Dagblaðið - 12.11.1979, Blaðsíða 14

14
WMBIMB
frjálst, uháð dagblað
Útgafandi: Dagblaflið hf.
FramkvaafndastJóH: Svekin R. Eyjólfsson. RitstJÓH: Jónas Kristfónsson.
RitstjómarfuVtrúi: Haukur Hslgason. FróttastJÓH: Ómar Vaidimarsson.
SkHfstofustJóH Htstjómar: Jóhannss Rsykdal.
(þróttir: Halur Sfmonarson. Menning: Aflaistsinn Ingóffsson. Aflstoflsrfróttastjórí: Jónas Haraidsson.
Handrit: Asgrfmur Páésson.
Blaflamsnn: Anna Bjamason, Ásgsir Tómasson, Adi Rúnar Hafldórsson, Adi Stsinarsson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stsfánsdóttir, Elin Absrtsdóttir, Gissur Sigurflsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ólafur
Gsirsson, Sigurflur Svsrrisson.
Hönnun: Hilmar Karisson.
LJÓsmyndir: Ami Páll Jóhannsson, BJamlsifur Bjamleifsson, Hörflur VHhJálmsson, Ragnar Th. Sig-
urflsson, Sveinn Þormófleson.
SkrifstofustJÓH: ólafur EyJólfsson. GJaldkerí: Þráinn ÞoHsHsson. Sökistjóri: Ingvar Svoinsson. DrsHing-
arstjóri: Már E. M. HaHdórsson.
Ritstjóm Siflumúla 12. Afgrsiflsia, áskriftadsHd, auglýsingar og skrifstofur Þverhotti 11.
Aflabimi biaflsins^or 27022 (10 Ifnur)
Sstnlng og umbrot: Dagbiaflifl hf., Siðumúla 12. Mynda- og plötugsrfl: HHmir hf., Siðumúla 12. Prsntun:
Árvakur hf., SkeHunni 10.
Áskriftarverfl á mánufli kr. 4000. Vsrfl í lausasöiu kr. 200 eintakifl.
Hörmangari núb'mans
Menn deila um, hvort þörf sé á opin-
beru verðlagseftirliti á sviðum, þar sem
ríkir samkeppni. Um hitt eru allir sam-
mála, að slíkt eftirlit er nauðsynlegt
með fyrirtækjum eða stofnunum, sem
njóta einokunar.
Ein af mörgum þverstæðum íslenzks
þjóðfélags er, að íllræmdasta einokunarstofnunin er
undanþegin verðlagseftirliti. Það er Grænmetisverzlun
landbúnaðarins, sem getur hagað verðlagningu sinni
eins og henni þóknast.
Dagblaðið hefur í haust rakið í nokkrum fréttum ný-
legt dæmi um viðskiptahætti einokunarfyrirtækisins.
Á grundvelli þeirra hafa Neytendasamtökin óskað eftir
verðútreikningum Grænmetisverzlunarinnar, en verið
neitað um þá.
í september flutti Grænmetisverzlun landbúnaðarins
inn danskar kartöflur á l ,20 danskar krónur kílóið,
þegar markaðsverðið þar var 0,85 danskar krónur kíló-
ið. Þessi óeðlilegu innkaup kostuðu íslenzka neytendur
2,5 milljónir króna.
Ekki hefur fundizt neinn danskur kartöflukaup-
maður, sem íslenzka einokunin hafi leitað tilboða hjá,
annar en Thorsen sá, er kartöflurnar seldi. Hann ætti
ekki að njóta slíkra vildarkjara, þótt hann sé riddari
fálkaorðunnar.
Sama dag og kartöflunum var skipað út til íslands
var skipað út í Danmörku annarri sendingu kartaflna í
sama gæðaflokki til Færeyja. Verðið við skipshlið var
0,85 til Færeyja meðan það var 1,20 til íslands.
Þar á ofan kom í ljós, að kartöflurnar til Færeyja
voru heldur betri. Ekki bar á neinum sveppasjúkdómi í
þeim eins og í kartöflunum, sem komu til íslands. For-
stjóri Grænmetisverzlunar ríkisins fetar því dyggilega í
spor hörmangara.
En sagan er ekki öll sögð. Álagning einokunarinnar
á þessar kartöflur er með eindæmum. Hún er 54% í
stað 14,5%. Þar renna að óþörfu 8,5 milljónir króna
úr vösum neytenda.
Einkafyrirtækjum er leyfð 14,5% álagning á hlið-
stæðar vörur. Er þá talinn með ýmis kostnaður, svo
sem pökkun í smærri umbúðir. Grænmetisverzlunin
fær hins vegar 37% álagningu, líklega af því að hún er
svo illa rekin. En svo skammtar hún sér sjálf 54%
álagningu án þess að spyrja kóng eða prest.
