Dagblaðið - 30.06.1980, Qupperneq 10

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 30. JÚNÍ 1980.
10
í
WBIADID
frfálst. úháð dagblað
Utgetandi: Dagblaðifl hf.
Framkvœmdastjórí: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjórí: Jónas Kristjánsson.
Ritstjómarfuiltrúi: Haukur Helgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrífstofustjóri ritstjómar Jóhannos Reykdal.
íþróttir Hallur Simonarson. Menning: Aflalsteinn Ingólfsson. Aflstoflarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrít: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaflamenn: Anna Bjarnason, AtJi Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Stgurflsson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Ema V. IngóHsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson,
Ólafur Geirsson, Sigurflur Sverrísson.
Ljósmyndir: Ámi Páll Jóhannsson, Bjamlorfur Bjamlerfsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurfls-
son, Sveinn Þormóflsson. Safn: Jón Sœvar Baldvinsson.
Skrífstofustjórí: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Práinn Þoríeifsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dreifing-
arstjóri: MárE.M. Halldórsson.
Ritstjóm Siflumúla 12. Afgreiflsla, áskriftadoild, auglýsingar og skrífstofur Þverholti 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 linur).
Setning og umbrot Dagblaðifl hf., Siðumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun
Árvakur hf., Skeifunni 10.
Áskríftarverð á mánufli kr. 5.000. Verð í lausasölu kr. 250 eintakifl.
Vigdís er forseti allra
íslendingar heilsuðu í morgun nýjum
þjóðhöfðingja, sem þeir kusu i gær,
Vigdísi Finnbogadóttur. Þeir munu
fylkja sér um hana sem einn maður,
þegar hún tekur við embætti forseta
íslands 1. ágúst.
Kjör Vigdísar markar ekki aðeins
tímamót í íslenzkum þjóðmálum, heldur er einnig
dálítið innlegg í sjálfa veraldarsöguna. Það er ákaflega
§jaldgæft, að konur séu kosnar til þjóðhöfðingja.
Kosningabarátta Vigdísar vakti mikla athygli erlend-
is. Við megurn nú, búast við, að kjör hennar veki enn
meiri athygli. Nafni íslands verður haldið á lofti í er-
lendum fjölmiðlum á næstunni.
Vigdís Finnbogadóttir er vel að embættinu komin.
Hún er fjölmenntuð kona, sem í senn er heima í menn-
ingararfleifð íslands og í erlendum menningarstraum-
um. Húrtmun sóma sér vel á Bessastöðum.
Hinum forsetaefnunum þremur er enginn persónu-
legur ósigur að því að hafa ekki náð kjöri. Allir hafa
þeir vaxið af kosningabaráttu sinni. Þjóðin metur þá
alla meira en áður.
Guðlaugur Þorvaldsson var aðeins hársbreidd frá
sigri. Hans bíða nú gífurlega erfið verkefni við að
saetta aðila vinnumarkaðarins. Þar mun hann njóta
þeirrar reisnar, sem hann hefur unnið sér í kosninga-
baráttunni.
Albert Guðmundsson og Pétur Thorsteinsson munu
líka hverfa aftur til fyrri starfa. Álit það, sem þeir hafa
unnið sér að undanförnu, mun verða þeim og þjóð til
góðs, öðrum í stjórnmálum og hinum í utanríkisþjón-
ustu.
Allir fjórir frambjóðendurnir voru hæfir til að gegna
embætti forseta. Þjóðin átti ekki annars úrkosti en að
taka einn þeirra fram yfir hina. Það hefur hún nú gert.
Vigdís varð fyrir valinu.
Hin forsetaefnin og stuðningsmenn þeirra munu
taka þessum úrslitum á einn veg. Öll þjóðin mun sýna
Vigdísi Finnbogadóttur hollustu og standa saman um
sinn nýja þjóðhöfðingja.
Undanfarnar vikur hafa verið tími eðlilegs, lýð-
ræðislegs klofnings, kosningabaráttu. Nú er þeirri bar-
áttu lokið á venjulegan lýðræðishátt og þjóðin er aftur
sameinuð sem ein heild.
Nóttin var óneitanlega sérstaklega spennandi. Oft
munaði mjóu og um skeið innan við hundrað atkvæð-
um. Þúsundir manna munu minnast með ánægju þess-
arar andvökunætur.
Dagblaðsmenn hafa sérstaka ástæðu til að minnast
endanlegs sigurs aðferðar þeirra í skoðanakönnunum,
gegn úrtölum lektora úr félagsfræðideild, sem hafa ár-
angurslaust talið sig vita betur.
