Dagblaðið

Ulloq

Dagblaðið - 30.06.1980, Qupperneq 11

Dagblaðið - 30.06.1980, Qupperneq 11
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 30. JÚNf 1980. 1! með eru sagðar vera nokkrar konur. Dómarinn hefur náð þessum fjölda dauðadóma yfír óvinum ríkisins frá því byltingin var gerð i Iran í febrúar í fyrra. Þessum óvinum ríkisins er gefið að sök að hafa staðið að margs konar kynferðisafbrotum. Má nefna dauðadóma fyrir að hafa leitt ungt fólk út á vændisbrautir, kynvillu og að setja upp eitthvað sem kallað er miðstöðvar úrkynjunar og spillingar. Khomeiní trúarleiðtogi hefur sýnt nokkurn tviskinnung í afstöðu sinni til þeirra sem neyta eða selja eitur- efni. Sama daginn og hann fyrir- skipaði aftöku sex manna sem sekii voru taldir um að framleiða og selja eiturlyf, þá gaf hann saman par þar sem bæði voru eiturlyfjaneytendur. Trúarleiðtoginn Iét ekki þar við sitja. Hann útvegaði brúðhjónunum sama- stað og lét þau hafa fjárupphæð sem líklega samsvarar um það bil 35 þúsund krónum. Að lokum hvatti Khomeiní þau tii að snúa sér hiklaust til sín ef þau lentu einhvern tima i einhverjum vanda. Flestar aftökurnar munu fara fram utan höfuðborgarinnar Teheran. Annars munu flestir sem týna lífi um þessar mundir í íran láta lifið í átökum milli andstæðra afla. Annars vegar stendur her landsins og byltingarverðirnir, hins vegar eru síðan ýmsir hópar þjóðernis- sinnaða kynflokka, trúðaðra múhameðstrúamanna, sem eru á andstæðri skoðun við stjórnvöld í trúarlegum efnum, og andstæðingar byltingarinnar. Þekktastir þessara hópa eru Kúrdarnir, sérstakur ættflokkur eða réttara sagt þjóðflokkur. Kúrdarnir sem eru fjölmennir í Íran og fleiri rikjum í þessum heimshluta, hafa barizt fyrir sjálfstæði sínu með mis- jafnlega miklum krafti marga síðustu áratugi. Nýlega bárust fregnir af handtöku tuttugu og sjö hermanna sem sagðir voru hafa haft uppi fyrirætlanir um að setja keisarann aftur til valda í 2 ár en síðan átti samkvæmt áætlunum þeirra að fara fram almenn þjóðarat- kvæðagreiðsla, þar sem taka átti af- stöðu til framtíðar írans. Sagt var að hundrað og fimmtíu manns hefðu verið viðriðnir þetta mál. Meðal annars var ætlunin að steypa Bani Sadr forsætisráðherra úr valdastóli. írönsk stjórnvöld hafa einnig sakað yfirvöld í nágrannarikinu írak um að hafa stutt við bakið á ýmsum andstöðuhópum. Hefur hvað eftir annað komið til átaka á landa- mærum rikjanna á undanförnum vikum. Síðustu fregnir frá Teheran eru þær að um það bil fimm hundruð manns hafi verið reknir frá há- skólanum í borginni. í þeim hópi eru bæði fyrirlesarar, nemendur og starfsmenn háskólans. Sakir þær sem bornar voru á þetla fólk voru þærað það hefði átt samstarf við Savak, fyrrum leynilögreglu keisara- stjórnarinnar. ✓ VEL HEPPNUÐ HÁTÍÐ Mikil er minnimáttarkennd sumra. Ekki má halda hér hátíð helgaða list- um og menningu yfirleitt á tveggja ára fresti, að ekki rlsi upp ýmiss konar meira og minna nafnlaus indivíö til að smjatta á orðum eins og „menningarsnobb”, „menningar- klíkur” og að sjálfsögðu „ómenn- ing”. Síöan er þyrlað upp moldviðri ef nokkurra milljóna tap verður á hátið eins og þessari meðan ríkið sól- undar svipuðum upphæðum átölu- laust upp á hvern dag almanaksins. Hver skyldi svo vera mælikvarðinn á vel heppnaða hátíð? Aðsóknin — að vissu marki. Nú hafa t.d. borist þau tíðindi að yfir 20.000 manns hafi keypt aögöngumiða að hinum ýmsu listviðburðum. Þá eru ótaldir þeir sem sótt hafa myndlistarsýningar, svo ég tali nú ekki um þá sem notið hafa margra skemmtiatriða ókeypis, á Lækjartorgi, í Umhverfi 80 og fleiri stöðum. Veðurguðir hliðhollir Er fjarri lagi að áætla að 40— 50.000 manns hafi tekið þátt i Lista- hátið, beint eða óbeint? Síðan kemur sjónvarpið til skjalanna og varpar helstu viðburðum hennar inn á hvert heimili. Það kemur sem sagt í ljós að stór hluti þjóðarinnar hefur stundað , .menningarsnobbið”. En tölurnar segja ekki