Dagblaðið - 13.06.1980, Síða 14

Dagblaðið - 13.06.1980, Síða 14
Kristín Jónsdóttir hefur um langt skeið verið huldukonan í íslenskri myndlist. Næstum tuttugu ár eru liðin siðan verk hennar sáust síðast á almannafæri (1962), en þá var á engan hátt leitast viðað varpa Ijósi á feril hennar i heild. Það hefur þvi lengi verið brýnt að setja saman veg- lega sýningu á ævistarfi hennar þar sem Kristin skipar hreint ekki litinn sess í íslenskri myndlist. Hún er fyrsta konan sem gerist myndlistar- maður hér á þessari öld, — reyndar sú fyrsta í aldaraðir og hún er fyrsl íslenskra myndlistarmanna til að taka til meðferðar störf alþýðunnar í myndum sinum. Þar fyrir utan er Kristín hinn ágætasti málari og stendur tæknilega séð jafnfætis starfsbræðrum sínum í listinni. Miklir snúningar Það lá því beint við að halda stóra yfirlitssýningu á verkum hennar á Listahátíð. En eins og að henni er staðið, þá er ég hræddur um að Kristin verði aftur gleymd eftir nokkur ár. Ég dreg enga dul á þá skoðun mína að yfirlitssýningu á nær skilyrðislaust að hengja upp í einhvers konar tímaröð þannig að áhorfandanum sé gert kleift að fylgjast með þróun listamannsins. Upphenging af þessu tagi þarf alls ekki að vera frá A til ö, án tilbrigða, heldur má einnig ímynda sér niður- röðun eftir viðfangsefnum lisla- mannsins sem síðan er hægt að hengja í timaröð. Sýning Kristínar er hins vegar hengd upp eins og um einkasýningu væri að ræða, eftir „auganu”, „smekk” eða einhverjum öðrum tiktúrum þannig að það kostar áhugasaman sýningargest mikla snúninga, hlaup fram og aftur, til að komast til botns í heildinni. Þar fyrir utan vantar í sýninguna nauðsynlega vídd, teikningar Kristínar, að fjórum skólaskissum undanskildum. Þær þrjár teikningar sem Leifur Breiðfjörð hefur laumað inn í skrána sýna einmitt að hún var lipur og þróttmikill teiknari. Engin svör En hafi nú þessi sami áhugasami sýningargestur náð að þræða sýning- una á enda og þurfi að fá svör við þeim spurningum sem vaknað hafa við skoöunina, þá er þýðingarlaust að leita svara í sýningarskránni. Þar er einungis stuttur en elskulegur for- máli eftir Þorvald Skúlason, yfirlit yfir sýningar og myndir. Reyndist Kristinu erfitt að fá að læra til mynd- lista? Þurfti hún að stríða við for- dóma karlmanna? Hvernig gekk námið í Konunglega listaháskólanum í Kaupmannahöfn fyrir sig? Hverjar fyrirmyndir valdi hún sér í listinni? Hvernig var kunningskap þeirra Muggs háttað? Hvemig leit hún á hlutverk sitt innan íslenskrar mynd- í garði, 1952 listar? Hvers vegna verður hið langa hlé á sýningum hennar, frá 1936— 1952 og hvers vegna sýnir hún ekkerl eftir 1952? Þetta eru aðeins örfáar af þeim spurningum sem koma manni i hug við skoðun sýningarinnar. Blökk á blökk Fyrir a.m.k. ári siðan hefði einhver átt að byrja á því að leita svara við þeim og öðrum slíkum, til birtingar i sýningarskrá. Nú er hætt við því að þessum málum verði ekki hreyft aftur i bráð. Hvers konar málari var svo Kristín Jónsdóttir? Af hinum evrópsk- expresssjóníska skóla, þeim sama sem gat af sér verk Jóns Stefáns- sonar, Ásgrims og Jóns Þorleifssonr, svo nokkrir íslendingar séu nefndir. Að baki þeim öllum stendur Cézanne, síaður í gegnum