Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.01.1963, Síða 9

Frjáls verslun - 01.01.1963, Síða 9
laginu er styrkt, og nýlega hefur risið stórt „félags- heimili“, með kvikmyndasal, bókasafni o. fl., sem félög á staðnum hafa komið upp með góðum stuðn- ingi fyrirtækisins. Og svo sem eins og til að sanna hreinleika loftsins, jafnframt því sem umhverfið er fegrað, eru falleg blómabeð og stórir grasfletir fyrir framan verksmiðjuna, en það eru einmitt jurtir, sem helzt verða fyrir barðinu á óhóflegu magni af flúorgasi. Mosjöen Um það bil um miðjan Noreg, nokkru fyrir sunn- an heimskautsbaug, liggur bærinn Mosjöen, og er á svipaðri breiddargráðu og Akureyri. Þetta er gam- all verzlunarbær og samgöngumiðstöð, sem fyrir áratug síðan hafði nokkur þús. íbúa og árstíða- bundið atvinnuleysi. Nú eru þar um 8 þús. íbúar, sem meðal annars hafa framleitt aluminíum í fjögur ár. A árinu 1958 gerðu verkamennirnir kröfu um að fá reiðhjólaskýli við verksmiðjuna, en nú virð- ist meiri áhugi á að fá biðreiðastæðin stækkuð en nota skýlið. Það hefur því margt breytzt á fáum árum í Mosjöen; en fyrir l>ragðið er bærinn enn tætingslegur nokkuð og dreifður, og skiptist greini- lega milli gamla hlutans og nýrra hverfa. Mosjöen Aluminium A/S er stofnað af Elektro- kemisk A/S og Aluminium-Industrie-Aktien-Gesell- schaft (AIAG), Sviss. Á fyrrnefndi aðilinn % og sá síðarnefndi % hluta í fyrirtækinu. Ilið norska Elektrokemisk A/S er mjög merkt fyrirtæki og sérstætt, sem stofnað var árið 1904 til að stuðla að iðnvæðingu Noregs, með því að nýta hina miklu vatnsorku landsins. Þetta var fyrst gert með fullkomnun á Birkeland- og Eyde-aðferð- inni til framleiðslu á köfnunarefnisáburði. Elektro- kemisk A/S stofnaði í þessu sambandi Norsk llydro, sem síðar losnaði úr tengslum við stofn- andann og hefur nú lengi verið stærsta fyrirtæki Noregs. Síðan 1917 hefur Elektrokemisk stöðugt unnið að frekari endurbótum á Söderbergs-raf- skautsaðferðinni, sem á sínum tíma olli byltingu í málmbræðslu með rafmagni og hefur síðan verið notuð um allan heim, meðal annars nú við % hluta allrar aluminíum-framleiðslu. Auk rannsókn- anna hafa á vegum Elektrokemisk verið framleiddir ofnar til bræðslu á ýmsum málmum í 36 löndum. Elektrokemisk A/S er einnig aðili að fleiri iðngrein- um, en hefur nú mjög aukið starfsemi sína með Mosjöen-aluminíumverksmiðjunni. Mosjöen er æði langt frá öðrum aluminíum- verksmiðjum í Noregi, en stærsta iðjuver lands- ins, járnbræðslan í „Mo í Rana“, er reyndar einum 70 km norðar. Staðsetningin mun hafa verið ákveðin í samráði við stjórnarvöldin, með tilliti til stefnunnar um að styrkja byggðina í norðurhlut- um landsins, til að vinna gegn árstíðabundnu at- vinnuleysi i héraðinu, og síðast en ekki sízt vegna þess, að ódýra raforku mátti fá frá Ilössaga (á, sem ríkið hefur látið virkja), en hún rennur úr hinu stóra Rös-vatni. Iíafizt var handa um byggingu aluminíum- verksmiðjunnar í Mosjöen 16. apríl 1956, fyrstu ofnarnir voru teknir í notkun þegar í febrúar 1958, og 112 ofnar voru komnir í fulla notkun 2. maí sama ár, með 22 þús. tonna framleiðslugetu á ári. Vegna hinnar miklu fjármagnsnotkunar er lögð höf- uðáherzla á að flýta byggingu slíkra verksmiðja, eftir að verkið er hafið, og þykir þarna hafa náðst góður árangur. í samræmi við fyrirframgerðar áætl- anir var bræðsluofnum fljótlega fjölgað upp í 160 og framleiðslugetan þar með orðin 32 þús. tonn á ári. Á miðju ári 1961 hafði verksmiðjan, og það sem henni fylgir, kostað 250 rnillj norskra króna. Inni- falið í þessari fjárfestingu er meðal annars verk- srniðja, sem framleiðir elektróðumassa, er fullnægir þörfinni á staðnum, 30 km löng (130 þús. volta) háspennulína frá Rössagaorkuverinu, 6 km löng vatnsleiðsla fyrir 800 1 vatns á sek., sem jafnframt sér bæjarfélaginu fyrir vatni, og hafnargarður við 10 m dýpi, þar sem komið hefur verið fyrir af- kastamiklum losunartækjum, er dæla aluminíum- oxydinu upp með lofti. Milli skálanna tveggja, með rafgreiningarsam- stæðunum, sem eru 440 m langir, hefur verið kom- ið fyrir tveimur miklum geymsluturnum, þaðan sem alumina er tekið í daglegum rekstri. Nú er þriðji skálinn, af sömu stærð, í smíðurn og þegar liann verður fullbúinn, á árinu 1963, mun framleiðslu- getan komin upp í 50 þús. tonn á ári. Upphaflega var gerður samningur til 50 ára, um að aluminíum-verksmiðjan fengi 400 Gw-stunda orku frá virkjuninni í Rössaga. Síðan hefur þessi tala verið hækkuð upp í 640 Gw-stundir, en jafn- framt var ákveðið, að verksmiðjan liafi rétt til að korna upp eigin orkuveri fyrir árið 1970, er mun leysa af hólmi viðbótarorkuna (þ. e. 240 Gw-stund- ir) og gera kleift að auka aluminíum-framleiðsluna upp í 100 þús. tonn. Frá upphafi hcfur einmitt FUJÁLS VEHZLUN 9

x

Frjáls verslun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.