Dagblaðið - 25.04.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 25. APRÍL 1980.
í
Raufoss-verksmiðjan norska seldi Pakistönum búnað sem nota má til framleiðslu
á kjarnorkuvopnum. Kanada og Bandarikin stöðvuðu sölu á kjarnorkubúnaði til
Pakistans fyrir mörgum árum.
kjarnorkubúnaði til Pakistans ári
síðar.
Norska utanríkisráðuneytið upp-
lýsti i framhaldi af fréttaskrifum að í
apríl og september 1978 hafi skot-
færaverksmiðjan Raufoss fengið
leyfi til að flytja út til Pakistans tvo
farma af kjarnorkubúnaði.' Hvor
farmur var 400 kg að þyngd. Við-
skiptin fóru fram að tilhlutan sendi-
ráðs Pakistans í París. Búnaðurinn
hafnaði í eina kjarnorkuveri Pakist-
ans sem er í Kanupp. Fullyrt var í
norska blaðinu Aftenposten að
Pakistanar væru í stakk búnir til að
framleiða þar kjarnorkuvopn. Þó sé
ólíklegt að norski búnaðurinn sé
beinlínis notaður til þess. Áður hafði
Raufoss flutt sams konar varning til
Svíþjóðar og Vestur-Þýzkalands.
Dagbladet skrifar að hálfneyðar-
legt sé fyrir Norðmenn að upp komist
um viðskiptin aðeins hálfu ári áður
en efnt er til alþjóðlegrar ráðstefnu
um að hefta útbreiðslu kjarnorku-
vopnabúnaðar. Samkvæmt þeim
reglum sem nú gilda ber að tilkynna
sölu á kjarnorkubúnaði, ef farmar
sem seldir eru á sama almanaksári
eru hálft tonn eða meira að þyngd.
Rifjað hefur verið upp í framhaldi
af uppljóstrunum um Pakistan-við-
skipti Raufoss, að árið 1979 varð
opinbert að Norðmenn seldu ísraels-
mönnum þungavatn. Þungavatn er
m.a. notað við framleiðslu á kjarn-
orkuvopnum.
Enn er norska stjórnin gagnrýnd
fyrir að leyfa lendingar lítilla herflug-
véla á flugvellinum í Stavanger. Flug-
vélarnar eru á leið til Suður-
Ameríkuríkjanna Bólivíu og Guate-
mala. Að minnsta kosti sex sinnum
hafa flugv^élar lent í litlum hópum í
Stavanger og flogið þaðan yfir
Noreg, Islánd, Kanada og Banda-
rikin áleiðis til Suður-Ameríku. Þær
eru smíðaðar í Sviss og bera ein-
kennismerki þess lands. Farið var
fram á lendingarleyfi fyrir þær i
Noregi meðal annars vegna þess að
brezka ríkisstjórnin neitaði að veita
þeim lendingarleyfi á brezkum flug-
völlum. Þær fengu heldur ekki lend-
ingarleyfi til að taka bensín á Sum-
burgh-flugvelli á Hjaltlandseyjum.
Rogalands Avis í Stavanger birti
fyrstu fréttir um flug suður-amerísku
flugvélanna um Noreg. Heimildir
blaðsins i flugmálastjórn Noregs
sögðu að norsk stjórnvöld gætu ekki
skipt sér af þessu flugi. Flogið væri
eftir alþjóðlegum reglum og fyrir-
fram hafi verið tilkynnt um flugið á
lögmætan og réttan hátt.
Norska oliuflutningaskipið Havdrott sér oliuhreinsunarstöðinni i Cape Town i Suður-Afriku fyrir hráolfu. Skipið hefur flutt
a.m.k. milljón tonn af olíu fyrir stjórn Suður-Afriku. Arabarikin neita að selja Suður-Afriku oliu vegna kynþáttastefnu
stjórnarinnar. Því hafa pappírar og plögg verið fölsuð og oliuseljendum, íran og Saudi-Arabiu, sagt að hún færi til Evrópu og
Singapore. Útlit er nú fyrir að arabaríkin neiti að eiga viðskipti við Havdrott og eigcndur þess í Osló.