norræna eða franska lærifeður, kannski van Gogh lika. Öll litu þau á málverk sem sérstaka sköpun en ekki eftirlíkingu einhvers, háðeigin lögmálum. Háttur þeirra var sá að byggja upp verk sín blökk fyrir blökk, með litum sem í senn héldu eigin tilfinningagildi, en gætu einnig gefið form og fjarvidd til kynna. En innbyrðis eru þessir lista- menn ólíkir, litróf þeirra er mismun- andi svo og afstaða til myndefnis. Jón Stefánsson beitir djúpum, myrkum litum og ósveigjanlegri upp- byggingu, Ásgrímur notar oftast bjarta liti og hrindir af stað kvikum samskiptum þeirra innbyrðis o.s.frv. Teikning. Af stakri smekkvísi Kristin er í list sinni nær Jóni Stefánssyni en nokkrum öðrum, einkum í síðari myndum sínum. En hún er engan vegin eins myrk í máli og stíf i sniðum og Jón. Hún beitir megninu af litaskalanum af stakri smekkvisi, fínleg blæbrigði eru hennar aðall og aldrei fellur hún í gryfju rómantískrar undirgefni and- spænis mótífinu. Stundum er eins og Kristín gæti sín alveg sérstaklega á til- finningasemi, en þetta verður til þess að hún virðist standa utan við myndit sinar, sé helst til hlutlaus þegar áhorf- andinn fer fram á meiri tilfinninga- hita. Kristin fór til Kaupmannahafnar árið 1909 og bjó sig þá undir listnám en síðan var hún í Konunglega lista- háskólanum frá 1911 — 16. En hún er heima á íslandi á sumrin og frá 1913—14 eru fyrstu markverðu myndirnar frá hennar hendi. Það hefði mátt búast við áhrifum Ásgríms í þessum fyrstu málverkum Kristínar, en það ber furðulega litið á þeim. Sjónhringur þrengist Helst er það í myndum eins og nr 52 (Hólar i Hjaltadal) og 63 (Úr Eyja- firði) að manni ftnnst vinnubragða Ásgríms gæta, en þau verk eru sára- fá. Þess er að gæta að Kristín var þá þegar búin að kynnast danskri málaralist náið. En ekki vitum við hvað hún kann að hafa séð. Það er allrar athygli vert hve snemma Kristín tekur að mála íslenska alþýðu. Árið 1914 málar hún Fiskverkun við Eyja- fjörð, áður en nokkur annar íslensk- ur málari hafði leitað til atvinnuveg- anna að myndefni. Skyldi Kjarval hafa gotið augum á þá mynd áður en hann vann freskuna miklu i Lands- bankanum? En þótt Kristín haldi áfram að fjalla um fólk i umhverft sínu, þá þrengist sjónhringur hennar og það er fjölskylda hennar sem leikur aðalhlutverk í flestum manna- myndum hennar upp úr 1930. Við sjáum fjölskyldu úti i guðsgrænni náttúrunni og sumum myndanna svipar meira að segja til baðmynda Cézannes (nr. 3, Við Atlavik). Á oðrum stað sjáum við Engjakaffi (nr. 21) sem gaman væri að sjá við hlið sambærilegra mynda þeirra Jóns Stefánssonar og Gunnlaugs Scheving. Mikilfenglegt innlegg En það er form mannsins fremur en sálarfræði sem Kristin leitast við að tjá og það kemur manni spánskt fyrir sjónir að sjá „portrettmynd” þar sem helstu andlitsdrætti vantar (nr. 28). Og undarleg er glima lista- konunnar við hið vinsæla suðræna myndefni, „Heilagur Antónius og freistingarnar” (nr. 39). En þar með er ekki sagt að Kristin haft ekki getað tjáð persónuleika. Portrett hennar af Hannesi Hafstein er mikilfenglegt innlegg í þá tegund myndlislar á íslandi. Ekki held ég að nokkur leið væri að giska á hvort höfundur þeirrar myndar væri karl eða kona, — en sumir