Hinn kunni Gallup sagði nýlega, að menn ættu að
reikna með 2—3 prósentustiga frávikum í skoðana-
könnunum. Á því bili hafa skoðanakannanir Dag-
blaðsins einmitt verið. En í þetta sinn komust frávikin
niður í 0,6 prósentustig.
Þannig munu margir eiga sínar minningar um sigra
og ósigra næturinnar. Óhjákvæmilegt er, að sumir
verði beizkir fyrst í stað, ekki sízt þeir, sem þrotlaust
hafa unnið fyrir sitt forsetaefni. En þeir munu fljótt
jafna sig.
Að lokum er við hæfi að gefa hinum nýkjörna for-
seta orðið. Vigdís Finnbogadóttir sagði í morgun í við-
tali við Dagblaðið: „Þetta á að vera hamingja okkar
allra, nú er sumarið byrjað.”
/*
íran:
Mál gíslanna
færíst f
bakgrunninn
—aftökum fjölgar í landinu — hinir dauðadæmdu flestir
taldir sekir um hórdóm og eituref nasölu
Nú eru nærri átta mánuðir síðan
stúdentarnir tóku bandaríska
sendiráðið í Teheran og tóku fimmtíu
og þrjá bandariska starfsmenn þar í
gíslingu. Örlög þeirra eru enn
jafnóráðin og áður og staði eyndin er
sú að athyglin er farin æ meir að
beinast frá gíslunum. i samkvæmum
í Teheran, þar sem útlendingar koma
saman, er málið nú oft afgreitt með
axlaypptingu og síðan er vikið að
öðru umræðuefni.
Khomeiní trúarleiðtogi hefur
fyrir löngu ákveðið að hið nýkjörna
þing írans ákveði örlög gíslanna.
Ekki er þó talið líklegt að málið verði
tekið fljótlega fyrir. Þingið er talið
eiga í það minnsta mánuð í að hafa
lokið af ákvörðunum um ýmis forms-
atriði, svo sem forsetakjör og fundar-
sköp. Þá fyrst verður farið að huga
að þvi hvernig og hvenær mál
gíslanna verður tekið fyrir.
Þar sem hinn strangtrúaði hópur
þingmanna múhameðska lýðræðis-
flokksins hefur flesta þingmenn á
þingi írans þykir mörgum engan
veginn útilokað að a.m.k. einhverjir
gíslanna verði dregnir fyrir íranskan
dómstól.
Jafnvel þeir þingmenn og ráðherr-
ar sem taldir eru vilja beita öllu linari
tökum í máli gíslanna eru þessu að
nokkru leyti sammála. Má þar nefna
Bani Sadr forseta landsins og Sadeq
Gotbzadeh utanríkisráðherra. Þessir
menn og fylgismenn þeirra eru sagðir
vera þess fýsandi að gera ýmsar
kröfur, bæði efnahagslegar og póli-
tískar, til Bandarikjanna, áður en
hinu furðulega gíslamáli verður ráðið
til lykta.
Flestir í Teheran eru taldir þeirrar
skoöunar að Bandaríkjastjórn haft
algjörlega lagt á hilluna allar hug-
leiðingar um að bjarga gíslunum með
hervaldi. Lokakafli þeirra hug-
mynda hafi verið hin misheppnaða
björgunartilraun sem gerð var í apríl
siðastliðnum. Komst björgunar-
leiðangurinn aldrei lengra en inn á
eyðimörkina í nokkur hundruð kiló-
metra fjarlægð frá höfuðborginni
Teheran en þar voru gíslarnir
geymdir til skamms tíma að minnsta
kosti. Ekki er vitað hvort eða hvert
þeir hafa verið fluttir frá sendiráðs-
byggingunni. Talsmenn mann-
ræningjanna hafa sagt að þeir hafi
dreift gíslunum víðsvegar um íran.
Mismunandi skoðanir íranskra
ráðamann um það hvernig ljúka eigi
málum gíslanna sýnir aðeins einn
þátt þeirrar baráttu sem fram fer i
íran um pólitíska framtíð landsins.
Nærri allir stjórnmálaflokkar
landsins segjast byggja stefnu sina á
Kóraninum, hinni helgu bók
múhameðstrúarmanna. Flestir þeirra
segjast einnig beygja sig undir
leðsögn Khomeinís trúarleiðtoga.
Flokkarnir hafa hins vegar hver um
sig sína sérstöku túlkun á orðum
Kóransins.
