Dagblaðið - 16.03.1981, Qupperneq 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 16. MARZ 1981.
án þess þó að fella umræður um
orsakir styrjaldar og líkur á ákveð-
inni atburðarás niður.
Við skulum ekki gera risaveldun-
um þann greiða að falla fyrir hræðsl-
unni sem kjarnavopn eiga að valda
fólki. Bara það er liður í að vinna
gegn stríðshættunni.
ísland og stríð
Hírósíma dregur tár fram i augn-
króka harðgerðustu manna, að
vonum. Það er freistandi að setja
jafnaðarmerki milli atburðanna í
þessari þéttbýlu og veikbyggðu borg
og hlutskiptis íslendinga í stríði — og
faliast hendur. En ólíku er saman að
jafna, ef menn skoða aðstæður, og
eins eru „kostirnir” sem við stöndum
frammi fyrir margir en ekki einn. Hér
skulu nokkrir nefndir til: Árás úr
lofti og af sjó á hernaðarlega mikil-
væga staði með venjulegum vopnum,
sams konar árás, nema með kjarna-
vopnum að hluta til, innrás og jafn-
vel hernám Sovétmanna, gagnárásir
NATO-herja og svo framvegis. Þrátt
fyrir jafn augljós atriði eru einhverjir
spekingar sí og æ að velja sér „eina
Kjallarinn
AriT. Guðmundsson
Reagan — Aukin stríðshætta?
möguleikann” i flokkspólitískum til-
gangi — allt frá þeim kjánalega
möguleika að NATO-stöðvarnar fæli
hina i burt, upp í talið um ragnarök
vegna stöðvanna.
Við komumst næst raunveruleik-
anum og hlutskipti íslands í striði
með því að skoða stjórnlist risaveld-
anna. NATO stefnir að þvi að halda
Varsjárbandalaginu norðaustan við
línuna milli Grænlands og Bretlands-
eyja (GUIK:hIiðið). Reyndar hefur
Reagan og kó gefið út yfirlýsingar
um að loka skuli leiðum fyrir Sovét-
mönnum við N-Noreg. En mörg Ar
munu líða þar til sú kokhreysti stenst.
Varsjárbandalagið stefnir að því að
ráða hafsvæðinu „innan við ,,
GlUK-hliðið en geta gert árásir langt
út fyrir það. Þar sem landið okkar
liggur í jiessu fjölfarna hliði eru allir
fyrrgreindir kostir sem ég nefndi
gefið mál, eins og sagt er. Öll von,
allt forval á einni atburðarás og allt
tal um trú á þetta eða hitt er út í
bláinn.
Allt bendir til þess aðstaða íslands
í NATO ráði ekki úrslitum um það
hvernig stríð mun snerta okkur, þó
hún ráði nokkru. Ýmis rök, gömul og
ný, benda til þess að úrsögn úr
NATO sé skynsamleg, en um þau
fjölyrði ég ekki. Bendi bara á að
varnarforræði NATO hérlendis og
barnaleg trú á vernd þess hefur
haldið niðri allri umræðu og öllum
aðgerðum í almanna- og landvörnum
okkar sjálfra.
Samstaða þrátt
fyrir annað
Menn skiptast i andstæðinga og
fylgismenn NATO. Deilur um aðild-
ina að NATO geta haldið áfram þótt
fylkingarnar vinni saman að sumum
þáttum öryggismála. En því miður er
borgaraleg stjórnmálabarátta einsýn
öðrum þræði. Flestir NATO-sinnar
trúa bláeygir á mátt erlendra land-
varna og láta viðbúnað íslendinga,
jafnvel almannavarnir, lönd og leið.
Margir skoðanabræðra minna halda
að öll öryggismál séu úr sögunni ef
herinn fer úr landi, hamra á gjöreyð-
ingu og telja almannavarnir gagns-
lausar. íslendingar eru að verða að
viðundri á Norðurlöndum á sviði
öryggismála. Hvar eru svörin við
spurningum eins og: Hvað ætla
íslendingar að gera til þess að koma
mann- og eignatjóni niður i lágmark í
styrjöld? Ætla íslendingar að taka á
móti árás með opnum örmúm eða
andæfa? Langsóttar tilraunir til að
„útskýra burt” vandann með orðum
um gjöreyðingu, mannfæð, einlægan
friðarvilja okkar, vopnleysishefð eða
þröngsýni eru sumar hverjar sann-
ferðugar en þær leysa ekki vandann.
til þess þarf meiri umræðu og meiri
samvinnu stjórnmálaafla. Þar getur
almenningur komið til skjalanna og
neytt flokkana til meiri samstöðu.
Varnir og
viðbúnað?
Hvað gerum við ef NATO fer fram
á að margfalda heraflann hér? Hvað
gerum við ef Sovétmenn „neyðast
til” (að eigin sögn) að hernema land-
ið til að ráða sem mestu um GIUK-
hliðið ef til stórstyrjaldar dregur?
Hvað gerum við ef geislavirkt úrfelli
berst til landsins eða ef kjarnavopn-
um verður beitt við eða í landinu?
