Dagblaðið - 29.09.1979, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 29. SEPTEMBER 1979
hefur leyst það vandamál að klæða
hinar 900 milljónir íbúa, að vísu á
næsta frumstæðu stigi. í borgum
Kina og úti á landsbyggðinni klæðist
fólk nú óbrotnum og á vestrænan
mælikvarða næsta litlausum og eins-
sniðnum fötum, en þeir tímar eru
liðnir, þegar það klæddist tötrum.
Léttiðnaðurinn er nátengdur lífs-
afkomu þjóðarinnar og hefur marga
kosti fram yfir aðrar greinar atvinnu-
lifsins: minni fjárfesting, skemmri
uppbyggingartími, kemur fyrr i
gagnið og skilar meiri arði.
í fyrstu fimm ára áætlaninni, sem
byrjaði árið 1953, lagði ríkið fram
stórar fjárfúlgur til eflingar nýjum
greinum i léttiðnaði. Þar hafa verið
framleiddar gæða- og nákvæmnis-
vörur, sem áður voru fluttar inn, svo
sem kemískar trefjar, plast, mynda-
vélar, sjóngler, ýmsar tegundir af
gæðapappír, þvottaefni, raftæki til
heimila, ljósnæm efni, nýjar tegundir
ljósatækja og svo framvegis.
Margar nýjar vörutegundir hafa
verið hannaðar og framleiddar: sam-
leggjanleg húsgögn, fjölganga-reið-
hjól, rafknúnar saumavélar gerðar úr
léttum málmblöndum, kvarsúr.sjálf-
virkar þvottavélar og lofttæmdir
hitabrúsar.
Vefnaðarvörur, reiðhjól, sauma-
vélar, pappir og margar aðrar vörur
léttiðnaðar hafa verið fluttar út til
meiraen 120 landa og landsvæða.
í mótsetningu við ástandið fyrir
1949 þegar mestallur vélbúnaður var
innfluttur, geta Kínverjar nú hannað
og framleitt heilar samstæður af vél-
búnaði fyrir léttiðnað sinn. Á síðast-
liðum 30 árum hafa verið settar upp
meira en 10 milljón snældur. Spuna-
vélar fyrir kemiskar trefjar eru nú
hanriaðar og framleiddar i Kina.
I andhunaðurinn getur nú tryggt
léttiö aðinum sivaxandi rnagn hrá-
efna svo scm baðmull, silki, hamp,
sykurreyr, sykurrófur, tóbak, ávexti,
ull, kjöt og grænmeti.
Meðal mikilvægra breytinga hefur
verið hagkvæmari staðsetning létt-
iðnaðarins: Þó að kjarna léttiðn-
aðar landsins sé enn að finna i strand-
héruðunum, sem slíkur iðnaður tak-
markaðist fyrrum eingöngu við,
hefur mörgum nýjum fyrirtækjum
verið komið á fót inni i landi, þannig
að framleiðslugeta vefnaðariðnaðar-
ins til dæmis, sem staðsettur er inni i
landi, er nú 45 prósent af fram-
leiðslugetu þessa iðnaðar í heild.
En Kína er þróunarland og fram-
leiðsla léttiðnaðar þess á mann er
enn lág og einnig tæknileg geta.
Stjórnun er enn á eftir tímanum og í
mörgu falli hæfnislítil.
Skortur á rafmagni heldur áfram
að vera meiri háttar vandamál. Verk-
smiðjur sem framleiða neysluvörur i
Kanton eru til dæmis oft neyddar til
að stöðva framleiðslu tvo eða þrjá
daga vikunnar vegna skorts á orku.
Ónógt samstarf og samhæfing mis-
munandi greina í þjóðarbúskapnum
veldur oft hráefnaskorti í sumum
greinum. Meðan til dæmis fyrirtæki
sem annast utanrikisverslun leggja sig
fram um að flytja út meira og meira
af leðri til að reyna að fylla áætlunar-
mörk sín og fara fram úr þeim, verða
skóverksmiðjur að flytja inn leður
frá Hong Kong til að halda uppi
framleiðslu.
Hönnun og tækni við framleiðslu
umbúða, sem að vísu hefur tekið
verulegum framförum síðastliðin tvö
ár, er enn ekki komin á alþjóðlegt
stig, og hefur það áhrif á sölu margra
gæðavara á heimsmarkaði.
Fyrirtæki inni í landi standa and-
spænis alvarlegri vandamálum varð-
andi það að lækka háan framleiðslu-
kostnað sinn og auka gæði frám-
leiðslunnar, sem níi er yfirleitt lakari
en gerist í strandhéruðunum.
En verið er að gera ráðstafanir til
að tileinka sér þróaða tækni og
reynslu annarra landa til að tryggja
hraðari framfarir í léttiðnaði Kína.