Þessi saga hefur verið rakin ýtarlega á síðum Dag-
blaðsins. Öll tilsvör forstjóra einokunarfyrirtækisins
hafa verið með svipuðum hætti og áður, þegar komizt
hefur upp um óeðlilega viðskiptahætti þar á bæ.
Sérgrein Grænmetisverzlunarinnar í upplýsingamiðl-
un er að gefa stórlega ýktar tölur um verð á kartöflum í
erlendum höfnum. Hún hefur oft verið staðin að
lygum af slíku tagi. Og hún hefur einnig verið staðin að
öðrum lygum.
Hún hefur haldið því fram, að útflutningsgjald hafi
erlendis verið lagt á kartöflur til íslands. Rannsókn
Dagblaðsins leiddi í ljós, að þetta var lygi.
Hún hefur haldið því fram, að útflutningur væri
ekki kleifur frá vissum löndum vegna kólóradóbjöllu.
Rannsókn Dagblaðsins leiddi í ljós, að á sama tíma var
hún að kaupa þaðan kartöflur.
Hún hefur haldið því fram, að nýjar erlendar kart-
öflur séu ekki fáanlegar allt árið. Rannsókn Dagblaðs-
ins leiddi í ljós, að þetta var lygi.
Raunar er furðulegt, að stjórnmálaskúmar þessa
lands skuli ekki vera búnir að skera þessa stofnun, sem
nú hefur haft af neytendum rúmar 11 milljónir á aðeins
einni kartöflusendingu.
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1979.
Spánn:
m IvllI lCfv I i rtCVlCY X 'jt
lomu gengur trio-
samlega fyrír sig
Óeirðir og hermdarverk í Baska-
héruðum Spánar halda enn áfram að
vera ein helzta ógnun spánska ríkisins
eftir að Frankó og veldi hans leið
undir lok. Athyglisvert er að athuga
aðstæður allar í Katalóniu til saman-
burðar. Þar hefur sjálfstæðishreyfmg
staðið með einna mestum blóma,
ásamt meðal Baska, um langt skeið.
Katalónía hafði meira að segja hlotið
verulega sjálfstjóm fyrir borgara-
styrjöldina á Spáni. Reyndar stóð til
að Baskar hlytu það einnig en þá kom
stríðið og í kjölfar þess valdataka
Frankós, sem var andvígur öllu sjálf-
stjórnarhjali og stefndi að „einu ríki
ogeinni þjóð”.
Þróun mála í Katalóníu hefur verið
mjög ólík því sem verið hefur í hér-
uðum Baska. Sagt er að i Katalóniu
hafi Juan Carlos konungur Spánar
og forsætisráðherra hans unnið sína
mestu sigra. Þeir sigrar fara að vísu
^^ekk^yö^iát^^
t
Blekkir Framsókn
vinstri menn
—og myndar svo nýja íhaldsstjórn?
í Barcelona og hinum þrem héruð-
um Kataioniu eru engar herskáar að-
skilnaðarhreyfingar sem þola sam-
jöfnuð við ETA, hreyfingu róttæk-
ustu Baska. ETA hefur að undan-
förnu staðið fyrir víðtajk'um
sprengjuverkum og morðum'/á lög-
reglu og hermönnum, bæði heima i
héraði og í höfuðborginni Madrid.
Hafa þeir ekkert látið segjast við
ákvörðunina um að Baskar eigi að fá
heimastjórn.
Þessu er Kveröfugt farið í Kata-
lóníu. Homir á aukinni sjálfstjórn en
áframhaldandi sterkum tengslum við
stjóriíína í Madrid virðast hafa full-
nægt óskum aðskilnaðarsinna í Kata-
lóníu. í það minnsta virðast þeir, sem
ekki sætta sig við þessar horfur, vera
áhrifalaus minnihluti.
Juan Carlos konungur, sem til
skamms tíma var skotspónn brand-
arahöfunda, er talinn vera orðinn virt
og vinsæl persóna í Katalóníu. íbú-
arnir virðast sannfærðir um að mál
þeirra, katalónskan, og menning
muni lifa af nábýlið við hina opin-
beru spænsku. Baskar munu aftur á
móti óttast að menning þeirra og
tungumál muni ekki standast sam-
keppnina í framtiðinni við
katalónskuna iMadrid.
Breytingin yfir í heimastjórn
virðist ætla að ganga yfir á svo róleg-
V
Árið 1974 biðlaði Framsóknar-
flokkurinn mjög til vinstri manna.
Ólafur Jóhannesson hafði stýrt
vinstri stjórn í þrjtfár. í kosningabar-
áttunni gaf hann fyllilega til kynna að
Framsóknarfiokkurinn ætlaði sér
áfram að starfa til vinstri. í þessum
kosningum voru vinstri sinnaðir kjós-
endur varaðir við að treysta lof-
orðum Framsóknarflokksins. Innan
hans væru sterk öfi sem biðu eftir
fyrsta tækifæri til að mynda nýja
íhaldsstjórn.
