Dagblaðið - 29.09.1979, Qupperneq 10

10
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 29. SEPTEMBER 1979
WBIAÐIB
frjálst, úháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðifl hf.
Framkvæmdastjóri: Svainn R. Eyjótfsson. Ritatjóri: Jónas Kriatjánsson.
RhstjórnarfuHtrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Roykdal. Fréttastjóri: ómar
Valdimarsson.
íþróttir: HaUur Símonarson. Menning: Aflebteinn Ingótfsson. Aöstoflarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrimur Pélsson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Adi Steinarsson, Bragi Sigurflsson, Dóra Stefánsdótt-
ir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur Geirsson, Sigurflur Sverrisson.
Hönnun: Gufljón H. Pélsson, HHmar Karlsson.
Ljósmyndir: Ámi PAH Jóhannsson, Bjamletfur Bjamlerfsson, Hörflur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurfls-
son, Sveinn Pormóösson.
Skrifstofustjóri: ólafur Eyjótfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorietfsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dretfing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Síðumúla 12. Afgreiflsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrífstofur Þverholti 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 línur).
Setning og umbrot: Dagblaflifl hf., Siðumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Siflumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., Sketfunni 10.
Áskriftarverð á mánufli kr. 4000. Verð í lausasölu kr. 200 eintakið.
Ad vera manneskja
Aukið frelsi á vinnustað ætti að vera
viðamikill þáttur í öllu frjálshyggjutali.
Vinnustaðurinn gengur næst heimilinu
að mikilvægi í lífi hvers vinnandi 1
manns. Mörgum frjálshyggjumannin-
um sést yfir þetta. Þeir einblína á
mikilvægi aukins frjálsræðis gagnvart
yfirþyrmandi ríkisvaldi. Þeir hugsa um frjálsræði at-
vinnurekandans gagnvart ríkisvaldinu en koma ekki
auga á nauðsyn manneskjulegra viðhorfa á
vinnustaðnum.
Sárgrætilegt er, hversu lítinn gaum íslendingar hafa
gefið atvinnulýðræði. Þar kemur enn að því, hve
hörmulega verkalýðsforingjarnir hafa brugðizt.
Margir þeirra hafa uppi innihaldslaust nítjándu aldar
hjal um þjóðfélagsbyltingu en fást ella við að fram-
reikna verðbólguna og gera kröfur um aukna krónu-
tölu í launaumslögin. Raunverulegar úrbætur ganga
seint og illa og ein hin mikilvægasta kjarabótin, aukið
lýðræði á vinnustöðum, heyrist varla nefnd.
Aðrar þjóðir eru langt komnar á þessari braut.
Vestur-Þjóðverjar hafa um þrjátíu ára samfellda
reynslu af atvinnulýðræði. Þar var byrjað í litlum
mæli, og flest afbrigði þess hafa verið reynd. Bæði
jafnaðarmenn og kristilegir demókratar hafa atvinnu-
lýðræði á stefnuskrá sinni.
Atvinnulýðræði hefur bætt andrúmsloftið á vinnu-
stöðunum. Dregið hefur úr vinnudeilum. Mörg
tiltölulega lítilvæg mál, sem þó skipta miklu, þegar þau
öll koma saman, eru leyst með samkomulagi vinnuveit-
enda og starfsfólks í samstarfsnefndum. Útkoman
hefur orðið aukin framleiðni og bættur hagur atvinnu-
rekandans, starfsfólksins og allrar þjóðarinnar.
Það er reynsla flestra landa, að samstarfsnefndir,
sem fást við vandamál, sem upp koma frá degi til dags,
séu mjög til bóta frá því, sem áður var. Önnur hlið at-
vinnulýðræðis er, að starfsfólk kýs fulltrúa í stjórnir
fyrirtækjanna. Útkoman úr því er nokkuð vafasamari.
í sumum tilvikum vilja slíkir fulltrúar fjarlægjast
starfsfólkið og fara að líta á sig sem fulltrúa eigenda.
