Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1968, Blaðsíða 126

126
JORIS CAROLUSOG íSLANDSKORT HANS
eftir Arngrími lærða, þótt eitthvað fljóti með af vafasamari uppruna. Coronelli hefur
einnig notað íslandslýsingu Þórðar biskups Þorlákssonar, og þar hef ég fyrst orðið var
áhrifa hans á bækur erlendra rithöfunda. í Corso geografico er ekkert lesmál með
kortinu.
Ermanno Armao segir, að flest hinna smærri korta, sem náðu ekki síðustærð í
Atlante Veneto, hafi einnig birzt í Teatro delle cittá,1 safni landabréfa og borgamynda,
sem Coronelli lét prenta 1696-1697. Rit þetta hef ég ekki séð og veit ekki, hvort
íslandskortið er í þeim hópi, þótt stærð svari til þess. Armao getur einnig um syrpu
korta, sem hann nefnir Isole Brittanniche. Kortin eru 84 og skiptast í þrjá megin-
flokka, um England, Skotland og Irland, en á tveimur öftustu blöðunum er kort af
íslandi og Jamaica (Isole Islanda e Giamaica, stærð: 30,5x45 sm).2 Ég veit ekki,
hvaða kort þetta er, en ekki verður talið með ólíkindum, að um sama kort sé að ræða.
Smávegis stærðarmunur gæti stafað af mismunandi umgerð. Kortasafn þetta er býsna
fágætt, og vissi Armao aðeins af einu eintaki þess í Biblioteca Marciana í Feneyjum.3
Hér er ekki við hæfi að telja upp öll þau íslandskort tímabilsins, sem runnin eru af
rót Joris Carolusar, enda brestur mig aðstöðu til þess. Hitt má staðhæfa, að á aðra öld
bættust engir nýir straumar inn í kortagerð af Islandi. Kort Þórðar biskups Þorláks-
sonar (1668-1670) lágu óhreyfð í skjala- og handritadyngjum, og komu fáum fvrir
sjónir og urðu engum að gagni. Á sviði sjókorta gerðu Hollendingar sérstakt afbrigði
íslandskorta, sem er raunar af sama stofni, en með verulegum breytingum. ísland
verður á þessum árum æ þýðingarminna í augum erlendra manna. Þeir láta oftast
sitja við það að sýna landið á Evrópukortum eða kortum af Norðurlöndum. Sérkort
af íslandi hverfa að mestu úr sögunni upp úr 1700, nema helzt í sjókortasöfnum eins
og hjá van Keulen. Þar sem landið fær að fljóta með á annað borð, bregður uppruna
þess til tveggja skauta: Joris Carolusar eða hinna hollenzku sjókorta. Þannig stóðu
sakir, þegar Tiljorladelige Efterretninger Horrebows komu út 1752. Þá var hlutverki
Joris Carolusar líka lokið.
1 E. Armao, Vincenzo Coronelli. Cenni sull’uomo e la sua vita, Firt nze 1944, 118-23.
2 E. Armao, tilv.rit, 141-42.
3 E. Armao, tilv.rit, 147.