Þau eru mörg ef-in.
Mér er stirt um svör, en umræða er
til alls fyrst. Hvað finnst ykkur, les-
'endur góðir.
Herstöðvaandstæðingar hafa reynt
að spá áhrifum 1 megatonns sprengju
á Keflavík og SV-land. Sú sprengja er
um 50 sinnum öflugri en Hírósíma-
sprengjan og auðvitað valin af
handahófi. Skv. athugunum liggur
hálf þjóðin við. Síðan hafa ýmsir
framámenn Samtaka herstöðvaand-
stæðinga og Alþýðubandalagsins
notað niðurstöðurnar til þess að miða
alla sína pólitík við einmitt þennan
eina kost, en NATO-sinnar reynt að
gera hann hlægilegan eða ósennileg-
an. Auðvitað kann að fara á þennan
veg. En það er alveg eins víst að
annað komi í staðinn, t.d. innrás eða
„bara” 20 kílótonna sprengja sem
hefði margfalt vægari áhrif. En gall-
inn er bara sá að hvorki SHA, AB né
Varðbergsmenn hafa fyrir því að
taka tillit til neins annars en þeim
hentar í fáfengilegum tilgangi — til
þess eins að verða ekki uppvísir að
úreltri afstöðu, ábyrgðarleysi og
blindu á samtiðina.
Hve erfitt sem það kann nú að vera
að segja til um komandi atburðarás
eða viðurkenna haldleysi gamalla
frasa, vcrður andvaraleysið í öryggis-
málum að hverfa. Um 20—30 millj-
arða gkr. þarf til þess að gera
viðunnandi stórátak í almannavörn-
um. Milljarða gkr. þarf til birgða-
söfnunar og pólitískan áhuga og fé til
þess að tryggja lágmarksandspyrnu
gegn einhverjum árásaraðila. Meira
um það næst.
Ari T. Guömundsson.
verði valium og íslenzka lyfsins
diazepam, sem er sama lyfið.
Á verðlagi í nóv. 1980 kostuðu 100
töflur, 5 mg af valium 9.693 gkr. en
100 töflur, 5 mg af diazepam 1.568
gkr.
Á þessum tíma, þ.e. í nóv. 1980,
greiðir sjúklingur 3000 gkr. fyrir 100
töflur, 5 mg af valium en Trygginga-
stofnun mismuninn, eða 6.693 gkr.
Hins vegar greiðir sjúklingur fyrir
100 töflur, 5 mg, af diazepam 1100
gkr. og Tryggingastofnun mismun-
inn, eða 468 gkr.
Sama lyfið en mikill sparnaður
fyrir rikið.
í grein sinni segir Guðmundur
Steinsson lyfjafræðingur:
„Á íslenzkum lyfjamarkaði er
mikill fjöldi erlendra lyfja sem á til-
tölulega skömmum tima á að vera
hægt að hefja framleiðslu á hér á
landi ef rétt er á málum haldið. Þess
má geta að Pharmaco hf. hefur aðal-
lega beitt sér að undirbúningsrann-
sóknum á 8 lyfjategundum sem það
gæti á næstu tveimur árum hafið
framleiðslu á og annað öllum
íslenzka markaðnum án viðbótarfjár-
festingar í vélum og tækjum. í dag
(okt. 1979) er verðmæti þessara er-
lendu sérlyfja um 590.000.000 kr. á
heildsöluverði á ársgrundvelli.”
í október 1980 var talan fyrir þessi
8 lyf 763 m. gkr. og gæti hæglega
verið nú um 900 m. gkr. Hér nefnir
Guðmundur Steinsson þó aðeins örfá
lyf.
Margir kunna að velta fyrir sér
hvort einkaleyfi hinna erlendu lyfja-
verksmiðja verði ekki þrándur i götu
við lyfjaiðnað hér.
En einkaleyfi eru tímabundin og
taka ekki tii virka efnisins sjálfs
heldur framleiðsluaðferöar þess.
Lyfjaverksmiðjur geta fengið einka-
leyfi á nafni lyfs og framleiðsluað-
ferð virka efnisins. Þeir sem fundið
hafa aðra aðferð til framleiðslu á
hlutaðeigandi efni selja hins vegar oft
„virk efni” á frjálsum markaði.
Íslenzk lyfjaframleiðsla byggir fyrst
og fremst á efnum sem þannig er
unnt að kaupa.
Framleiðsla hráefnis til lyfjagerðar
er sérstakur kapituli. Margir telja að
á því sviði megi hefja öílugan iðnað
og nýta t.d. ýmsan sláturúrgang,
lungu, garnir o.s.frv. i slíkum efna-
iðnaði.
í þessu sambandi er vert að geta
frumkvæðis fyrirtækisins G. Ólafs-
son sem hafið hefur tilraunaútflutn-
ing á blóði fylfullra hryssa til lyfja-
framleiðslu.
