Dagblaðið - 29.01.1981, Síða 12

12
Útgefandi: Dagbíaöið hf!
Framkvœmdastjön: Sveinn R. Eyjötfsson. Ritstj6ri: Jönas Krístjánsson.
Aöstodarrítstj6ri: Haukur Helgason. Fréttastjörí: Ómar Valdimarsson.
Skrífstofustjörí rítstjömdr Jöhannes Reykdel.
íþróttir. Haligr Simonarson. Menning: AÖaisteinn Ingötfsson. Aöstoðarfr6ttastj6ri: J6nas Haraldsson.
Handrit Asgrímur Pálsson. Hönnun: Hlfanar Karísson.
Blaöamenn: Anna Bjamason, Atfi Rúnar Halldörsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tömasson, Bragi Sig-
urösson, Döra Stefánsdöttk, Eln Albertsdöttir, Qisli Svan Einarsson, Gunnlaugur A. Jönsson, Inga
Huld Hákonardöttk, Kristján Már Unparsson, Sigurflur Sverrisson.
Ljösmyndin Bjarnleifur Öjamleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurflsson, Sigurflur Þorri Sigurflsson
og Svainn Þormöflsson.
Skrífstofustjörí: Ólafur Eyjötfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þoríetfsson. Auglýsingastjöri: Már E.M. Halldórs-
son. Drotf ingarstjörí: Valgerflur H. Sveinsdöttir.
Ritstjóm: Siflumúla 12. Afgreiflsla, ásltríftadeiUktfúOfýsingar og skrtfstofur Þverholti 11.
Aflabimi blaflsins er Í7Ö22 (10 ínur).
Setning og umbrot Dagblaflifl hf., Siflumúla 12. Mynda- og piötugerfl: Hilmir hf., Síðumúla 12. Prentun;
Árvakur hf., Sketfunni 10. ^
Askríftaröerfl á mánufli kr. 70,00. Verfl I lausasölu kr. 4,00. t
Hreintrú og breiðtrú
Sumir kristnir menn aðhyllast hreina
kaþólsku eins og hún var nákvæmlega
skilgreind á kirkjuþinginu í Nikeu.
Aðrir aðhyllast lútersku og enn aðrir
stunda samband við framliðna. Ótal
slíkar teguridir hreinnar trúar eru til.
Svo eru þeir, sem blanda þessu
saman að meira eða minna leyti, til dæmis lútersku og
andatrú eða lútersku og kaþólsku. Þeir telja sig vera
kristna, þótt þeir hafi lítinn áhuga á hárfínum skilum
réttrar trúar og villutrúar.
í stjórnmálunum skiptast menn líka í hreintrúar-
menn og breiðtrúarmenn. Til eru margar tegundir
hreinnar trúar á Karl Marx. Og margir eru þeir, sem
telja sig marxistarþótt trú þeirra sé blönduð hinu og
þessu af öðrum toga.
Hér á landi hafa deilur um pólitíska hreintrú og
breiðtrú einkum staðið í Sjálfstæðisflokknum undan-
farin misseri. Sumir kennimenn flokksins hafa reynt að
fægja ryðið af eins konar hreinum kenningum, er
flokkurinn eigi að taka upp.
Segja má með nokkurri ónákvæmni, að flokkurinn
spanni og hafi alltaf spannað litróf stjórnmála frá
hægri og inn á miðju. Jón Þorláksson var til dæmis
meiri hreintrúarmaður en Ólafur Thors, sem fyrstur
hóf samstarf við kommúnista.
Sjálfstæðisflokkurinn var myndaður við samruna
íhaldsflokksins og Frjálslynda flokksins. Æ síðan
hefur hann verið klofinn og raunar margklofínn undir
niðri. Hann hefur fremur reynzt vera kosningabanda-
lag en stjórnmálaflokkur.
Mismunur íhaldsflokksins og Frjálslynda flokksins
er löngu týndur. Eftir stendur þó eðli kosningabanda-
lagsins, þar sem menn deila um, hver skuli vera hin
hreina trú og hvort flokkurinn skuli yfirleitt hafa
hreina trú.
Með Ólafi Thors varð breiðtrúarstefnan ofan á í
Sjálfstæðisflokknum. Hann lét sig litlu varða
.kennisetningar, hagaði seglum eftir pólitískum vindi og
gerði flokkinn um leið að ráðamesta afli þjóðfélagsins.