allt, fremur en venjulega. Mín skoðun er sú að ef á heildina er litið hafi þetla verið óvenju vel heppnuð listahátíð — og ekki sakaði að hafa veðurguðina með sér. Flestir fengu eitthvað í sinn hlut, popparar, jassistar, óperuunnendur, leikhúsfólk, myndlistarsinnar o.fl. auk þess sem á hátíðinni var að finna Kjallarinn Aðalsteinn Ingólfsson það sem Ameríkanar mundu kalla „surprise elements”, þ.e. atriði sem megnuðu að koma fólki í opna skjöldu, neyða það til umhugsunar og endursk'.rðunar a viðteknum skoðunum. Hér á ég við Min Tanaka, Japanann scm alls konar bernskir pennar höl'ðu 'vi.gaman af að ræða, John Cage, lilslistamanninn heims- þekkta og kannski F.is Comediants, þessa makalausu Katalóníumenn sem virtust ætla að blása lífi i Reykjavík upp á eigin spýtur. Karnival í Reykjavík Listahátið er nefnilega ek ki bara til að þóknast manni, hún verður einnig aðgera kröfur til okkar. Það er einmitt i þvi serh kallað hefur verið almenningstengsl sem þessi hátíð stóð sig best. Eg hefði ekki trúað þvi að í henni Reykjavík mætti framkalla karníval stemmn- ingu — en heilu dagana mátti ftnna slíkt andrúmsloft, á Lækjartorgi, kringum Torfuna, uppi í portinu við Breiðfirðingabúð og sjálfsagt á fleiri stöðum. Á kvöldin gátu menn svo haidið þessari stemmningu við í klúbbi þeim sem Listahátið rak í Félagsstofnun stúdenta, en þar var jafnan að ftnna aðstandendur há- tíðarinnar og fjölda listamanna. Aldrei þessu vant virtust helstu list- greinar fá jafn stórar sneiðar af kök- unni. Maður hefði svosem getað látið sér detta i hug önnur atriði og breytt fyrirkomulag á hátíðinni, en alltént er erfitt að halda því fram að hún hafi haldið einni listgrein hærra á lofti en annarri. Ekki svo galin íslensk tónlist hefði t.d. mátt vera stærri þáttur af prógramminu, hægl hefði verið að fá þekktari þjóðlaga- söngvara en þá Wolfe Tones frá írlandi, séum við á annað borð að púkka upp á íslensk-írsk menningar- tengsl (Planxty, Bothy Band, Boys of the Loch, Chieftains o.fl.) og niynd- listarviðburði verður skilyrðislaust að skipuleggja með lengri fyrirvara. Listahátíð ræður að sjálfsögðu ekki við alla hluti: gímaldið Laugardals- höll sem drepur niður stemmningu, forsetakosningar sem draga úr að- sókn, fjarvistir Sveinbjargar Alex- anders og meðdansara hennar, flug- áætlun Flugleiða — svo eitthvað sé nefnt. En listahátið sem getur boðið upp á.fólk eins og Aliciu de Larrocha, John Cage, Wolf Biermann, Paul Zukofsky, Antonio Saura, Stan Getz og Luciano Pavarotti, frumsýnir islenskt leikrit (Snjór) og úrvals út- setningu á klassisku nútímaleikriti (Beðið eftir Godot), flytúr Pierrot Lunaire eftir Schoenberg svo vel að gagnrýnendur geta vart vatni naldið og gleður ungu hjörtun með feik'<-in sælli nýbylgjuhljómsveit (ThvClash) — sú hátið er ekki svo galin. - AI ^ „Er fjarri lagi aö áætla, aö 40—50 þús- und manns hafi tekiö þátt í Listahátiö, beint eða óbeint?” mannréttindum. Þeir menn, sem staðnir hafa verið að því að standa á móti jafnsjálfsögðu réttlætismáli og jöfnun atkvæðisréttar, eru að ögra réttlætisvitund þjóðarinnar og að ala á hatri og örvæntingu, sem gæti fengið óæskilega útrás. Krafan er: Einn maður — eitt atkvæði Það er við því að búast, að lítið komi út úr stjórnarskrárnefnd. Það verður lítið og lélegt og kemur seint. Stjórnarskrárnefndin var skipuð í maí 1978 og átti að fá tvö ár til starfa. Tími nefndarinnar er því útrunninn. Það, sem fyrir liggur, eru loðnar yfir- lýsingar Gunnars Thoroddsens um að eitthvað muni liggja fyrir i lok ársins. Það má segja, að það sé kaldhæðni örlaganna, að kjördæmamálið skuli vera nú í höndum Gunnars Thorodd- sens. Á sama tíma byggir hann sina ríkisstjórn á atkvæðamisréttinu á \vissan hátt. Það verður fróðlegt að sjá, hvernig forsætisráðherrann ætlar sér að standa frammi fyrir reykvísk- um kjósendum sínum við næstu kosningar. Það er orðið næstum augljóst, að þessir menn, sem nú verma stólana