Dagblaðið - 15.11.1979, Page 29

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1979.
29
Rætt við Sigurð A. Magnússon, rithöfund og blaðamann:
Minnstu munaöi að
hann fæddist í tjaldi
„íslendingar guma stundum af því
að þeir búi í stéttlausu þjóðfélagi.”
Þannig hefst lýsing Sigurðar A.
Magnússonar á Pólunum: „þeim stað í
höfuðborginni þar sem lifað hefur
verið við ömurlegust kjör á þessari
öld.”
I uppvaxtarsögu sinni frá kreppuár-
unum, Undir kalstjörnu, segir hann frá
Pólunum og öðrum fátæktarhverfum
eða „hálf-slömmum” í útjaðri höfuð-
borgarinnar á þeim tima. Hverfum sem
betur settir borgarar litu til með hrolli
og fyrirlitningu.
Bók Sigurðar er nýkomin út en hefur
þegar selst mjög vel. í senn skáldlegur
og raunsær lýsir hann þar drykkju og
kvensemi föður síns, veikindum og
dauða móður sinnar. Þau voru svo illa
efnum búin að minnstu munaði að hinn
tilvonandi rithöfundur og blaðamaður
fyrir börn. Þeir fullorðnu voru brynj-
aðri.”
Pólarnir voru byggðir 1915 fyrir fólk
á fátækraframfæri bæjarins. Þeir
stóðu þá afskekkt, í hallanum neðan
við þar sem nú er Miklatorg. Þegar
flugvöllur var seinna byggður í grennd-
inni komust þeir í þjóðbraut — og þá
vandaðist málið. Einhverju sinni, þegar
von var þjóðhöfðingja þessa leið, voru
þeir málaðir. Þó aðeins að framan, því
ekki þótti ástæða til að eyða of miklu
af fé frómra skattborgara. Loks voru
Hann hugsar sig um. „Eg trúi óneit-
anlega á einhvers konar handleiðslu.
Hvað eftir annað, þegar ég hef verið í
ógöngum sem ég sá ekki fram úr, þá
hefur eitthvað gerzt sem bjargaði mér
næstu þrjú, fjögur árin. Eitthvað alveg
ófyrirsjáanlegt.sem valdið hefur hvörf-
um í lifi mínu.”
Fyrsta áhyggjulausa
árið
Siðast af þessum kral'taverkum var
þegar honum var boðið að dvelja í
Vestur-Berlín með fjölskyldu sina á
góðum styrk i eitt ár og þurfti ekki að
gera neitt nema það sem honum sjálf-
um datt i hug. Eftir meira en tuttugu
ára eril í blaðamennsku og félagsmál-
um var næðið kærkomið. Og bókin
Undir kalstjörnu varð til.
Seinna tók Kamp Knox vió sem lélegt bráðabirgðahúsnæði höfuðborgarinnar en sem betur fer eru þeir einnig horfnir.
i ! i
f ;l 1 <v,\
„Ég er aðeins barnshöfuð 1 forvitnisferð um glæpi stundarinnar”. Sigurður A.
Magnússon notar þessar Ijóðlinur Þorsteins frá Hamri sem inngang bókar sinnar
og eru þær vel við hæfi. DB-mynd Hörður.
fæddist í tjaldi. Það munaði ekki nema
því, að bóndinn, sem faðir hans var í
vegavinnu hjá, tók verkafólk sitt í hús
rétt meðan á fæðingunni stóð.
Fáir til frásagna
Við hittum Sigurð A. Magnússon
snöggvast að máli en hann er hér í
stuttri heimsókn til lækninga en hefur
annars undanfarið búið ýmist í Vestur-
Berlín eða Grikklandi.
Menn segja að bók hans sé m.a.
merk fyrir þá sök, að þar er utangarðs-'
samfélagi eins og Pólarnir voru lýst af
manni sem ólst þar upp sjálfur.
Ýmsir höfundar, eins og Laxness,
Jakobína Sigurðardóttir og Elías Mar,
hafa hins vegar lýst braggahverfum og
öðrum hliðstæðum bústöðum utan frá,
„staðið álengdar með áhyggjusvip.”
En því miður voru þetta svo óheppi-
legir uppvaxtarstaðir fyrir börn að fæst
þeirra hafa haft þrek eða rithæfileika
til að segja frá þeim síðar sjálf.
