Dagblaðið - 21.09.1979, Síða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1979.
BIAÐIÐ
Útgefandi: Dagblaöiö hf.
Framkvœmdastjórí: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjórí: Jónas Kristjánsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri riutjórnar: Jóhannes Reykdal. Fréttastjóri: ómar
Valdimarsson.
(þróttir: Hallur Simonarson. Monning: Aöabteinn Ingótfsson. Aðstoðarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrít: Ásgrímur PAIsson.
Blaöamenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Atli Steinarsson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stofánsdótt-
ir, Gissur SigurÖsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ólafur Geirsson, Sigurður Sverrisson.
Hönnun: Guðjón H. Pálsson, Hilmar Karísson.
Ljósmyndir: Ami Páll Jóhannsson, Bjamlerfur Bjamlerfsson, Höröur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Pormóösson.
Skrífstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkori: Þráinn Þorieífsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dreífing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjórn Síðumúla 12. Afgreiösla, áskríftadeild, auglýsingar og skrífstofur Þverholti 11.
Aöalsími blaösins er 27022 (10 línur).
Sotning og umbrot: Dagblaöið hf., Síöumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Siöumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., Skorfunni 10.
Áskriftarverö ó mánuði kr. 4000. Verð í lausasölu kr. 200 eintakið.
Fiskur er ekki hráefni
Orðið fiskiðnaður er svo líkt orðinu
iðnaður, að grunnhyggnir menn
freistast stundum til að færa samlíking-
una út í öfgar. Einkar broslegt var að
sjá þetta í leiðara eins blaðsins fyrir
skömmu. Þar stóð:
„Finnst hugsandi fólki slæmt að selja
bezt? fisi i heimi nánast sem hráefni til útlanda í stað
þes^ að ma'i jfalda útflutningsverðmæti afurðanna með
því að vinna þær hér innanlands.”
Höfundur textans ímyndar sér, að fiskur sé eins og
hvert annað hráefni í iðnaði. Þetta hráefni þurfi að
göfga og verðauka með því að umbreyta því, alveg eins
og þegar húsgögn eru búin til úr timbri eða dagblöð úr
pappír.
Raunar er fiskiðnaður að þessu leyti ólíkur öðrum
iðnaði. Þar er markmiðið ekki að göfga hráefni, heldur
vernda upprunalega göfgi matarins. Með fiskiðnaði er
hreinlega verið að vernda fiskinn gegn skemmdum.
Dýrasti fiskur í heimi er lifandi fiskur. Erlendis
greiða veitingahús og sælkeraverzlanir hæst verð fyrir
slíkan fisk. Einmitt á þessu sviði þurfum við að fylgjast
betur með en við gerum.
Sífelld þróun er í fiskveiðum í saltvatnstanka og
flutningum á þeim til fjarlægra staða. Svo kann að
fara, að við getum á arðbæran hátt komið fiski okkar
lifandi á erlendan markað. Alténd þurfum við að
kanna málið.
Næstdýrari fiskur í heimi er ferskur, nýveiddur
fiskur, sem aldrei hefur nálægt fiskiðnaði komið. Þetta
vita þeir, sem hafa verið að revna að koma ferskum
fiski flugleiðis á erlendan markað.
Þessar tilraunir hafa tekizt misjafnlega. Við ramm-
an reip er að draga í stöðugum verðhækkunum á flug-
vélabensíni. Samt er nauðsynlegt fyrir fiskveiðiþjóð að
fara ofan í kjölinn á öllum möguleikum á þessu sviði.
Hingað til höfum við helzt reynt að nálgast þessa leið
með því að sigla með aflann, einkum til Bretlands.
Gallinn er sá, að siglingin tekur nokkra daga. ísaður
fiskurinn er ekki lengur ferskur, þegar hann kemur til
kaupandans.
Verð á viku eða tveggja vikna gömlum ísfiski er svo
miklu lægra en verð á nýveiddum fiski, að við teljum
heppilegra að fara aðra leið. Við verndum fiskinn ný-
veiddan með því að frysta hann.
Frystur fískur er ekki eins góður og nýveiddur. En
munurinn er þó svo lítill, að við náum háu verði á
frystum fiski á Bandaríkjamarkaði. Þar leggjum við
áherzlu á að auglýsa, að hann sé varinn með frystingu,
nýveiddur upp úr sjó.
