Dagblaðið - 17.01.1980, Blaðsíða 10

'mMBum
Útgefandi: Dagblaðið hf. •
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Fréttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Hallur Simonarson. Menning: Aðalsteinn Ingólfsson. Aöstoðarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Blaöamenn: Anna Bjarnason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurösson, Dóra Stefánsdóttir, Elfn Albertsdóttir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur
Geirsson, Siguröur Sverrisson.
Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson, Bjarnlorfur Bjarnleifsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Þormóösson. Safn: Jón Sævar Baldvinsson.
Skrifstofustjóri: ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Sölustjóri: Ingvar Svoinsson. Dreifing
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjórn Síöumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðalsími blaðsins er 27022 (10 línur).
Setning og umbrot: Dagblaðið hf., Síðumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Sfðumúla 12. Prentun
Árvakur hf., Skoifunni 10.
Áskriftarverö á mánuöi kr. 4500. Verð í lausasölu kr. 230 eintakið.
Nýtt raunsæi
Svavar Gestsson mun fá kaldar
kveðjur í stjórnarmyndunarviðræðun-
um, ef hann ýtir á flot hugmyndum um
endurskoðun svokallaðs „varnarsamn-
ings” við Bandaríkin. Viðhorf íslend-
inga til umheimsins hafa breytzt á fáum
vikum.
Til skamms tíma var andstaða
A.lþýðubandalagsins við herstöðina í Keflavík og
Atlantshafsbandalagið viðurkennd sérvizka minni-
hlutahóps. Menn voru reiðubúnir að ræða þetta
áhugamál 20°7o þjóðarinnar eins og önnur vandamál.
Að vísu var aldrei nein hætta á, að Alþýðubanda-
lagið næði árangri á þessu sviði. Þingmenn þess hafa
líka verið fljótir að viðurkenna minnihlutastöðuna og
samþykkja stjórnaraðild án endurskoðunar Kefla-
víkursamninga.
Fyrir nokkrum vikum hefðu menn hlustað af
kurteisi á Svavar Gestsson og síðan beint orðum sínum
að verðbólgunni og öðrum nærtækum vandamálum.
Þeir hefðu ekki talið Svavar neitt verri fyrir að impra á
nauðungarhugsun Alþýðubandalagsins.
Núna yrði slík þjónusta Svavars við hagsmuni Sovét-
ríkjanna talinn dónaskapur. Samningamenn hinna
flokkanna mundu hreinlega ganga út í fússi, ef Svavar
færi að tala um nauðsyn á endurskoð.un svokallaðs
„varnarsamnings”.
Aðfarir Rússa í Afganistan hafa nefnilega opnað
augu íslendinga eins og annarra Vesturlandabúa fyrir
því, að eftirgjafastefnan gagnvart heimsvaldastefnu
nýlenduveldisins var út í hött. Hún beið skipbrot í
Afganistan.
Við höfum nú öll áttað okkur á, að Rússland stefnir
að heimsyfirráðum og mun ekki síður gera það í náinni
framtíð, þótt nýr keisari taki við af Brésnéf. Við vitum,
að heimsvaldastefnan er grunnmúruð í Moskvu.
Við horfum á ártölin. Ungverjaland árið 1956,
Tékkóslóvakía árið 1968 og Afganistan árið 1979.
Með þremur fantabrögðum hafa Sovétríkin eytt
hverjum snefli af samúð nytsamra sakleysingja á Vest-
urlöndum.
Afganistan er þó sýnu verst þessara mala. I hinum
tveimur tilvikunum gátu Moskvumenn vísað til þegj-
andi samkomulags við misvitra stjórnmálamenn á
Vesturlöndum um skiptingu Evrópu í áhrifasvæði
austurs og vesturs.
Afganistan staðfestir hins vegar þá stefnu Sovét-
ríkjanna, að þau geti komið til skjalanna hvar sem er í
heiminum, ef þjóðir rísa upp gegn leppstjórnum
þeirra. Afganistan staðfestir raunverulegt innihald
Brésnéf-kenningarinnar.