„Flestir leikbræðra minna lentu í
strætinu, leiddust út í óreglu og enduðu
i strætinu,” segir Sigurður. „Það var
eins og bernskan hefði merkt þá þótt
þeir færu vel af stað. Sumir voru til
dæmis afbragðs fótboltamenn og voru
komnir i landslið þegar eitthvað brast
og þeir gáfust upp.
Sjálfur man ég ekki betur eftir neinu
skeiði ævi minnar eins og þessum eina
vetri sem ég bjó í Pólunum. Hann
brenndi sig inn í mig, í senn hrollvekj-
andi og spennandi. En við fundum
greinilega hvað við vorum fyrirlitin,
stimpluð af umhverfinu. Og það er sárt
þeir rifnir smátt og smátt, sá seinasti
l%5.
Stjórnaði óaldar-
flokki tólf ára
„Hvað heldurðu að hafi bjargað
þér?”
„Kannski að ég bjó þar aðeins einn
vetur. Annars var ég orðinn rakið efni i
glæpamann, stjórnaði óaldarflokki tólf
ára. Fyrirmynd okkar var myndasaga i
Visi um Hróa Hött. Við stálum okkur
aurum til að kaupa gott og komast í
bíó.”
„Gáfuð þið fátækum af þýfinu eins
og Hrói Höttur?”
„Nei, við héldum ekki að neinn
hefði það verra en við sjálfir. En ég
hefði áreiðanlega lent úti i vitleysu,
enda á ég ætt til þess, — ef ég hefði
ekki af tilviljun bjargast inn í KFUM —
og þar gekk ég eftir þröngum vegi
dyggðarinnar öll táningsárin — hvorki
reykti, drakk, fór í bió né á böll, né
neitt þaðsem kostaði peninga.
Ég er eilíflega þakklátur fyrir þetta
og þá sérstaklega Friðrik Ólafssyni,
sem nú er dáinn. Annar góður maður,
sem tók mig að sér, var Magnús
Sigurðsson, þá kennari i Laugarnes-
skólanum. Ég var nefnilega fæðingar-
tossi í skóla og lærði seint að lesa.”
„Ertu ennþá trúaður?”
„Ja, það er nú það,” segir Sigurður
og brosir. „Ég er að minnsta kosti ný-
kominn af kirkjuþingi á Krít og þangað
fór ég að beiðni vinar míns Sigurbjörns
biskups, sem er einn þeirra manna sem
ég virði mest á þessu landi.”
Sárafáar Ijósmyndir eru til af Pólunum, þessu fyrirlitna örbirgðarsamfélagi. En frá-
sögn Sigurðar vekur þá spurningu, hvort ekki sé óæskilegt að hrúga mörgum illa
stöddum fjölskyldum i eitt húsbákn. Það getur orðið börnum ofurefli að alast upp á
slikum stað.
„Þetta var fimmtugasta og fyrsta
æviár mitt,” segir hann, „og það fyrsta
sem ég þurfti ekki að hafa fjárhags-
áhyggjur.”
Hann segist ætla að koma aftur heim
til íslands eftir eitt ár.
Fjölbrey tileik i Sigurðar í blaða-
mennsku er alkunnur. Eftir ellefu ára
starf á Morgunblaðinu tók hann við
Samvinnunni til að gera hana að vett-
vangi fyrir frjálsari blaðamennsku og
frægar eru blaðadeilur hans um m.a.
atómkveðskap, trúmál, leikhús og sein-
ast Varið land, þar sem hann var
dæmdur í þungar sektir fyrir að segja
meiningu sína umbúðalaust.
„Heldurðu ekki þú reykir nú friðar-
pipu i sátt við alla menn þegar þú
kemur hcini altur til ættjarðarinnar?"
„Nei, það er af og frá,” svarar sá
sem ól bernsku sina í utangarðshverf-
um höfuðborgarinnar, „ég held ég
versni með aldrinum. En hvar ég legg
til atlögu næst, það veit ég ekki. Ég er
eins og teningur sem lífið veltir og ég
hef ekki hugmynd um, hvaða hlið
kemuruppnæst . . .” -IHH
Gróðrarstöðin ^ j
GARÐSHORN 88
VIÐ REYKJANESBRAUT • FOSSVOGI
OPIÐ FRÁ9-21
ALLA DAGA
VIKUNNAR -
JAFNT UM
HELGAR SEM
VIRKA DAGA
SÍMI40500