Með slíkum fulltrúum hefur starfsfólk þó fengið
greiðari aðgang að atriðum í rekstri fyrirtækjanna,
sem reynist vel í mörgum tilvikum, svo sem þegar
vinnudeilur standa.
Auk þess hefur í nokkrum mæli verið reynt að taka
fulltrúa viðkomandi verkalýðsfélaga í stjórnarnefndir
fyrirtækja. Hætt er við, að við það kerfi reynist
fulltrúarnir mun fjarlægari viðkomandi starfsfólki.
Þrátt fyrir nokkrar tillögur um atvinnulýðræði,
sem fram hafa komið á Alþingi, er óhætt að fullyrða,
að íslendingar eru furðu sinnulausir um það efni.
Marklítið rifrildi aðila vinnumarkaðarins um krónu-
tölu kaups hefur verið efst á baugi, með þeim af-
leiðingum, að hagur verkafólks hefur lítið batnað um
langan aldur.
Áhugaleysi í slíkum efnum birtist einnig i vor undir
þinglok, þegar frumvarp um bættan aðbúnað og
hollustuhætti á vinnustað var svæft, án þess að mót-
mælt væri, og látið bíða næsta þings.
Athugun nefndar, sem vann að frumvarpinu, leiddi
í ljós, að aðbúnaður starfsfólks í helztu framleiðslu-
greinunum er víðast hraksmánarlegur.
Manneskjulegt umhverfi á vinnustað eru
mannréttindi, sem hver starfsmaður verðskuldar. Það
gildir ekki aðeins um snyrtilegt umhverfi, heldur ekki
síður um rétt hans til að vera manneskja í viðskiptum
við yfirboðara og taka þátt í þeim ákvörðunum, sem
miklu skipta fyrir velfarnað hans sjálfs.
Kína:
Vilja auka iönaö-
arframleiösluna
og nútfmatækni
v
Hið fyrsta sem vekur athygli ferða-
manna i Peking, áður en þeir fara á
stjá að skoða hinar fornu hallir og
sögulcg kennileiti, er sennilega enda-
laus straumur af hjólreiðamönnum
sem fara um göturnar í kinversku
höfuðborginni frá þvi snemma á
mórgnana og þar til seint á kvöldin
— meira en þrjár milljónir af hinum
átta milljónum ibúa borgarinnar.
Þó var ekki eitt einasta reiðhjól
framleitt í landinu fyrir 1949 — þau á
að giska 14.000 hjól sem þá voru
frantleidd voru sett saman úr inn-
fluttum hlutum.
Á siðastliðnu ári einu voru fram-
leidd i Kína 8.540.000 reiðhjól, sem
þýðir að hálfs dags framleiðsla nú
jafngildir heils árs framleiðslu 1949.
Á umliðnum 30 árum hefur Kína
byggt upp umtalsverðan léttiðnað,
skipulega dreifðan og sjálfum sér
nógan allt frá hráefni til vélbúnaðar,
með vel frambærilegri framleiðslu-
getu og sem tekur til allra greina.
Frá 1949 til 1978 hefur framleiðslu-
verðmæti léttiðnaðarins í heild
nitjánfaldast og nemur árleg aukning
II prósentum. Borið saman við
ástandiðárið 1952, þegar talið var að
atvinnulífið væri í aðalatriðum búið
að ná sér eftir striðið, var framleiðsl-
an árið 1978 á pappír, smeltunt
vörunt, þurrum rafhlöðum og hita-
brúsum tólf sinnum meiri, á niður-
suðuvörum og Ijósaperum 20 sinnum
meiri, og frantleiðsla á klukkum og
plastvörum sýndi aukningu sem nam
100 prósentum.
Saumavélar og úr eru þær tvær
aðrar tegundir af varanlegum neyslu-
vörum sem eru auk reiðhjóla efstar á
blaði í kinverskri verslun. Siðastliðið
ár framleiddu Kinverjar 4.870.000
saumavélarog 13.000.000 úr.