11
\

málsins. í Reykjavíkurborg er verið
að vinna að málefnum aldaðra á
þannhátt að varla verður gengið öllu
lengra innan þeirra fjárlaga sem
borginni eru sett. En málið er bara
stærra í sniðunum en það, að þessi
úrræði dugi. í Reykjavík eru 10%
íbúanna ellilífeyrisþegar svokallaðir.
Hvað sú barátta er vonlaus, sem
stjórnendur borgarinnar heyja til að
veita þessu fólki einföldustu
mannréttindi, kemur fram eftir aðra
millifyrirsögn í grein Gerðar
Steinþórsdóttur í Timanum, en þar
segir:
„Fjöldi umsókna um leiguíbúðii
fyrir aldraða ber vott um geysilegan
áhuga á húsnæði af þessari gerð og
brýna þörf. 206 sóttu um 30 íbúðir
við Lönguhlíð 3 árið 1978. 253 sóttu
um 46 einstaklingsíbúðir og 50 um 18
hjónaíbúðir við Dalbraut. Það má
segja að það hafi nánast verið
jafnerfitt fyrir íbúðaeigendur að fá
inni í þessum húsum og fyrir fil að
komast gegnum nálarauga.”
Um aldur og ævi
Þarna er skýrt frá miklum
sannleika með einföldum
tölustöfum. Þó að þetta sé aðeins eitt
litið dæmi þá eru öll málefni
aldraðra í svipuðu fari. Það sem er
jákvætt við það sem unnið er að mál-
efnum aldraðra í Reykjavík, á vegum
borgarinnar er fyrst og fremst
að það sem gert er erframkvæmtá
skynsamlegan hátt. Þeir sem stjórna
þessum málum i borginni eru að
koma aftan úr fortiðinni og vinna
eftir þeirri þekkingu sem nú er
ráðandi í þessum efnum, þar sem
mannleg og félagsleg sjónarmið hafa
orðið ofan á i þeim löndum, sem
lengst eru komin. Málið hjá okkur er
bara þannig vaxið að það sem gert ér,
það er allt of lítið og gerir ekki betur
en að halda málefnum aldraðra á
sama stigi um aldur og ævi. Þessa
staðreynd ættu stjórnendur Reykja-
víkurborgar, stjórnendur landsins og
allir íslendingar að gera sér ljósa.
Það væri með
ólíkindum
Nú er sem sagt ekki lengur fyrir
hendi þekkingarskortur eða almennt
viljaleysi að yfirlögðu ráði, þess
Kjallarinn
Hrafn Sæmundsson
vegna gætum við þvegið af okkur
þann svarta blett, sem meðferð á
öldruðu fólki hefur verið á
^ „Þaó sem gert er, þaö er alltof lítió og
gerir ekki betur en að halda málefnum
aldraðra á sama stigi um aldur og ævi.”
Kjallarinn
Bergsteinn Gizurarson
Spurningin er þá sú, hversu mikilli
fjárfestingu við viljum fórna til þess
að spara einn þriðja af þessum
fimmtán milljörðum, sem nú fara til
olíukaupa. Ef krafan er, að fjár-
festingin gefi tiu prósent arð, mætti
fjárfesta fimmtíu milljarða króna í
þessum tilgangi. Þetta er upphæð
sem svarar t.d. til verðs tuttugu nýrra
skuttogara. Okkur ætti því ekki að
verða skotaskuld úr því, ef vandinn
er á við eldgos og önnur harðindi eins
og sumir vilja halda fram.
Þeir fimm milljarðar á ári, sem
þessi fjárfesting kostar, kæmu fram
sem minnkandi orkureikningur fyrir
þjóðina og færi þar saman hagur
allra, bæði olíunotenda og annarra.
Einangrun og
aðrar orkuspar-
andi aðgerðir
Mjög er misjafnt hversu mikinn
arð, t.d. einangrun húsa gefur. Fer
það eftir þeirri einangrun sem fyrir
er.