Sórstœður
markaður
Lyfjamarkaðurinn er mjög sér-
stæður markaður. Kaupandi lyfj-
anna hefur í flestum tilfellum lítið vit
á hvað hann er að kaupa og ræður
raunar litlu sem engu um lyfjaval.
Læknirinn ákveður lyfið, ríkið
greiðir það en sjúklingurinn neytir
þess.
Fyrir ríkisvaldið eru því i lyfjamál-
um margir þættir sem mikilsvert er
að hafagátá.
Ýmsar stórar og ríkar þjóðir hafa
talið nauðsynlegt að taka lyfjamálin
föstum tökum.
í mörgum ríkjum Bandaríkjanna
Mikið má spara með eflingu innlendrar framleiðslu.
er talið að spara megi verulegar fjár-
hæðir með því að lyfjafræðingar
megi breyta lyfseðli læknis og velja
ódýrara lyf þegar um sama lyf er að
ræða.
Sumar þjóðir gera reglulega at-
hugun á því hvaða lyf læknar velja og
aðvara lækna sem velja fremur dýru
lyfin.
Bretar og Vestur-Þjóðverjar hafa
átt í stríði við fjölþjóðafyrirtækin og
þvingað þau til að lækka verð á
sumum lyfjum.
Tillaga til
þingsályktunar
Nokkrir þingmenn Framsóknar-
flokksins hafa lagt fram á Alþingi
svohljóðandi þingsályktunartillögu:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að beita sér fyrir eflingu
innlends lyfjaiðnaðar.
í því sambandi beiti ríkisstjórnin
sér fyrir eftirfarandi atriðum:
1. Lyfjaverzlun ríkisins verði efld og
kerfisbundið hafin framleiðsla
innlendra lyfja í stað lyfja sem
flutt eru inn og hagkvæmt væri að
framleiða innanlands.
2. Freistað verði að samræma átak
innlendra lyfjaframleiðenda til
eflingar innlendum lyfjaiðnaði.
3. Lyfjanefnd verði gefin fyrirmæli
um að skráning innlendra sérlyfja
gangi fyrir erlendum.
verð eru sambærileg. Sjúkrasam-
lög taki ekki þátt í kostnaði við er-
lend sérlyf, ef innlend lyf eru
sambærileg að verði og gæðum,
nema áritun læknis kveði sérstak-
lega á um annað.
9. Rannsóknastofa Háskóla íslands í
lyfjaiðnaði verði efld til þess að
annast nauðsynlegar rannsóknir
fyrir lyfjaiðnaðinum.
10. Skipuleg könnun verði gerð á því
hver hinna erlendu sérlyfja, sem
nú eru flutt til landsins, gæti verið
hagkvæmt að framleiða innan-
lands.”
Um sérhvern þessara 10 liða mætti
rita langa grein. Það verður þó ekki
gert hér.
Flutningsmenn tillögunnar vona að
hún verði til þess að beina hugum
manna að þessum iðnaðarmöguleika
og skipulega verði tekið til höndum
við uppbyggingu.
íslendingar eiga marga vel mennt-
aða lyfjafræðinga.
Ég efast ekki um að þeir munu
flestir fúsir að leggja sitt af mörkum
til efiingar þessari atvinnugrein. Eins
og fyrr segir eiga íslendingar vafa-
laust mikla möguleika á sviði „Iétts”
efnaiðnaðar þar sem innlend hráefni
væru nýtt, iðnaði sem byggir á
menntuðu starfsliði.
Stefnumörkun stjórnvalda í þessa
átt gæti haft mikil áhrif á námsval i
láskóla. Fleiri mundu leggja stund á
. . kostuðu 100 töflur, 5 mg, af
valium 9.693 gkr. en 100 töflur, 5 mg,
af diazepam kostuðu 1.568 gkr.”
4. Innlendum lyfjaframleiðendum
verði tryggður greiður aðgangur
að lánsfjármagni til fjárfestingar,
bæði í byggingum og tækjum.
5. Innlendur lyfjaiðnaður fái
aðstöðu til verðlagningar hlið-
stætt því sem gerist með innflutt
íyf-
6. Felld verði niður aðflutningsgjöld
af áhöldum og tækjakosti tii
lyfjaiðnaðar ásamt rannsókna-
tækjum.
7. Ríkisspítulum og öðrum opinber-
um stofnunum verði gefin fyrir-
mæli um að kaupa innlend iyf í
stað erlendra þar sem gæði og
efnafræði og efnaverkfræði með það
í huga að starfa við slíkan iðnað í
framtíðinni. Ég hygg að það sé mikil-
vægt mál að ná þannig fram
samræmingu milli atvinnulífs og há-
skóla.
Þó menntun í félagsfræði, sálfræði
og fleiri slíkum greinum sé mikilvæg
getum við ekki allir lifað af þeim at-
vinnugreinum.
Tengsl náms í efnafræði, líffræði,
lyfjafræði og fleiri slíkra greina við
stefnumörkum í uppbyggingu létts
iðnaðar eru mjög áríðandi.
Guðmundur G. Þórarinsson
alþm.
13
\
/
\
y