hafa gaman af slikunt lei kjum. Innileg og hlýleg ■ Slíkar myndir eru opinber framlög listakonunnar og það er helst i blómamyndum sínum sem Kristín slær á léttari strengi, þar er hún bæði innileg og hlýleg. Myndsýn Kristínar breytist eftir þvi sem árin líða. Þurrleg og nákvæm uppbygging mynda breytist smátt og smátt i frjálslegri og jafnframt dulari túlkun og það er freistandi að draga þá ályktun af þeirri breytingu að listakonan hafi orðið bölsýnni með aldrinum. En i greinum hennar (ágætlega skrifuðum. . . .) er engan bölmóð að finna og ekki virtist Kristínu heldur detta í hug að sjá í verkum yngri listamanna fjandann uppmálaðan. Þvert á móti hvatti hún þá til dáða. Um Kristínu Jónsdóttur vildi maður gjarnan fá að vita meir en þaðsem þessi sýning upplýsir. Það var vel til fundið af Listahátíð að fela ýmsum listamönnum sérstök verkefni. Nokkur þeirra hafa nú séð dagsins Ijós, önnur ekki, — barna- leikrit Guðbergs til dæmis. Ragnheiður með grafík Einn þeirra útvöldu var Ragn- heiður Jónsdóttir grafíker sem vann myndröð fyrir hátíðina. Sú röð er nú til sýnis að Kjarvalsstöðum og í Félagsstofnun stúdenta og nefnist „Ég er . . . ”. Myndirnar eru sjö og eru að vissu leyti framhald á höfuð- myndurn þeim sem Ragnheiður sýndi fyrst á afmælissýningu íslenskrar Grafíkur í fyrrasumar. Við sjáum eins konar steinrunnin karlmanns- naus sem þróast frá mynd til myndar. Hann er með tölvugleraúgu, hljóð- nema eða tappa í eyrunum og islenskt dagblað utan á sér. Eðlilegast virðist að túlka þetta sem umsögn listakonunnar um þá fjölmiðlamötun sem á sér stað í þjóð- félaginu upp á hvern dag. Hug- myndaflug Ragnheiðar er ávallt sér- kennilegt og hér hefur henni tekist að skapa eftirminnilegar táknmyndir. -Al. Kristín Jónsdóttir að störfum á yngri árum. LAUS STAÐA Við Menntaskólann að Laugarvatni er laus til umsóknar kennarastaða í þýsku. Æskilegt er að umsækjendur geti jafnframt kennt frönsku og/eða dönsku. Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna rikisins. Umsóknir, ásamt ýtarlegum upplýsingum um námsferil og störf. skulu hafa borist menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu 6, 101 Reykjavík, fyrir 6. júlí n.k. — Umsóknareyðublöð fást í ráðuneytinu. MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ 9. JÚNÍ1980. Kínversku fólksbíla- hjólbarðarnir komnir Fást hjá umboðsmönnum víða um land og í Hjólbarðastöðinni, Skeifunni 5, Rvík. Góð ending, gott verð. Reynir s/f — Blönduósi. Einkaumboð á íslandi. Sími95-4400. TILBOÐ ÓSKAST Tilboð óskast í neðangreindar bifreiðar sem skemmst hafa í umferðaróhöppum. Subaru 1600 1978 Toyota Corolla 1977 Toyota Corolla 1973 Mercury Comet 1972 M. Benz 230 1972 Morris Marina 1973 Audi L 100 1975 Ford Escort 1975 Ford Escort 1973 Ford Custom Carp. 707 1972 Bifreiðarnar verða til sýnis að Hamarshöfða 2, (við hliðina á Mosaik) föstudaginn 13. júní frá kl. 12 til 17. Einnig er til sölu Range Rover árg. 1978, óskemmdur í góðu lagi. Nánari upplýsingar veittar í síma 26466. Tilboðum sé skilað á skrifstofu vora eigi síðar en mánudaginn 16. júní kl. 17. TRYGGINGAMIÐSTÖÐIN H.F., AÐALSTRÆTI6, REYKJAVÍK. SÍMI26466.

x

Dagblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.