Handan áhrifasviðs keisaranna í Moskvu geta menn
ákveðið í kosningum, hvort þeir vilja kapítalisma,
kommúnisma eða eitthvað annað. Hafi aftur á móti
kommúnismi komizt til valda einhvers staðar, í
byltingu eða á annan hátt, verður ekki aftur snúið, að
mati Brésnéfs.
Hér á Vesturlöndum viljum við halda áfram að velja
þá stjórnmálamenn, sem við eigum skilið. Við viljum,
að Svavar Gestsson reyni stjórnarmyndun í dag. Við
viljum kannski, að Geir Hallgrímsson reyni stjórnar-
myndun eftir næstu kosningar.
Eftir Afganistan vitum við, að þessi lífsstill á
Vesturlöndum er í hættu. Við vitum, að valdasjúkling-
arnir í Moskvu hafa ekki sett sér nein takmörk. Annað
veifið tala þeir um frið, en hitt veifið ráðast þeir á
lægsta garðinn.
Nú er úr sögunni öll óskhyggja um, að Brésnéf
Rússakeisari meini nokkuð með viðræðum um gagn-
kvæman samdrátt herafla og friðsamlega sambúð í
heiminum. Þetta nýja raunsæi mun verða okkur að
leiðarljósi næsta áratuginn.
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 17. JANÚAR 1980.
Norðursjávarolíusvæðin:
WGÞÚSUNDIR FUGLA
VERDA GASIOGOLÍU-
MENGUN AD BRÁÐ
Álkunni og tcistunni cr scrstaklcga hætt við að verða oliumcngun og gaseldunum á oliusvæðum Norðursjávar að bráð.
— brezka ríkið og viðkomandi olíufélög hafa fallizt á
að leggja fram 200 milljónir til rannsókna á fuglalífi
og dauða þeirra
Sjaldgæfar og deyjandi tegundir
sjófugia farast í miklum mæli í
olíubrákum á Norðursjónum eða
brenna, þegar olíuvinnslumenn
kveikja í olíuleifum á sömu slóðum,
segja umhverfisverndarmenn. Loks
nú hefur verið ákveðið að rannsaka í
hve miklum mæli fuglar farast af
þessum völdum og hvað hægt er að
gera til að koma í veg fyrir slikt.
Vitað er að mikið ferst af fuglum
á Norðursjónum af völdum olíu og
gasvinnslu og Ijóst er að ástandið
mun fara versnandi með vaxandi
umsvifum nema eitthvað sé gert til
bjargar.
Vegna þessa hefur brezka
umhverfismálaráðið ákveðið að láta
fara fram vísindaleg rannsókn á
fuglalífi á Norðursjónum. Á hún að
standa í þrjú ár og einkum er ætlunin
að hyggja að fuglategimdum, sem
vitað er að hafa orðið illa úti vegna
olíumengunar og annarra umsvifa
olíufélaga á þessunt slóðum.
Rannsóknirnar verða fjármagnaðar
af brezka ríkinu og viðkomandi
oliufélögum.
Konunglega brezka fuglaverndar-
félagið tilkynnti í nóvember
síðastliðnum, að frá því í október
árið 1978 og júní á liðnu ári hefðu
tólf þúsund sjófuglar farizt í sextán
tilteknum olíuslysum. Öll voru þau
þannig að olía hafði mengað
fjöruborð við Bretlandseyjar.
Alvarlegasta slysið varð við
strönd Norður-Skotlands inn af
Orkneyjum og Hjaltlandseyjum. Þar
urðu sjö þúsund fuglar olíubrákinni
að bráð.
Umhverfisverndarmenn segja að
þessar tölur um dauða fugla séu
byggðar á tölu þeirra fuglahræja sem
fundizt hafi. Raunverulegar tölur um
dauða fugla hljóta því að vera mun
hærri. Því ekki finnast þeir allir.
