Frjáls verslun - 01.06.1966, Blaðsíða 6

í efnahagslífinu, stöðugra verðlag og kaupgjald, sem
leiðir af aðild, er þessum fyrirtækjum nauðsyn. Auk
þess opnast nýir markaðir erlendis fyrir þessi fyrir-
tæki og aðrar samkeppnisfærar iðngreinar, þegai'
innflutningstollar í nágrannalöndum okkai hverfa.
Smæð innlenda markaðsins hefur torveldað upp-
byggingu samkeppnisfærs iðnaðar.
Á vissum sviðum hefur íslenzkur iðnaðuir mikla
möguleika til að vinna markað erlendis, ef tollar
þar eru felldir niður. Sérstaklega ættu að vera góðir
möguleikar til að auka útflutning á ullarvörum og
fullunnum skinnum. Norðmaðurinn, Haar, benti í
skýrslu sinni á, að með því að loðsúta gærurnar í
stað þess að flytja þær út saltaðar tvöfaldaðist
verðmæti þeirra. En tollamismunurinn torveldar
sölu sútaðra gæra til Norðurlanda og Bretlands. I
Danmörku er 15% tollur og 14,S7% söluskattur
samtals 29,37%, en í Bretlandi 12% tollur og 10%
bráðabirgðainnflutningsgjald samtals 22%. Saltaðar
gærur eru hins vegar tollfrjálsar í öllum þessum
löndum. Sútaðar gærur frá EFTA-löndum falla nú
undir 3% toll og 10% innflutningsgjald í Bretlandi
og má búast við, að þessi gjöld verði alveg horfin
á næsta ári. Danmöirk hefur ])ví miklu betri að-
stöðu til að selja sútaðar íslenzkar gærur til Bret-
lands en við, enda hefur það þegar haft áhrif á
viðskipti okkar.
Arne Haar, deildarstjóri í norska iðnaðarmála-
ráðuneytinu, áætlaði í skýrslu sinni, sem skrifuð
var 1963, að 15—16% af starfsfólki iðnaðarins í
heild störfuðu í tollvernduðum iðngreinum eða um
4% af starfandi landsmönnum. Þessi áætlun byggir
á skýrslum frá 1960 og er því þörf nýrrar athug-
unar, þair eð talsverð breyting hefur átt sér stað í
ýmsum iðngreinum siðan. T. d. voru 6 skóverk-
smiðjur starfandi 1960 en mun nú vera aðeins ein.
Frá sjónarmiði þjóðarheildarinnar er einhver
fækkun í þessum iðngreinum kannske ekki alvar-
legt vandamál, en fyrir eigendurna og starfsfólkið,
en 65—70% af því er kvenfólk, er framtíð þessara
iðngreina að sjálfsögðu áhyggjuefni. Verður því að
grípa til ýmissa ráða til að auðvelda þeim aðlögun-
ina, og kemur þá helzt til greina eftirfarandi:
1. Að lækka hráefnistolla í fyrstu meir en fyrr
en tolla á fullunnum vörum.
2. Að veita fyrirtækjum styrk, lán eða tækniað-
stoð til hagræðingar og framleiðniaukningar.
3. Að auka samvinnu milli innlendra fyrirtækja
í skyldum gireinum.
Þessi atriði eru öll rædd í skýrslu Haar, sem birt-
ist í þýðingu í tímaritinu „Úr þjóðarbúskapnum“,
júníhefti 1965. En niðurstaða Haars var, að aðlög-
unarvandamál iðnaðarins væru langt frá því að vera
óleysanleg.
Iðnaðurinn hefuir á undanförnum árum orðið að
mæta vaxandi samkeppni erlendis frá eftir því sem
æ fleiri iðnaðarvörur hafa verið settar á frílista.
Áhrif aukinnar samkeppni lýsir sér í því, að verð-
lag þessara vörutegunda hefur ekki liækkað nema
lítið samanborið við þann aukna kostnað, sem
lagzt hefur á framleiðsluna vegna kauphækkana og
annars kostnaðar. En fyrirtækin hafa yfirleitt getað
mætt þessurn aukna kostnaði með meiri hagræð-
ingu og aukinni framleiðni. Síhækkandi kostnaður
innanlands — vaxandi verðbólga — er alvarlegasta
vandamál iðnaðarins og stendur hann þess vegna
nú verr að vígi að þessu leyti, heldur en 1961. En
um þetta er það að segja, að ekkert land, sem að-
hyllist frjálsa viðskiptastefnu, getur til lengdar þol-
að meiri verðbólgu en viðskiptalönd þess, án þess
að gera ráðstafanir til samræmingar á verðlagi inn-
anlands og verðlagi viðskiptalandanna. Ennfremur
ber að miunast þess, að aðlögunartíminn yrði vænt-
anlega það rnörg ár, að hinn tollverndaði iðnaður
gæti gert nauðsynlegar ráðstafanir til endurskipu-
lagningar. En rniklu máli skiptir, að iðnaðurinn viti
á hverju hann á von á næstu árum bæði vegna starf-
andi fyrirtækja og einnig til að fyrirbyggja að fólk
og fjármagn sé bundið í nýjum tollvernduðum fram-
leiðslufyrirtækjum.
2. Viðskiptin við Austur-Evrópu
Til skamms tíma myndi ég hafa talið, að jafn-
keypisviðskiptin væru erfiðasta vandamál okkar
samfara þátttöku í firíverzlunarbandalagi. En á fá-
um árum hafa viðskipti okkar við Austur-Evrópu
tekið svo miklum breylingum, að gerlegt er að finna
lausn á því vandamáli að viðhalda viðskiptum við
þessar þjóðir, enda þótt við gengjum í EFTA.
Þær breytingar, sem ég á við, eru að viðskiptin
við Austur-Evrópu, sem námu meir en 1/3 hluta af
heildarviðskiptum okkar árið 1959, voru tæplega
1/7 hluti þcirra. Fyrir þessu liggja ýmsar ástæður,
svo sem betri og stærri freðfiskmarkaðir í Banda-
ríkjunurn og Bretlandi, stórkostleg framleiðsluaukn-
ing á síldarlýsi og síldarmjöli, og sívaxandi fisk-
og síldveiðar Sovétríkjanna, Póllands og Austur-
Þýzkalands, sem minnka innflutningsþörf þeirra á
síld og freðfiski. Pólland, Austur-Þýzkaland og jafn
vel Sovétríkin hafa nú byrjað að flytja út freðfisk
6
FRJÁLS VERZLUN