við Austurvöll, munu ekki breyta kosningafyrirkomulaginu svo bragð sé af. Það sjá allir, að þeir valda- menn, sem fengu völd sín vegna mis- réttis, muni tæpast tilkippilegir til að koma réttlætinu á. Mig minnir, að eitthvað svipað þessu hafi verið haft eftir Karli Marx. Lykillinn að lausn- inni liggur utan Alþingis Þar sem svo er í pottinn búið, að ihaldssöm valdaklíka eða lokaður klúbbur heldur um fjöregg lýðræðis- ins með viðhorfi valdatryggingar og skammsýnnar sérhagsmunagæzlu, er næstum augljóst, að standa verður að aðgerðum utan þings til að koma lýðræði á fastan kjöl í þessu landi. Það má segja, að alþingismenn hafi spennt bogann til hins ýtrasta með sofandahætti og aðgerðaleysi og að það sé alvarlegt áfall fyrir þingræðið, að frumkvæði borgara utan Alþingis þurfi nú til. Nú á skömmum tíma hefur það gerzt, að viða er farið að ræða i al- vöru um aðgerðir i umræddu rétt- lætismáli. í þessum efnum hefur höfuðborgarsvæðið verið sem sof- andi fíll, sem nú er farinn að rumska. Hvað hangir á spýtunni? Það eru margir, sem enn skynja ekki, hvað hangir á spýtunni. Sumir halda, að litlar breytingar verði á stjórnsýslunni, þótt aðrir menn taki sæti á Alþingi. Skyldi aukinn fjöldi þingmanna úr Reykjanes- og Reykja- víkurkjördæmi og jafnvel úr Norður- landskjördæmi eystra valda endur- bótum í stjórnun þessa lands? — Svarið er já! — Og vegna hvers? Það er vegna þess, að stór hluti verðbólg- unnar stafar beint og óbeint af at- kvæðakaupum í dreifbýlinu, sem byggjast á misréttinu. Ef það er hag- kvæmt að skattleggja fimm menn i þéttbýli og nota peningana til að kaupa eitt atkvæði í dreifbýli, þá gera þingmenn það. Með fyrirgreiðslu- pólitikinni hafa stjórnmálamenn rekið hefðbundnar atvinnugreinar, fiskveiðar, sauðfjárrækt og kúabú- skap út í ógöngur. Fjárfestingar i þessum atvinnugreinum hafa rýrt stórkostlega lífskjör þjóðarinnar í Kjallarinn Jónas Bjarnason heild, ekki bara lifskjör þess fólks, sem í þéttbýli býr, heldur einnig þess fólks, sem áðurnefndar atvinnugrein- ar stundar. Með offjárfestingum og pólitiskri ráðstöfun fjármagnsí ranga farvegi hefur auk þess verið staðið í vegi fyrir eðlilegri uppbyggingu ann- arra atvinnugreina, sem eru til þess fallnar að sjá ungu og efnilegu fólki þessa lands fyrir fjölbreytilegum at- vinnutækifærum og lífskjörum, sem eru boðleg i þessum heimshluta. Með núverandi atkvæðamisrétti hafa stjórnmálamenn enga haldbæra viðmiðun til að meta af sanngirni og með framsýni nauðsyn á opinberri þjónustu og framkvæmdum um landið. Menn geta haldið þvi fram, að það sé réttlætismál að lyfta vegi upp úr snjó í einhverju fámennu dal- verpi á undan lagningu varantegs slit- lags milli tveggja þéttbýliskjarna, þótt útreikningar sýni, að seinni framkvæmdin borgi sig upp á fáum árum, en hin fyrri aldrei. Með þvi að gera hagkvæmustu hlutina fyrst myndast nefnilega oft forsenda til að framkvæma aðra valkosti seinna. Það er oftast rangt að koma i veg fyrir hagkvæma hluti vegna þess að aðrir „réttlætishlutir” eigi að koma á undan. Með þessu verður maður bara fátækur og heimskur, og hvar er rétt- lætið þá? í rafmagns- og orkumálum er svipað upp á teningnum. F.ngin for- senda er fyrir stjórnmálamenn að meta nauðsyn á rafdreifingu til ein- hverra byggðarlaga á kostnað hins opinbera. Sú óráðsía, sem siðan hefur þróazt í kringum opinberar framkvæmdir og þjónustu, hefur siðan átt sinn þáttinn i að auka skatt- heimtu og streitu í öðrum þáttum at- vinnulífsins og um leið verið veiga- mikill þáttur í verðbólgunni. — Ég læt hér upptalningunni lokið að sinni. Sú þráskák, sem nú hefur myndazt i íslenzkum stjórnmálum, verður ekki tefld áfram, fyrr en búið er að tryggja öllum landsmönnum jafnan atkvæðisrétt. Dr. Jónas Bjarnason. Q „Það má með sanní segja, að menn skilji atkvæðisréttinn eftir, þegar þeir flytja til landnáms Ingólfs...”

x

Dagblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.