Kinverskur vefnaðariðnaður á sér
langa sögu, en fyrri helming aldar-
innar voru aðeins fimrn milljón
baðniullarsnældur og kringum
100.000 ullarsnældur í gangi og helm-
ingurinn rekinn fyrir erlent fjármagn.
Sá vélbúnaður sem til var i nýja
Kína árið 1949 nam aðeins helmingi
móts við slikan vélbúnað Indlands og
einum fjórða móts við Bandaríkin.
Mesta ársframleiðsla i Kina á baðm-
ullargarni fram að þvi var 2.450.000
sekkir og af baðmullardúkum 2.8
milljón metrar.
Framleiðslugcta Kínverja í vefn-
aðariðnaði nú er þreföld móts við
timabilið rétt fyrir stofnun Alþýðu-
lýðveldisins. Borið saman við 1949
hafði framleiðsla á baðmullargarni
árið 1978 sexfaldasl og á baðmullar-
dúkum meira en fjórfaldast. Kina er
nú meðal fremstu landa i framleiðslu
baðmullargarns og dúka, enda þótt
framleiðslan á mann sé enn lág vegna
hins mikla fjölda Kinverja.
"Þróun vefnaðariðnaðarins i Kína
Bresku þing-
kosningarnar
1. í Wales og Skot'andi fór 1. mars
1979 Iram almenh atkvæðagreiðsla
um gildistöku nýrra laga um aukna
sjálfsstjórn þeint til handa. Var lög-
unum hafnað í Wales. Og í Skotlandi
hlutu þau innan við tilskilinn meiri-
hluta atkvæða.
Á fundi í neðri málstofunni 22.
mars ræddi forsætisráðherra rikis-
stjórnar Verkamannaflokksins,
James Callaghan, niðurfellingu
sjálfsstjórnarlaganna. Jafnframt
boðaði hann til fundar þingflokk-
anna um mál Skotlands. Aftur á móti
kröfðust hinir II þingmenn skoskra
þjóðernissinna, að skosku sjálfs-
stjórnarlögin yrðu staðfest þegar i
stað. Gekk íhaldsflokkurinn þá á
lagið og bar fram vantrauststillögu á
rikisstjórnina. Var hún tekin til um-
ræðu 28. mars og siðan samþykkt
með I atkvæðis meirihluta, 311 at-
kvæðum gegn 310.
Næsta dag, 23. mars, tilkynnti
breski forsætisráðherrann, að drottn-
ingin hcfði að beiðni hans rofið
þingið frá og með 7. apríl og að nýjar
kosningar færu fram 3. mai. Við
þingrofið var tala þingmanna flokk-
anna eins og her segir: Verkamanna-
flokksins 306, íhaldsflokksins 282,
Frjálslynda flokksins 14, Samrikis-
Uokks Norður-írlands 10, Skoska
þjóðernisflokksins 11, Velska þjóð-
ernisflokksins 3, Sósialdemókratiska
verkamannaflokksins á Norður-
írlandi I, Skoska verkamannaflokks-
ins (sem á kjörtimabilinu klauf sig út
úr Verkamannaflokknum) 2, óháðr^
I, og er þá forseti neðri málstofunnár
ótalinn. Fjögur kjördæmi voru án
þingmanns.
2. Frestur til framboðs rann út 23.
apríl. Voru frambjóðendur þá orðnir
2572. Verkamannaflokkurinn " og
íhaldsflokkurinn buðu fram í öllum
516 kjördæntum Englands, í 35 kjör-
dæmum i Wales eða öllum nema
kjördæmi forscta neðri málstofunnar
(i Vestur-Cardiff) og í öllum kjör-
dæmuni Skotlands, 71 að tölu, en í
engu hinna 12 kjördæma á Norður-
írlandi. Frjálslyndi flokkurinn hafði
579 frambjóðendur, einnig alla á
Bretlandi. Skoski þjóðernisflokkur-
inn bauð fram i öllum kjördæmum á
Skotlandi og Velski þjóðernisflokk-
urinn i öllum kjördæmum i Wales.