Auðvitað má deila um, hvort stjórnmálaflokkur
eigi að vera stór og sveigjanlegur eða lítill og grjót-
harður. íhaldsflokkar og frjálslyndu flokkar Norður-
landa hafa verið litlir og harðir, en Sjálfstæðis-
flokkurinn stór og sveigjanlegur. -
Þeir, sem andvígir eru sveigjunni, geta haldið því
fram, að stækkun fylgis flokksins upp í annan hvern
kjósanda komi að litlu gagni, ef sveigjan verður svo
mikil, að hluti flokksins sé í stjórn og annar hluti í and-
stöðu.
Hinir, sem sækjast fremur eftir meirihlutafylgi en
hreinni trú, geta haldið því fram, að fleira nái fram að
ganga af málum flokksins, ef hann hafi sveigju til sam-
komulags við aðra flokka um myndun meirihluta.
Auðvitað getur flokkur orðið svo breiður, að hann
klofni. En þar með er ekki öll nótt úti, því að brotin
geta samanlagt náð meira fylgi en einn flokkur hefði
getað og samt sem áður náð samkomulagi um sam-
starf.
Við getum til dæmis ímyndað okkur, að Sjálf-
stæðisflokkurinn byði fram tvo lista í Reykjavík í
næstu borgarstjórnarkosningum, annan undir forustu
Alberts Guðmundssonar og hinn undir forustu Davíðs
Oddssonar.
Líklega væri slíkt framboð líklegasta von sjálf-
stæðismanna til að ná aftur meirihluta í Reykjavík. En
um leið yrði mjög ólíklegt, að brotin tvö mundu koma
sér saman um hreina trú. Breiðtrúin hlyti að verða
leiðarljósið.
f Morgunblaðinu þann 14. jan.
si. birtist samtal viö Gísla Jónsson,
prófessor, þar sem hann (ekki í fyrsta
skipti) hreyfir miklu réttlætismáli —
,, skref atalningu nni ’ ’.
Gagnrýni á þessa innheimtuaðferð
Pósts og síma byggist einkum á því
að hún kemur harðast niður á þeim
sem sízt skyldi — einstæðingum og
öldruðu fólki, sem hefir litla eða enga
möguleika tíl samskipta við annað
fólk nema gegnum símann.
Það er almennt stefna „velferðar-
þjóðfélagsins” — eða a.m.k. að vera
það — að gamalt fólk og öryrkjar og
aðrir slíkir sem standa höllum fæti,
skuli njóta stuðnings af opinberri
hálfu, svo því sé gert kleift að lifa
só'masamlegu lífi. Það skýtur því all-
skökku við þegar hið opinbera seilist
nú æ dýpra ofan i vasa einmitt þessa
fólks. Það er enn einkennilegra að
þar skuli hinir svokölluðu „vinstri
menn” standa að verki. Það sem
önnur höndin réttir að fólki hrifsar
hin af því.
Stutt „viðskipta-
samtöl" koma
ekki að gagni
Gamla fólkið hefir engin tök á að
rétta hlut sinn. Það myndar ekki
þrýstihóp. Það fer ekki í verkfall til
að heimta hærri ellilífeyri. Það ber
sitt hlutskipti í hljóði með þögn og
þolinmæði. Kannski er þess vegna
þar að finna öruggustu skattþegnana.
En stórmannleg er aðferðin ekki. Af
þeim sem ekkert á skal tekið.
Þess ber að minnast, að sú
kynslóð sem nú er sem óðast að
safnast til feðra sinna, byggði upp
það ísland nútímans og velsæld-
ar sem við njótum nú góðs af. Á þess
herðum heftr uppbyggingin hvílt.
Það heftr staðið að meiri verklegum
framförum en orðið hafa alla
fslandssöguna fyrir þess daga.
Fólkið sem lyfti þessu grettistaki
er nú eðlilega aldurhnigið og slitið.
Og verðbólgan hefir gert sparifé þess
að engu. Viðurkennt er, að engir
verði verr úti í því báli en einmitt
aldraðir sparifjáreigendur. Skyldu
þeir ekki eiga framfæri sitt inni hjá
samfélaginu?
Fáir eða engir hafa meiri þörf
fyrir símann. Gamla fólkið býr eitt,
fjarri vinum og vandamönnum.
Sumir hafa flutt hingað úr sveitinni
eftir að hafa orðið að bregða búi
sökum elli og mannfæðar. Kannski
ekki komið eignum sínum í verð. Það
kann ekki á stórborgina, enda orðið
of hrumt til að ferðast langar leiðir
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 29. JANUAR 1981.
með „strætó”. Ekki hefir þaö bil til
umráða. Þaö hefir því öngva leið til
samskipta aöra en gegnum simann.
Hann er því öryggistæki, en einnig
sálræn nauðsyn til að drepa á dreif
þunga, einmanakennd og kvíða.