Sagan sýnir að þeir vinstri menn
sem veittu Framsóknarfiokknum
trúnað í kosningunum 1974 voru illi-
lega blekktir. Innan tveggja mánaða
hafði Ólafur Jóhannesson myndað
rikisjtjórn fyrir Geir Hallgrímsson.
Franisóknarfiokkurinn undi sér vel í
fjögurra ára heilsteyptu stjórnarsam-
starfi við Sjálfstæðisflokkinn. Sú
ríkisstjórn stóð að stórfelldri aðför
að kjörum launafólks, hóf hernáms-
stefnuna á ný til vegs og undirbjó
jarðveginn fyrir nýja stórsókn er-
lendrar stóriðju í íslensku efnahags-
lífi.
í kosningunum í fyrra refsuðu
vinstri menn þúsundum saman Fram-
sóknarflokknum fyrir svikin frá
1974. Á síðustu vikum er hins vegar
ljóst að Framsóknarflokkurinn ætlar
að reyna að auka fylgi sitt í komandi
kosningum með því að blekkja þessa
kjósendur á ný. Gefnar eru út yfirlýs-
ingar um löngun flokksins til nýrrar
vinstri stjórnar og ýmsum málum
sem á undanförnum árum hafa verið
forystu Framsóknarflokksins hjart-
fólgin og þjóna hagsmunum íhalds-
aflanna í landinu er haldið frá síðum
Tímans.
Þegar á ný er gerð tilraun til að
blekkja hina breiðu fylkingu is-
lenskra vinstri manna til fylgis við
Framsóknarflokkinn er nauðsynlegt
að rifja upp að þjónusta Framsóknar
Kjallarinn
Ólafur Ragnar
Grímsson
viö hagsmuni ihaldsaflanna i landinu
á sér langan aðdraganda og djúpar
rætur. Hér er ekki um að ræða tilvilj-
anir eða augnabliksruglanda á mis-
vitrum forystumönnum. íhaldsstefna
Framsóknarflokksins á undanförn-
um árum er orðin grunnmúruð í þeim
fyrirtækjahagsmunum sem fiokkur-
inn telur sig þjóna, stuðningi hans við
erlenda stóriðju, margvíslegri aðför
að kaupmætti launafólks og baráttu
gegn réttindum samtaka þeirra. En
síðast en ekki síst eru ítök íhaldsafl-
anna í Framsóknarflokknum byggð á
þeirri tegund forystu sem þróast
•hefur í flokknum á undanförnum ár-
um.
Þáttaskil í
Framsóknarflokknum
Á síðasta áratug fóru fram hörð
átök milli hægri manna og vinstri
manna innan Framsóknarflokksins.
Á löngum tíma Viðreisnaráranna
þokaðist Framsóknarflokkurinn
smátt og smátt til nánara samstarfs
við Alþýðubandalagið. Gömlu sam-
vinnumennirnir og boðberar raun-
verulegrar félagshyggju, sem höfðu
alist upp i flokknum fyrr á árum,
tóku höndum saman við sveit yngri
manna um að reyna að þoka Fram-
sóknarflokknum til vinstri. Þessar til-
raunir mættu harðri andstöðu hjá
skipulagðri sveit hægri afla undir for-
ystu Ólafs Jóhannessonar meðal
hinna eldri og Steingríms Hermanns-
sonar meðal hinna yngri. Það segir
langa sögu í stuttu máli að þessir tveir
forystumenn hægri stefnunnar i
Framsóknarflokknum á síðasta ára-
tug skuli á þessum áratug hafa valist
til forystu í flokknum.
Á sama tíma og gömlu samvinnu-
mennirnir hafa ýmist horfið úr bar-
áttusveit Framsóknarflokksins eða
yfirgefið flokkinn með formlegum
hætti og stór hópur forystumanna í
samtökum launafólks hefur sagt
skilið við Framsóknarflokkinn og
öflug sveit ungs fólks gafst upp á til-
raunum við að þoka flokknum til
vinstri, þá hefur Framsóknaríhaldið
frá viðreisnartímanum náð undirtök-
unum í flokknum og beitir honum nú
af fullum krafti í þágu hinnar hægri-
sinnuðu stefnu.
Þeir menn sem nú eru í forystu
Framsóknarflokksins hafa í nær
samfleytt tvo áratugi barist gegn því
að Framsóknarflokkurinn veldi
frekar málstað launafólks en málstað
fyrirtækjanna. Þeir hafa boðað
nauðsyn þess að Framsóknarflokkur-
inn ætti samleið með fyrirtækjahags-
munum. Þeir hafa eflt til áhrifa stór-
an hóp atvinnurekenda og fjármála-
manna innan flokksins. Á sama tima
lögðu þeir niður verkalýðsmálaráðið