Frjáls verslun - 01.08.1939, Blaðsíða 15

Verzlunin og
almenningur í landinu
í RÆÐU og riti er því haldið fram af flokk-
1 um þeim, sem eru fjandsamlegir frjálsri
verzlun, að umbætur þær, sem hin óháða verzl-
unarstétt landsins berst fyrir í verzlunarmál-
um, og þá sérstaklega rýmkun haftanna og jafn-
rétti í úthlutun innflutnings- og gjaldeyrisleyfa,
sé „kröfur“, sem tiltölulega fámenn stétt sé að
gera í eigin-hagsmuna skyni. „Kröfur, sem að-
eins miði að því að gera þessum fámenna hóp
fært að skara eld að sinni köku. — Með þessu
hyggjast fjandmenn frjálsrar verzlunar að slá
ryki í augu almenningi, og jafnframt fá hann
til að sætta sig frekar við dýrtíðina, vöruskort-
inn og aðra þá ágalla, sem óhjákvæmilega eru
og verða alltaf fylgifiskar hafta og hverskonar
ófrelsis í verzlunarmálunum.
Það þarf þó ekki nema sjón á öðru auganu
til þess að sjá, að hér er verið að afflytja málið,
og að enn er höggvið í þann knérunninn, að
hægt sé að fá fólk til að trúa lyginni, sé hún flutt
nógu oft. Verzlunarmálin eru fyrst og fremst
hagsmunamál almennings í landinu, mál allra
þeirra manna, sem verða að lcaupa vörur til síns
lífsframfæris og sinna, og sem þessvegna súpa
dýpst seyðið af því, ef verzlunin er ófrjáls og
því óhagstæð.
Það var engin tilviljun, að einokunarverzlun-
in alræmda var, ef til vill, skæðasta plágan, sem
dundi yfir landslýð þessa „marg-plágaða“ lands.
Það var bitur reynsla og dýrkeypt, greidd, auk
silfurs, með holdi og blóði þjóðarinnar, og hast-
arlegt til þess að vita, ef hún hefir þess utan
orðið til einskis.
Áður en verzlunin varð aftur frjáls á þessu
landi, voru góðærin ein eigi nægileg til þess að
landsfólkinu liði sæmilega, því að svo smátt var
skammtað verðið, sem fékkst fyrir afurðirnar,
og svo óhagstæð voru innkaupin á erlendu vör-
unni, að hít ódrýgindanna varð varla mettuð.
Síðan verzlunin varð frjáls fer afkoma al-
mennings í landinu vitanlega fyrst og fremst
eftir afkomu aðal-atvinnuveganna. og þeirri
fjármálastjórn, sem landið á við að búa á hverj-
um tíma, og svo því, hvort verzlunin er heilbrigð
og hagstæð, eða ekki. Nú er svo komið fjármál-
FRJÁLS VERZLXJN
um þjóðarinnar, að jafnvel hin mestu góðæri til
sjávar og sveita megna eigi að standa undir
fjáraustri hins opinbera og tollarnir og skatt-
arnir hækka ár frá ári. Það liggur í augum uppi,
að því færri krónur, sem almenningur hefir til
umráða, þeim mun meira áríðandi er, að fyrir
þær fáist eins mikið og hægt er, og aldrei hefir
okkur því verið nauðsynlegra en nú, að verzl-
unin fái að starfa frjáls og óhindruð að öðru en
því, sem ekki verður við gert, í bili, eins og því,
að beina verður viðskiptum til ákveðinna landa,
vegna jafnvirðiskaupa-samninga.
Allir, sem þessum málum eru bezt kunnugir,
vita, að aldrei, síðan á einokunartímunum, hefir
ríkt hér slíkt hörmungarástand í verzlunarmál-
unum og í „skjóli“ haftanna. Enginn mátti flytja
neitt til landsins nema að fengnu leyfi; og þessi
leyfi virðast leggja það mjög í vana sinn, að koma
ekki fram fyrr en eftir dúk og disk, og taka ekk-
ert tillit til þess hvenær hagstæðast var að gera
innkaupin á hinum mismunandi vörutegundum.
Enginn má flytja neitt út nema að fengnu leyfi
nefnda og deilda, og allt er þetta orðið svo
,,skipulagt“ og þungt í vöfunum og skriffinnsk-
an, sem þessu er samfara, svo gríðarleg, að öll-
um hrís hugur við, nema þeim sem eiga lífsaf-
komu sína undir því, að þetta breytist ekki til
batnaðar. Og hvað kostar svo „gildið“ — allar
þessar nefndir og skrifstofubáknin, og allt það
fargan, sem þessu er samfara, og er þá ótalinn
hinn ósýnilegi kostnaður, sem skapast t. d. á
þann hátt, að ókleyft er að kaupa vörur á hag-
stæðum tíma vegna leyfis-vöntunar, o. s. frv. En
það gerir víst ekki mikið til hvað þetta kostar
allt saman, því að gjaldendurnir eru nógu marg-
ir. Þjóðin öll borgar, almenningur í landinu, sem
farganið bitnar allt á; hann er látinn borga
brúsann. Það er ágætt fyrirkomulag.
Hin unga verzlunarstétt þessa lands hafði með
áralöngum skilsömum viðskiptum áunnið sér
fyllsta traust og álit, en með verzlunarhöftun-
um, og þá ekki sízt með hinni dæmalausu rang-
sleitni og hlutdrægni í úthlutun gjaldeyris, hef-
ir þetta traust nú verið stórkostlega lamað, til
Framh, á bls. 29
15