Með næsta traustar undirstöður
lagðar á undanförnum 30 árum að
bakgrunni gerir Kína sér góðar vonir
um árangur i nýtískun léttiðnaðar
sins og þvi að geta betur fullnægt
kröfum þjóðarinnar um meiri og
betri neysluvörur.

' ifm&ZmaBr . \
Hl \
\ 4 v V tw.
Aþrykktar baðmullarvorur I stórverzlun i höfuðborginni Peking.
11
N
rutt framtiðarbrautina. Svo er fyrir
að þakka raftækjum, tölvum og
öðrum vélum, að rikidæmi okkar vex
si og æ . . . gnægðir þeirra dásemda,
sem frístundir eru nefndar . . . Sam-
kvæmt hinum siðari átti framtíðin
ekki að vera að rússneskri fyrirmynd
. . . svo er fyrir að þakka okkar eigin
pragmatiska sósialisma, mildum og
mannúðlegum . . . á hverju leiti yrðu
heilsuverndarstöðvar, almannaskól-
ar, ibúðablokkir á félagslegum
grunni, en verstu misfellur miskunn-
arlauss kapitalisma afsniðnar . . .
Frekar en nokkru sinni áður eru
þessar draumsýnir nú að hverfa. Og
það er ekki fyrir tilviljun, að báðar.
tvær hverfa samtímis . . . Hvor
tveggja er sprottin af efnishyggju,
djúplægri og yfirþyrmandi. Hvor
tveggja er afsprengi draumsins um
framfarir, sem siðustu hundrað ár
hefur villuvo um fyrir mannkyninu,
að það hetur talið sig vera að þokast
upp á leið i átt til glæstrar framtíðar,
án vandamála, sem hvildi á yfirráð-
um yfir náttúrunni, visind.ilegum og
tæknilegum.”
5. Á þessum hræringum örlaði að
sjálfsögðu ekki í stefnuskrám þeim
eða öllu heldur kosningabæklingum,
sem höfuðflokkarnir þrir lögðu
fram.
í formála að bæklingi Verka-
mannaflokksins, „Leið Verka-
mannaflokksins er betri leiðin”,
sagði James Callaghan forsætisráð-
herra: „Heimurinn breytist óðum.
Upp cru að rísa ný iðnríki sem byrg-
inn bjóða lykiliðngreinum, sem fólk
á Bretlandi á undir atvinnu sína og
lífskjör. Stjórn Verkamannaflokks-
ins hefur lagt sig fram um að búa
Bretland tækjakosti, til að það megi
semja sig að þeim breytingum og
færa sér ný tækifæri í nyt.” Megin-
atriði bæklingsins eru þessi: í helstu
iðnaðarlöndum Evrópu og Ameríku
eru nú um 17 milljónir manna án at-
vinnu. í Bretlandi einu þarf að sjá
170.000 nýliðum fyrir atvinnu á ári
hverju. Að viðvarandi hagvexti
verður þess vegna að stefna. Félags-
legar umbætur verða þó ekki látnar
sitja á hakanum. — Að verðgildi eru
eftirlaun nú 20% hærri en í tið sið-
ustu stjórnar (íhaldsflokksins).
Verkamannaflokkurinn hefur leitt i
lög lifeyri handa börnum, sem nemur
4 pundum á hvert barn á viku. Fatl-
aðir og öryrkjar njóta nýrra hlunn-
inda. Hundraðstala barna á dagheim-
ilum og leikskólum hefur liðlega tvö-
faldast (á kjörtímabilinu) og i ráði er
að sjá 90% af 4 ára börnum og helm-
ingi 3 ára barna fyrir dagvistun á
næsta áratugi. Og er stefnt að þvi að
koma á allsherjar náms- og þjálf-
unarbrautum fyrir 16—19 ára ungl-
inga. — í tið þessarar ríkisstjórnar
Verkamannaflokksins hefur meira en
1 1/2 milljón íbúða verið byggð og til
viðbótar hefur um 1 milljón lélegra
og óhæfra ibúða verið endurbætt
fyrir fjársluðning rikisins samkvæmt
lögum um húsnæðismál frá 1974 og
öðrum heimildum í lögum. Unnið
verður að þvi að reisa við miðbik
borga. —. Fyrst og síðast vcrður
spyrnt við hækkun verðlags.
í formála að bæklingi íhalds-
flokksins, „Kosninga-ávarpi íhalds-
flokksins”, kvað frú Margaret
Thatcher, leiðtogi flokksins, að
bæklingurinn flytti hvorki „töfraorð
né ríkuleg fyrirheit”. Meðal helstu
atriðanna i bæklingnum voru þessi:
Til að hemla við hækkun verðlags
þarf aðhald í fjármálum rikisins og
fækkum heimilda þess til lántöku.