Þau dæmi, sem notuð hafa verið
til viðmiðunar, þegar krafizt hefur
verið aukinnar niðurgreiðslu,eru þau
tilfelli, þar sem beztum árangri má
ná með orkusparandi aðgerðum.
T.d. einbýlishús frá þeim tíma, er
einangrun var takmörkuð.
Við getum t.d. hugsað okkur hús
með 10 þús. lítra gasolíubrennsluá
ári eða um fimmtán hundruð þúsund
króna olíureikning á ári. Ef við
komum þessari eyðslu niður um
helming með bættri einangrun og
öðrum ráðum og miðum við tíu
prósent arð, má fjárfesta í þessum
A „Miðaö við 500 milljónir á ári tæki þetta
verk heila öld!”
aðgerðum um sjö og hálfa milljón
kr. Ef húseigandi fengi í styrk til
þessara aðgerða endurgreiddan
söluskatt og tolla, gæti þessi fjár-
festing numið yfir tíu milljónum
króna.
Ef olía til hitunar er niðurgreidd
að stórum hluta, hefur það alltaf þau
áhrif að draga úr áhuga manna á
slíkri fjárfestingu. Þar sem sú niður-
greiðsla fer fram semstyrkurá nef eða
rúmetra i húsnæði, breytir hún samt
ekki arðsemi fjárfestingarinnar.
Réttlát krafahlýtur samt að vera,
að endurgreiddur verði söluskattur
og tollur á þessum aðgerðum, svo
eðlilegur arður sé af fjárfestingunni
og ekki sé hlutur olíunnar styrktur af
stjórnvöldum eins og nú er.
Nú kynni einhver að segja, að
ekki sé hægt að miða við olíu í
þessum samanburði, þar sem innan
skamms verði aðrar hagstæðari
orkulindir teknar við.
Ef við reiknum með að raftjrka til
hitunar verði síðar helmingur af
núverandi verði oliu eða um tólf
krónur kwst., myndi hér mega reikna
með síðar fimm prósent arði á móti
tíu prósent ef miðað er við oliu.
Fæstar fjárfestingar gefa fimm
prósent hreinan arð, svo að þetta
ætti ekki að raska grundvelli þessa
samanbu rðar.
Aðrir kostir orku-
sparandi aðgerða
Illa einangrað hús er alltaf
óþægilegt fyrir íbúana. Þótt vel sé
hitað upp, verða kaldir veggir og loft
til þess að íbúunum er kalt vegna
hitataps við útgeislun. Mikií
Búnaðarþing:
Aðgerðir tíl orkusparnaðar
Nyafstaftið BilnaftarþÍDg aim-
þykkti svohljóftandl dlyktun nm
aftgrrftir til orkuaparnaftar vlft
kyndingu (búftarbúta f iveltum
! o.fl.:
„Búnaftarþing felur stjórn
Búnaöarfélags lslands aft hlidast
til um vift hreppsnefndir um land
allt, aft gert verfti dtak I þvl efni
•ft spara orku til kyndingar
fbúftarhúsa I sveitum og gera
kyndinguna ódyrart I þvl sam-
bandi bendir þingift á eftiríar-
andi:
1 Gerft verfti athugun á þörf
bcttrar einangrunar Ibúöarhúsa I
sveitum.
2. Gerft verfti athugun á þvl. hve
vffta er notuft olfa til upphitunar á
fboftarhúsum f sveitum og hvafta
möguleikar séu d aft breyta yfir I
rafmagnshitun efta hitaveitu d
þeim bylum, sem enn nota ollu til
kyndingar.
t
3 Athugaftir verfti möguleikar d
þvl aft Búnaöarfélag tslands taki
upp leiftbeiningar um orkusparn-
ab og aukna hagkvcmni og orku-
ootkun vib upphitun Ibúftarhúsa I
sveitum og vifi bústörf.”
I greinargerö segir m.a :
1. Ætla md ab vlfta sé þörí fyrir
bctta einangrun eldri fbúöarhúsa
f sveitum. Þetta verkefni er nú
orftift mjög brynt sökum vaxandi
kostnaöar vib upphitun húsa Nú
eru d markafinum handhcg efni
til einangrunar og klcbningar
utan d fbúftarhús Auftveldar þab
mjög framkvcmd þessa verks.