Efnahagsleg sigurganga íslendinga felst í
frystiiðnaðinum. Frystihúsin eru stolt þjóðarinnar.
Með þeim hefur fundizt leið til að halda fiskinum lang-
tímum saman sem líkustum ferskum fiski. Á þessu
byggist velmegun þjóðarinnar.
Erlendis er til fólk, sem hefur vanið sig á að borða
saltfisk og skreið, jafnvel niðurlagðan eða niðursoðinn
fisk upp úr dósum. Við þurfum að sinna þessum
markaði gamla tímans, þótt hann sé á undanhaldi.
Eftir því sem frystitækni breiðist út, bæði í flutning-
um og geymslu, þeim mun meira fækkar þeim, sem
vilja borða fisk, er varinn hefur verið á annan hátt.
Undantekning á því er saltsíldin, eina mikilvæga
dæmið um göfgun hráefnis í fiskiðnaði.
Nútímamaðurinn vill frosinn físk, ef hann á ekki
kost á ferskum fiski. í framtíðinni getum við ef til vill
boðið honum upp á meira af ferskum fiski eða jafnvel
lifandi fisk.
En við verðum aldrei ríkir af því að bjóða útlending-
um fisk upp úr dósum.
Ráðstefna þrettán þjóða um Suðurskautssvæðið:
Áaöleyfaþar
olíurannsóknir
og fiskveiðar?
—margir óttast að olían gæti eyðilagt þar eitt dýrmætasta
matarforðabúr heimsins—næst samkomulag um
framtíð svæðisins eða verður það bitbein stórveldanna?
Fulltrúar stjórna þretlán ríkja eru
nú setztir á rökstóla í Washington lil
að ræða hvort lcyfa eigt almennan
aðgang og nýtingu hafsvæðisins unt-
hverfis Suðurskautslandið. Er þá um
að ræða bæði rannsóknir til að ganga
úr skugga um hvort þaf sé olíu að
finna og svo fiskveiðar. Olía er að
sögn að öllum líkindum á þessu
svæði.
Suðurskaulslandið hefur nú um
tveggja áratuga skeið verið undir
stjórn Suðurskautsklúbbsins en hann
skipa þrjú ríki, Bandaríkin, Sovétrik-
in og Japan. Þann tinia hefur þetta
mikla landsvæði, sem að mestu leyti
er isauðn, verið friðað fyrir allri at-
vinnustarfsemi. Visindamenn hafa
einir fengið að dvelja þarna við rann-
sóknir sinar en teki/t hefur að halda
suðurskautinu friðlýstu og án vopna
þrátt lyrir það að nokkur riki gera til-
kall til yfirráða þar um slóðir.
Nú er þessu Iriðsamlega ástandi
mjög ógnað. Margir óttast að ákaf-
inn i að fá að nýta náttúruauðlindir á
suðurskautinu og i og undir hafinu
umhverfis það niuni valda óbætan-
legurn spjöllum á náltúru og gróður-
fari. Suðurskautið er nú stærsta
svæði heimsins sem enn er óspjallað
af vcrkum mannsins. Einnig eru
menn uggandi cf viðkomandi riki
verða ekki sammála urn réttindi til
fiskveiða og oliuvinnslu. Þá getur
V___i
farið svo að stórveldin taki rnálið i
sinar hendur og keppi urn yfirráðin.
Ríkin þrettán sem taka þátt i ráð-
stefnunni i Washington lelja sig öll
eiga réttindi til nýtingar auðlinda
Suðurskautslandsins. Þar af cru sjö
rlk'janna sem vilja hclga sér vissan
hluta af svæðinu. Er það að nokkru
sania svæðið sem nokkur rikjanna
vilja fá til umráða. Þau eru Argen-
tína, Ástralia, Chile, Frakkland,
Nýja Sjáland, Noregur og Bretland
Hin sex ríkin á fundinum viðurkenna
ekki rélt neinna rikja til að helga sér
svæði á suðurskautinu og gera ekki
sjálf neinar slikar kröfur. Eru það
Bandarikin, Sovétríkin, Japan,
Suður-Afríka, Belgia og Pólland.