Ríkið tekur til sín of stóran hluta af
tekjum þjóðarinnar. Á sparnaði i
rekstri þess er þörf ásamt lækkun
skatta, einkum tekjuskatts.
Ásetningur okkar að láta ekki standa
við orðin tóm skyldi ekki orka
tvímælis. — Á vinnulöggjöfinni þarf
að gera þrjár breytingar: Eftirlits-
störf i verkföllum og vinnudeilum
skyldu aðeins þeir hafa með höndum,
sem beinlínis eiga í þeim. Með fram-
lögum úr ríkissjóði þyrfti að stuðla
að atkvæðagreiðslu utan kjörstaða í
verkalýðsfélögum. Starfsf ólki i
sumum atvinnugreinum skyldi ekki
áskilið að ganga i verkalýðsfélög. —
Við strendur Bretlands er meira um
fisk en við strendur annarra landa
Efnahagsbandalags Evrópu saman
lagðra. Við þær skyldi fiskimönnum
Bretlands gefið tækifæri til að bæta
sér upp missi annarra fiskimiða. Og
vernda þarf rétt þeirra til að veiða
einir i fjörðum inni.
i formálsorðum að bæklingi
Frjálslynda flokksins sagði formaður
flokksins, David Steel hann vera
„boðinn og búinn að vinna með ein-
hverjum þeim, sem fylgja vildi
(honum) dálítið á leið”. Meginefni
bæklingsins laut að stjórnskipunar-
málum: Einmenningskjördæmi eru
ólýðræðisleg, svo að krefjast verður
hlutfallskosninga; draga þarf úr
áhrifavaldi ríkisstjórnarinnar yfir
Kjallarinn
Haraldur Jóhannsson
þinginu fyrir breytingar á þing-
sköpum: lásaið.tdcildina þarf að
afnema og setja á fót i hennar stað
Kðræðislega kjórna cl'ri deild; og
vcita þai l iuudshlutum aukið sjálfs-
forræði.
í stefnuyfirlýsingum annarra
flokka og samtaka var bryddað á
ýmsum málum, gömlum og nýjum.
Skoski þjóðernisflokkurinn sagðist
ekki stefna að „sundurlimun
Sameinaða konungdæmisins”,
heldur upptöku nýs forms samskipta
undir krúnunni við aðrar þjóðir þess,
enda væri grundvöllur flokksins sér-
stakt þjóðerni Englendinga, Wales-
búa, íra og Skota. Velskir þjóðernis-
sinnar kváðust stefna að fullu sjálfs-
forræði til handa Wales. Nýmælin
voru í stefnuskrá Þjóðfylking-
arinnar. Á oddinn setti hún: að láta
semja skrá yfir aðflutt fólk í
Bretlandi af öðrum kynþáttum, sem
síðan yrði brottrækt með 6 mánaða
fyrirvara; að taka upp dauðarefsingu
á ný; að segja Bretland úr Efna-
hagsbandalagi Evrópu; að semja að
nýjti um aðild Bretlands að Atlants-
hafsbandalaginu og jafnvel segja það
úr því lika; að banna innflutning
iðnvarnings til smásölu; að kaupa
upp vinnslurétt útlendra olíufélaga i
Norðursjó.
6. Úr forskoti íhaldsflokksins
mun ekki hafadregið fyrr en á þriðju
viku kosningabaráltunnar, sem stóð í
fimm vikur fremur en fjórar. Niður-
stöður tveggja kannana á kjörfylgi
flokkanna voru birtar sunnudaginn
22. april, önnur i Obscrvcr, hin í
Sunday Telegraph.
Observer birti niðurstöður
Research Services Ltd., sem gert
höfðu athuganir sinar 17. og 18.
apríl. Og voru þær á þá leið, að af
kjósendum, sem gert hefðu upp hug
sinn, styddu 54% íhaldsflokkinn,
34% Verkamannaflokkinn og .9
1/2% Frjálslynda flokkinn, en 20%
aðspurðra væru óráðnir. Frá blaðinu
fylgdu þessar athugascmdir á for-
síðu: „Frá þvi að athuganir á kjör-
fylgi hófust fyrir 40 árum/ hefur
enginn flokkur haft svo gífurlegt for-
skot á þessu stigi baráttu fyrir
almennar þingkosningar... Leiðtog-
ar Verkamannaflokksins mega nú
vænta þess, að úrslit kosninganna
verði hin verstu fyrir Verkamanna-
flokkinn frá kreppuárunum. Þau
gætu jafnvel orðið ranghverfa úr-
slilanna frá 1945, um 200 þingsæta
meirihluta Íhaldsflokksins í Neðri
málstofunni.”
Niðurstöður hinnar könnunar-
innar bentu til straumhvarfa í kosn-
ingabaráttunni.