í Teheran hefur mál sent höfðað
hefur verið gegn einum þingmanni
Lýðræðisflokks múhameðstrúar-
manna vegna fyrirætlana um að
steypa Bani Sadr forseta úr stóli
vakið mikla athygli. Málið þykir
minna töluvert á bandaríska Water-
gatemálið, þar sem helztu sönnunar-
gögnin gegn þingmanninum eru
upptökur á segulbandi. Þar heyrist
þingmaðurinn ræða við nokkra
stúdenta um fyrirætlanir þeirra.
Þetta mun þó vera hið eina sem þessi
mál eiga sameiginlegt og baráttan á
milli strangtrúaðra múhameðstrúar-
manna og stjórnmálamanna og sér-
fræðinga, sem hugsa meira á
vestræna vísu, heldur stöðugt áfram.
Sjálfur er þingmaðurinn ákærði ekki
trúarleiðtogi heldur fyrirlesari um
stjórnvisindi.
Annað vekur sífellt meiri og meiri
athygli í Teheran en það er hve
opinberum aftökum fjölgar nú
stöðugt í borginni og landinu öllu.
Stundum er tilkynnt um margar í
einu gjarnan fimm eða tíu, jafnvel
tuttugu aftökur, sem sagðar eru hafa
verið framkvæmdar samtímis.
Margir þeirra sem teknir eru af
lífi eru dæmdir eiturefnasalar. Einn
dómari í höfuðborginni hefur
einkum haft það verkefni að dæma
slika paura og hefur hann sent
rúmlega eitt hundrað menn fyrir af-
tökusveitirnar síðan í maí sl. Sami
dómari, Sadeq Khalkhali, er einnig
sagður hafa dæmt um það bil fjögur
hundruð manns til dauða fyrir þær
sakir að vera óvinir hins iranska
lýðveldis múhameðstkúaymán'na/lþ^r
Forsenda f riðvænlegs ástands og
þjóðarsáttar:
Algjör jöf nun
kosningaréttar
Ekki þarf að fara mörgum orðum
um það gífurlega misrétti, sem hér
ríkir í grundvallarmannréttindum,
þ.e. kosningarétti. Sumir íslendingar
hafa u.þ.b. fimm sinnum meiri áhrif
á stjórn landsins en aðrir. Það má
með sanni segja, að menn skilji at-
kvæðisréttinn eftir, þegar þeir flytja
til landnáms Ingólfs frá ðörum hlut-
um landsins. Páll Pétursson, al-
iþingismaður Norðurlandskjördæmis
vestra, lét hafa eftir sér í sjónvarpi
.einhvern timann í vetur, að menn/
gætu þá bara flutt í hans kjördæmi,
ef þeir væru óánægðir með atkvæðis-
réttinn. — í þessari afstöðu endur-
speglast botnlaus valdsmannshroki
og algjört skilningsleysi á grundvall-
arforsendum lýðræðis og friðsam-
legrar sambúðar fólks. Þetta er
grunntónn framsóknaríhalds allra
flokka. Það er fyrir neðan alla lág-
kúru aö láta sér detta í hug, að stætt
sé á þvi.að fólk hafi mismunandi
mannréttindi eftir því hvar það er
statt á landinu eða hvaöa atvinnu það
stundar. — Framsóknaríhaldið hefur
reynt að grípa til ýmissa haldreipa til
að rökstyðja ósómann. Mest hefur
borið á yfirlýsingum um,að aðstaða
fólks sé svo mismunandi eftir búsetu,
að réttlátt sé að hafa atkvæðisrétt
ójafnan. — Þetta er náttúrlega ekkert
nema þvættingur. Mestur munur
milli manna skapast af öðru en bú-
setu. Sumir eru blindir. Ættu þeir þá
að hafa meiri atkvæðisrétt en aðrir?
Aðrir eru lamaðir. Hvað með þá?
Sumir eru fæddir með silfurskeið í
munninum. Ættu þeir e.t.v. að hafa
hálfan atkvæðisrétt? Hvað með t.d.
ísftröinga og Bolvíkinga? Þeir búa í
næsta nágrenni við fengsælustu mið
landsins, enda eru meðaltekjur þar
mjög háar, og það er óliku saman að
jafna, hvernig ungt fólk býr
þarmiðað við t.d. Reykjavik. Konur
halda því fram sumar, að þær njóti
ekki jafnréttis á við karla. Ættu þær
þá að hafa eitt og hálft atkvæði hver?
Vitaskuld er fráleitt að ætla sér að
jafna einhvern aðstöðumun með at-
kvæðisrétti. Fólk á að geta valið sér
búsetu og atvinnu án þess að fórna
V