Fram til þessa hefur málum verið
þannig fyrirkomið að ríkin þrettán
hafa haldið sig við samkomulag um
stjórn svæðisins. Er þar gert ráð fvrir
þvi að deilumál séu öll lögð fyrir
gerðardóm.
í vor rituðu nokkrir bandariskir
vísindamenn Carter Bandaríkjalor-
seta bréf, þar sern hann var hvattur
til að bcita sér fyrir því að suður-
skautssvæðið yrði lokað fyrir öllum
málm- og oliuleitum. Olíurannsókn á
þessu svæði gæti valdið óbætanlcg-
um skaða á heimshluta, sem getur
orðið eitt mikilvægasta matarforða-
búr hungraðs heims.
Ráðstefnan i Washington á að
standa í þrjár vikur. Olian og fiskur-
inn verða helzlu verkcfni hennar.
Undanfarin tvö ár hefur verið unnið
að uppkasti að samningi, þar sem
kveðið er á um eftir hvaða reglum
fara á við rannsóknir á náttúruauð-
lindum og vinnslu þeirra. Er þá sér-
staklega haft i huga að koma i veg
fyrir að jafnvægið í náttúrunni rask-
ist og þá einkum lögð áherzla á að
smákrabbadýr og aðrar tegundir
smádýra í hafinu eyðist ekki. Þau eru
undirstaðan fyrir lifinu i hafinu \ið
suðurskautið og einn hlekkurinn i
fæðukeðjunni. Eru smákrabbarnir
sem eru um það bil þrír þuntlungar
að lengd og svipar til rækju nenta
smærri, hclzta fæða ntargra hvala-
tegunda, sela og fiska.
Nú þegar æ flciri ríki taka sér 200
mílna efnahagslögsögu lita flciri og

Valda lágir vextir, án
verðbóta, verðbólgu?
Eins og kunnugt er, og oft hefur
verið rætt um og ritað, veldur verð-
bólgan mikilli tilfærslu verðmæta frá
þeim, sem eiga óverðtryggt sparifé,
og til þeirra, sem fá óverðtryggð lán.
Ef A fær eina milljón lánaða á 25%
ársvöxtum og ef B á eina milljón i
sparifé á 25% ársvöxtum, þá hagnast
A um kr. 200.000 eftir árið, en B
tapar sömu upphæð, ef verðbólgan
er 45% á ári. Raunvaxtastefnan, sem
sumir vilja koma á, en aðrir ekki,
byggist á því, að vextir (eða verð-
bætur+vextir) verði eitthvað hærri
en verðbólgan.
Verðbólgukallar
Þeir, sem ekki vilja raunvexti,
segja gjarnan, að ekki sé rétt að láta
„vextina elta verðbólguna”, eða að
„atvinnuvegirnir þoli ekki svo háa
vexti”, o.s.frv. Þessir verðbólgukall-
ar þykjast ekki skilja, að hin þunga
greiðslubyrði fyrstu áranna, sem háir
vextir valda, hverfur að mestu, ef
vextir eru hafðir lágir, en verðbætur,
sem væru jafnháar verðbólgunni,
væru jafnframt lagðar við skuldina á
gjalddaga, áður en greitt er. Með
þessu móti er um raunvexti að ræða,
en greiðslubyrðin verður viðráðanleg
og fer reyndar mest eftir lengd láns-
tímans. Þetta skilja verðbólgukall-
arnir vel, enda eru ástæðurnar fyrir
andstöðu þeirra við raunvaxtastefn-
una trúlega allt aðrar en umhyggja
fyrir atvinnurekendum.
í fyrsta lagi gæti raunvaxtastefnan
svipt verðbólgukallana þeim völdum
sem þeir nú hafa, sem skömmtunar-
stjórar fjármagns við úthlutun lána,
sem nú eru að hluta gjafir, en hætta
að vera það, ef raunvaxtastefnan
kemst á.
A „Ef A fær eina milljón lánaða á 25%
vöxtum og ef B á eina milljón í sparifé á
25% ársvöxtum, hagnast A um kr. 200 þús-
und eftir árið en B tapar sömu upphæð, ef
verðbólgan er 45% á ári.”
V