Þessu fólki koma ekki að notum stutt
„viðskiptasamtöl”. Það notar
simann til að blanda geði við ættingja
og vini. En hér er auðvitað tryggur
gjaldstofn á timum þegar allt skal
gjaldskylt.
Nauðsyn þessa fólks fyrir síma er
raunar viðurkennd.Mér skilstað það
geti sótt um eftirgjöf eða Trygginga-
stofnunin hlaupi undir bagga í þessu
efni.
Síminn getur riðið baggamuninn
um hvort þetta fólk treystist til að
halda áfram heimili eða það verður
að fara áelliheimili. Aldraðfólk sem
býr sínu búi sparar þjóðarheildinni
mikið fé. Á elliheimili er framfærsla
þess miklu dýrari. Auk þess er því
sjálfu fyrir beztu að halda áfram
bardúsinu jafn lengi og það framast
endist til. Þegar það bregður fyrri
er: sálufélag vina og kunningja lífs-
nauðsyn. Skyndisamtöl gagna þvi
heldur ekki. En engan kjaftagang
segir símamálastjórinn. Er kannski
einhver bættari ef ala verður önn
fyrir þessu fólki á hælum?
Hvað hefur símamálastjórnin sér
til málsbótar.
Gísli sem er rafmagnsverk-
fræðingur færir rök fyrir að ekki
þurfi að óttast of mikið símaálag í
framtiðinni. Stórkostíegar tækni-
framfarir séu á næsta leiti (ef
„kerfið” nennir); digitalstöðvar og
„svo er líka framundan notkun á
svokölluðum ljósleiðum, sem koma í
stað rafmagnsvíranna og þeir koma
til með að auka enn mjög á flutnings-
getuna.”
Að gjaldheimtunni og gjaldskrá
megi koma fyrir á allt annan hátt
svo Póstur og sími skaðist ekki. En
enn meiri furðu mína vekur að
Póstur og sími sem er opinber
stofnun skuli ekki fara að vilja
Alþingis í þessu efni. Kannski hafa
þeir eitthvað til síns máls, sem óttast
STÓRB0KKINN 0G
EINSTÆÐINGURINN
lífsháttum og verður að horfa upp á
Elli kerlingu allt í kringum sig,
hrynur það gjarnan saman. Einnig
þetta er nú almennt viðurkennt og
ekki um deilt. Þess vegna er því veitt
aðstoð við heimilishald á kostnað
borgarinnar.
Sjálfur fjármálaráðherrann hefir
nú gefið fordæmi. Hér er þörf á
skattlagningu. Fasteignaskattar hafa
verið þyngdir svo gamla fólkið sleppi
ekki og verði helzt að selja gamla
húsið eða íbúðina. Lítið er orðið úr
stuðningi. „vinstri aflanna” við
lítilmagnann. öðruvísi mér áður brá.
„Engan kjaftagang"
Hér á ekki aðeins gamalt fólk hlut
að máli. Allir öryrkjar, svo og allt
ífólk, sem af einhverjum ástæðum
hefir orðið undir, býr eitt og
einmana. Samkvæmt nýjasta
manntali fjölgaði Reykvíkingum
aðeins um 84 á sl. ári. Samt bætist
stöðugt við byggðina. Það merkir að
byggðin, þynnist að sama skapi. f
sivaxandi mæli er Reykjavík (einkum
gamli hlutinn) hæli gamalmenna og
einstæðinga. Þessum einstæðingum,
er eiga við ýmis vandkvæði að búa,
ekki sízt sálræn og persónubundin,
að stofnanir fari að stjórna í stað rétt
kjörinna fulltrúa fólksins. Lög voru
sett um Póst og síma í maí 1977. Nú
eru farnar aðrar leiðir í gjaldheimtu
en þessi lög vísuðu. Gísli segist hafa
kynnt sér umræður þær sem fram
fóru á Alþingi þegar lögin voru sett.
(Þær er að finna í Stjórnartíðindum
frá þessum tíma). Rætt hafi verið
um skrefatalningu, en henni hafi
aðeins einii - þingmaður verið
hlynntur: Samt fer síminn sínu fram.
Við þetta skýtur upp í hugann
sögum af stórbokkum miðalda, sem
riðu yfir héruð með flokk ósigrandi
manna, tók hús á mönnum og höfðu
það sem þeim helzt sýndist. Fóru að
engum lögum.
Fyrst ekki var farið að vilja lög-
gjafans, vill þá ekki einhver þing-
manna taka málið upp og hrinda
þessari ósvinnu? Það er með öllu'
óþolandi i lýðræðisríki að stofnanir
hins opinbera hafi vilja þings að
engu.
