og mundi
síðan um ókomna framtíð spara ár-
lega þá fjárhæð?
Verð heita vatnsins
á Húsavík
Árið 1970 gerði Hitaveita Húsa-
víkur samning við Garðræktarfélag
Reykhverfinga um kaup á heitu vatni
úr hverum félagsins á Hveravöllum í
Reykjahverfi. Verð heita vatnsins,
sem var selt í árssekúndulitrum,
skyldi hækka samsvarandi og verð
gasolíu á Húsavík. Á fyrsta ársfjórð-
ungi 1979 var verð árssekúndulítrans
rúm 193 þús. kr. og mun nú eftir síð-
ustu hækkanir vafalaust vera komið
talsvert upp fyrir 200 þús. kr.
Miðað við 200 þús. kr. hver árssek-
úndulítri mundu 150 árssekúndulítrar
úr Deildartunguhver kosta um 30
millj. kr., sem yrði þá ársgreiðsla
Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar
og mundi hækka í takt við hækkanir
á gasolíu, án þess að HAB eignaðist
Deildartunguhver.
V