Skoski verkamannaflokkurinn bauð
fram i I kjördæmi aðeins. Á Norður-
írlandi voru frambjóðendur 65, cn
aðeins Samrikisflokkurinn bauð
fram i þeim öllum. Kenndu 22 fram-
bjóðendur sig við flokkinn, en aðeins
11 þeirra nutu stuðnings flokks-
stjórnarinnar. Sósíaldemókratiski
verkamannaflokkurinn bauð fram i 9
kjördæmum.
Frambjóðendur llokka og sam-
taka, sem fulllrúa áttu ekki á þingi.
voru færri, en þó að sjálfsögðu
margir. Hinn elsti þeirra og sá eini,
sem heldur úti dagblaði, Kommún-
istaflokkur Bretlands, bauð aðeins
Iram i 38 kjördæmum. Byltingar-
flokkur verkamanna, sem bendlaður
er við trotskisma, sendi frambjóð-
endur fram i 60 kjördæmum. Hin
stærstu þessara samtaka, Þjóðfylk-
ingin, buðu fram i liðlega 300 kjör-
dæmum, eða i um 200 fleiri en i sið-
ustu kosningum. Frambjóðendur
umhverfisverndarmanna voru 57.
Verkamannaflokkur Norður-írlands
sendi frambjóðendur fram í 3 kjör-
dæmum. Þá buðu nokkrir aðrir
aðilar fram, og óháðir fram-
bjóðendur voru allmargir að vanda.
3. Óvænlega horfði fyrir Verka-
mannaflokknum i þann mund, er
rikisstjórn hans féll. Kannanir á
skoðunum kjósenda bentu til, að
hann stæði íhaldsflokknum langt að
baki um kjörfylgi, og einnig, að und-
an Frjálslynda Uokknum fjaraði.
Þessu mikla forskoti Íhaldsflokksins
var samt sem áður tekið með tor-
tryggni. Stefna ríkisstjórnarinnar i
kaupgjaldsmálúm hafði ekki hlotið
stuðning þings Verkamannaflokksins
i fyrrahaust. Og nteðhöndlun hennar
á kaupdeilum í vetur hafði valdið
óánægju og vonbrigðum i verkalýðs-
telögunum, bakhjarli tlokksins. Og
þótt vafi léki ekki á, að fylgi gengi af
Frjálslynda flokknum, hafði það
ekki ósennilega færst i aukana í skoð-
anakönnunum, eins og á stóð.
Þá sáust ekki í þjóðlífinu visbend-
ingar um pólitísk veðrabrigði, eins og
þau, sem voru undanlari umskipt-
anna 1964, 1951 og, að sagt var,
1945. Yfirráð hvítra manna í
Rhodesíu markaði sanit af nokkurt
skeið. Eins og væntanleg yfirlýsing
þeirra um fullvcldi fléttaðist inn í
kosningabaráttuna 1964, svo voru
endalok forræðis þeirra og vandræði
nú eitt kosningantálanna að þessu
sinni.
4% Hins vegar mátti að þessu sinni
merkja i þjóðlífinu hræringar, sem
um langan aldur helur verið djúpt á,
þótt þær hafi löngum lagt til einn
undirtóna þess. Og var þeim léð orð í
Daily Telegraph 21. apríl 1979, i
laugardagsdálki eftir Christopher
Booker. Þar sagði:
„Æskjum við satt að segja þess
Bretlands, sem hlytist af reglulega
þróttmiklu hágkerfi, enn fleiri efna-
verksmiðja, olíu-hreinsunarstöðva,
verslanahalla og skrifstofubygginga?
. . . Áratugum saman, án tvímæla
allt frá striðslokum, hefur samfélag
okkar átt sér tvo drauma, annan
kapitaliskan, hinn sósíaliskan. Sam-
kvæmt hinum fyrri hafa Bandaríkin