Þá hafði Gallup-stofnunin gert 14.-
18. april. Og hafði hún gengið á þá,
sem svara vörðust, svo að þeir urðu
aðeins 6 1/2%, þrefalt færri en í
hinni fyrrnefndu. Niðurstöður
hennar voru þessar: Af kjósendum,
sem gert hefðu upp hug sinn, styddu
47 1/2% íhaldsflokkinn, 42% Verka-
mannaflokkinn og 9% Frjálslynda
flokkinn.
Trúverðugri virtust siðarnefndu
niðurstöðurnar Bar tvennt til.
Nokkurra slikrtiMi tumhvarfa hafði
verið vænst. Og Verkamanna-
flokkurinn hafði án efa náð undir-
tökunum. Aðeins verða geturleiddar
að, hvað þvi olli. Hikandi stuðnings-
mcnn Verkamannaflokksins kunna
að hafa kyngt óánægju sinni, þegar
nær dró kjördegi. Stefnumál Verka-
mannaflokksins höfðuðu til daglegs
vanda alls þorra fólks, en Íhalds-
flokkurinn boðaði afturhvarf til
þjóðmálastefnu frá uppgangsskeiði
Bretlands eftir iðnbyltinguna, þótt
síðan hafi mikið vatn til sjávar
runnið. Frjálslyndi flokkttrinn hélt
sýnilega í horftnu. Loks var sem \ið
manninn mælt, þegar Jatnes
Callaghan forsætisráðherra kvaddi
sér hljóðs í fjölmiðlum.
(Aðspurðir i fyrrnefndu könnuninni.
hvort þau teldu, að yfirleitt mundi
vcrða betri forsætisráðherra, James
Callaghan eða frú Thatcher, svöruðu
44 1/2% viðmælenda Callaghan, cn
40 l/2°'o frú Thatchcr). Þótt mis-
ræmi ykist í niðurstöðum kannana á
kjörfylgi i fjórðu viku kosningabar-
áttunnar, bentu þær samt til, að cnn
mjókkaði biliðá milli íhaldsflokksins
ogVerkamannanokksins, en i siðuslu
sikunni mun aftur hafa drcgið
sundur mcð þeim. Sigur íhalds-
flokksins varðekki dreginn i efa.
7. Svalt seður var á kosninga-
daginn, 3. maí. Og þótt kjörsókn
yrði 3,2% meiri en i siðustu undtin-
farandi kosningum, i október 1974,
cð" 76.0%, var hún ekki með mesta
m. úrslit kosninganna koniu ekki
a ó„irt. Þau voru í dágóðu samræmi
við niðurstöður skoðanakannana.
Flokkarnir fengu þingmenn
kjörna eins og hér segir, (en i sviga er
fækkun eða fjölgun þingsæta þeirra,
miðað við stöðu þeirra við þingrof):
íhaldsflokkurinn 339 ( + 57); Verka-
mannaflokkurinn 268 (—38); Frjáls-
lyndi flokkurinn II (—3); Samrikis-
flokkurinn á Norður-írlandi 10 (0);
Skoski þjóðernisflokkurinn 2 (—9);
Velski þjóðernistlokkurinn 2 (—I);
Sósialdemókratiski verkamanna-
flokkurinn á Norður-írlandi I (0);
Óháðir 1; en Skoski vcrkamanna-
flokkurinn tapaði báðum sinum
þingsætum. Fjögur kjördæmi voru
án þingmanns við þingrofið.
í hundraðstölum var kjörfylgi
llokkanna i kosningunum eins og hcr
segir, (en í sviga eru hundraðstölur
kjörfylgis þeirra i kosningunum i
oklóber 1974); íhaldsBokkurinn 43,9
(35.7); Verkamannaflokkurinn 36,9
(39,1); Frjálslyndi llokkurinn 13,8
(18,3); Skoski þjóðernisflokkurinn
1,6 (2,8); Vclski þjóðernisflokkurinn
0,4 (0,6); Þjóðfylkingin 0,6 (0,4) og
aðrir 2,8 (3,0). Því sunnar i Bretlandi
sem dró þvi meiri varð yfirleitt á-
vinningur Íhaldsllokksins. Af Verka-
mannaflokknum er íhaldsflokkurinn
talinn hafa unnið 6,4% kjörfylgis i
London, um 4,5% í Norður-'
Englandi, en tapað til hans 0,1%
kjörfylgis i Skotlandi. Sárt mun^
Verkamannaflokknum hafa þótt hið
mikla tap sitt í iðnaðarborgum ensku
miðlandanna, en íhaldsflokkurinn
mun allvel hafa unað úrslitunum.
Reykjavík, 19. september 1979.
Haraldur Jóhannsson,
hagfræðingur.
J