Þetta beinir einnig huganum að
rekstri símans. Þessi stofnun er
jafnan fyrst tíl að fá sínar hækkanir
þrátt fyrir alla „verðstöðvun”. Hún
er fjölmennasta opinbera stofnunin.
Það er almenn skoðun að naumast
r
V
„TIL GAMANS
MÁ GETA ÞESS”
Ymist eru menn svartsýnir eða
bjartsýnir. Bölsýni ætti engan veginn
að setja undir sama hatt og svart-
sýni, þvi hæfilegur skammtur af
svartsýni ætti hverjum manni að vera
í blóð borinn, ef vel á að vera.
Flestir Íslendingar þykjast vera
bjartsýnir „að eðlisfari” eins og sagt
er í viðtðlunum í sjónvarpinu. Og
kannski eru þeir það flestir. Og
kannski er það einmitt vegna þessar-
ar bjálfalegu bjartsýni, sem allt
virðist fara í handaskolum hjá
þjóðinni.
Og staðreynd er það, að hinum
miklu bjartsýnismönnum er oftast
mjög brugðið, þegar eitthvað það fer
úrskeiðis, sem þeir af sinni einlægu
bjartsýni reiknuðu með, að gengi eins
og í lygasögu. — Hinum, sem til hafa
að bera hæfilega svartsýni, án þess
að vera bölsýnir, kemur fátt á óvart,
— og hið góða skaðar aldrei, þegar
svobregður við.
Langa lánifl góða
Aldrei hafði manni til hugar
komið, að maður ætti eftir að blessa
rikisstjórnir okkar fyrir erlendar lán-
tökur. En þar kom, að menn okkar
uppskáru eftir langa leit. í landi
Engla og Saxa þar er ræður ríkjum
hin íhaldssama frú Thatcher var að
finna lán aldarinnar, lán til 35 (þrjá-
tiu og fimm) ára með fjórtán
prósent vöxtum, — afborgunarlaust
— þar til „búmm” sprengjan fellur,
ekki á okkur, sem erum miðaldra og
eldri, heldur krakkana okkar.
Kjallarinn
*
Geir Andersen
Mikið var, að þeim var eignaður
einhver hlutí greiðslunnar, eftir allt
langskólanámið og „sósíalkerfið”,
sem þau geta leikið sér að. Það var
mikið lán að fá þétta góða lán i
Englandi. Mega þeir menn, sem slíkt
lán hafa að finna lán til svo langs
tíma, og það hjá ihaldssinnaðri ríkis-
stjórn lengi lifa. Því ekki er víst, að
næsta kynslóð hafi slíkt lánstraust
eftir árið 2016, þegar greiða á upp
langalánið, góða.
Þetta hafa þeir bjartsýnustu
örugglega aldrei talið mögulegt, að
ekki sé nú minnst á þá svartsýnu —
en það góða skaðar aldrei.
Meiri bjartsýni
En það er svo sem ekki í fyrsta
skiptið, að við íslendingar þykjumst
hafa himin höndum tekið. Hér hafa
frá fyrstu tíð verið einhver þau verk-
efni á döfinni, annaðhvort hjá hinu
opinbera eða einstökum framtaks-
sömum einstáklingum, sem átt hafa
að kollvarpa hinu einhæfa atvinnulífi
landsmanna eða einhverjum þætti
þess og færa þjóðinni ómældar
tekjur, eða a.m.k. sparnað sem um
munaði.
Hér skulu ekki taldar upp allar
þær verksmiðjur, sem við höfum
látið kanna rekstrargrundvöll fyrir, i
samvinnu við erlenda aðila eða á
vegum landsmanna sjálfra. Heldur
skal ekki farið út i að rifja upp allar
„kannanir”, sem gerðar hafa verið á
hinum „auðugu orkulindum” lands-
manna.
Þær kannanir hafa ~aukið fólki
bjartsýni og trú á, að brátt væri liðin
sú tíð, að sækja verði alla hjálp til
útlanda. En jafnskjótt og
„könnunum” lýkur kemur í ljós, að
einangrunarsinnar og boðberar
stöðnunar i þjóðfélagsháttum, sem
ráða ferðinni í sérhverju málefni hafa
farið með sigur af hólmi.
Erlendar lántökur, til þess að
fleyta sér rneð frá mánuði til
mánaðar er það eina, sem verður til
bjargar. — Að hafa samvinnu við
erlenda aðila um uppbyggingu og
nýtingu „hinna auöugu orkulinda”
hefur verið bannorð til þessa, og