Sé mynduft vlbtck samstafta
um íramkvcmdir d þessu svifti,
md etla, aft hcgt yrfti aft nd hag-
stcftum kjörum vift þessar fram-
kvcmdir, bcfti hvaft varftar efnis-
útvegun og vinnu
2. Full dstcfta er til aft kanna
mjög rckilega allar leiftir til þess
aft leysa ollu af hólmi vift upphit- f
un fbúftarhúsa. Eftlilegt er, aft
Búnaftarþing feli stjórn Búnaftar-
fél Islands ab hafa forgöngu um
þessa athugun.
Þingiö bendir d, aft leitaft verfti
bl hreppsnefnda um nauösynlega
athugun d mdlinu heima fyrir 1
framhaldi af þeirri athugun verfti
slftan gerb dctlun um þcr úrbct-
ur. sem tiltckar eru
3. Astcfta er til ab auka leiöbein-
ingar um orkunotkun og orku-
sparnaö vift upphitun s.s. val
kynditckja, stilbngu þeirra, vift-
hald o.fl Sama gildir um orkú-
notkun vib bústörf.
Þvl er cskilegt aft Búnaftar-
félag tslands komi d og formi þcr
leibbeiningar, sem tiltckilegt er
aft koma vib d þessu svifti."
undanförnum áratugum. Það sem nú
stendur á er raunsæi. Það raunsæi
felst í þvi að viðurkenna að það fjár-
magn sem þarf er af allt annarri
stærðargráðu en nú er varið til þess-
ara mála. Þetta fjármagn verður
aldrei klipið af fjárhagsáætlunúm
ríkis og sveitarfélaga. Þetta fjár-
magn verður að koma sem sérstök
skattlagning á alla þjóðina utan
kerfisins. Og auðvitað eru til
nógir peningar. Þrátt fyrir allt erum
við enn með ríkustu þjóðum heimsins
og okkur sem einstaklinga myndi
ekki muna mikið um þá milljarða,
sem færu til þess að koma málefnum
aldraðra á réttan kjöl og halda síðan í
horfinu með eðlilegum hætti. Þarna
þarf raunar að koma til pólitiskt hug-
rekki, og málið er nú einu sinni
þannig vaxið, að það væri með
ólíkindum að dægurþras og flokka-
pólitík þyrftu að standa þvi fyrir
þrifum.
Hrafn Sæmundsson,
prenlari.
upphitun i gisnum húsum veldur
einnig þurru lofti.
Þegar hús eru einangruð og klædd
að utan með hinum ýmsu efnum,
sem nú eru á markaðnum, skipt er
um glugga og gler og aðrar endur-
bætur gerðar, auka þau gildi sitt á
öðrum sviðum einnig.
Má líta á slíkar aðgerðir sem góða
fjárfestingu sem eykur verðgildi hús-
eignarinnar, bætir útlit hennar,
minnkar viðhald og eykur þægindi
íbúanna.
✓
"\
Átak í orkusparn-
aði í húshitun
Allt bendir til þess, að rétt-
lætanlegt sé að fjárfesta strax tugi
milljarða í einangrun og endurbótum
hitakerfa húsa á þeim svæðum
landsins, sem búa við mestan
upphitunarkostnað. Þær fimm
hundruð milljónr, sem nú er talað um
að nota af söluskattshækkuninni í
orkusparandi aðgerðir, eru hlægilega
litlar, en þær mætti nota til
skipulagningar og stjórnunar þessa
átaks. Líklega finnast óvíða hér á
landi tækifæri til fjárfestingar, sem
gæfi eins góðan arð og þessar
aðgerðir gera í mörgum tilfellum.
Fjármunaþörf þessara aðgerða
væri ekki óeðlilegt að leysa með
erlendum lántökum, þar sem þær
gæfu strax arð í minnkandi erlendum
kostnaði fyrir þjóðina.
Miðað við fimm hundruð
milljónir á ári tæki þetta verk heila
•öld, sem er allt of langur tími.
Bergsteinn Gizurarson,
verkfræðingur.