Er olíuskipið Amaco Cadiz
strandaði í fyrra, fundust nærri fimm
þúsund fuglshrae, sem lent höfðu í
olíubrák frá skipinu. Í þessu tilfelli er
einnig talið fullvíst, að mjög vanti
upp á að raunveruleg tala dauðra
fugla sé kunn. Vitað er að fugladauði
úti á Norðursjónum sjálfum er einnig
mun meiri en tala þeirra hræja serú
finnast segir til um. Þar lenda margir
fuglanna i olíuflekkjum, sem berast
frá olíuleiðslum og olíuborpöllum.
Umhverfisverndarmenn og fugla-
vinir segja einnig að annar háski
stefni að fuglum á Norðursjó. Er það
er olíuvinnslumenn brenna leifar
olíu eða kveiki í olíu og gasrennsli
úr olíulindum en það mun af
einhverjum ástæðum vera liður í að
beizla holurnar. Sjófuglar á ferð
setjast margir á borpalla á leið sinni
yfir Norðursjóinn en brenna siðan
margir er eldurinn brýzt út. Um tölu
þeirra fugla sem farast á þennan
hátt ermjögerfitt að segja. Konung-
lega brezka fuglaverndarfélagið
fullyrðir að allt að tíu þúsund fuglar
geti farizt í einum olíueldi séu
fuglarnir ekki hraktir á brott áður.
British Petroleum — BP olíufélagið
— viðurkennir að vart hafi orðið við
fugladauða af völdum starfsemi oliu-
og gasvinnslumanna. Talsmenn
félagsins vilja þó ekki viðurkenna að
málið sé eins alvarlegt og umhverfis-
verndarmenn vilja vera láta. BP er
eitt umsvifamesta olíufyrirtækið á
Norðursjávar olíusvæðinu.
Fulltrúar brezka umhverfisráðsins
eru sagðir hafa áhyggjur af þvi að
nokkrar fuglategundir hafi orðið verr
fyrir barðinu á oliu og gasdauðanum
en aðrar. Er jafnvel talið að þeim sé
hætt við útrýmingu af þessum
sökum. Má þar nefna álkutegund
eina, sem sögð er una sér við það
Iöngum stundum að syiida um hafið.
Er henni að sögn einkum hætt við að
lenda í oliubrák, sem festist í fiðri
fuglanna og getur þá farið svo að þeir
geti ekki hafið sig til flugs á nýjan
leik.
Norðursjávarolíusvæðin liggja
þar sem mikill fjöldi farfugla á leið
um á hverju ári til og frá uppeldis-
stöðvum sínum. Má þar telja
teistuna, sem syndir árlega til Noregs
með unga sína frá skozku eyjunum.
Þar unga þær út eggjum sínum og
koma ungunum á legg. Verði teistan
fyrir olíubrák á þessum ferðum
sínum verður fátt henni til bjargar.
í væntanlegri rannsókn vísinda-
manna verður reynt að kynnast sem
bezt fuglalífi á Norðursjónum og
þannig að kortleggja þau svæði
hafsins þar sem þeir halda sig helzt.
Síðan yrði þá hægt að taka tillit til
þessárar vitneskju við núverandi
oliuvinnslu og einnig slíka starfsemi í
framtíðinni. Áætlaður kostnaður er
talinn vera jafnvirði 200 milljóna
islenzkra króna. Verður hann
greiddur af brezka rikinu og
viðkomandi oliufélögum eins og áðut
sagði.
Umhverfisverndarmenn segja að
rannsóknin verði aðeins fyrsta
skrefið í áframhaldandi starfi.
Niðurstöðurnar eigi síðan að nota til
að sýna olíufélögunum svart á hvítu
að þau verði að taka meira tillit til
umhverfismála en hingað til hefur
verið gert.