Frjáls verslun - 01.02.1975, Blaðsíða 13

um jókst yfirleitt mun hægar
1974 en á árinu 1973. Áætlað er,
að landbúnaðarframleiðslan
hafi þó aukizt um svipað hlut-
fall og árið áður eða um 3^2%
og gætti þar talsvert hinnar
góðu uppskeru garðávaxta. Iðn-
aðarframleiðslan er talin hafa
aukizt um 4% 1974, en það er
talsvert hægari vöxtur en orðið
hefur undanfarin ár. I öðrum
greinum er áætlað, að framleið-
sla hafi aukizt um svipað eða
heldur lægra hlutfall en árið
1973.
Þjóðarútgjöld eru áætluð
hafa aukizt um 9Y2% að raun-
verulegu verðgildi á árinu 1974
að meðtöldum birgðabreyting-
um, en um 6% að þeim frátöld-
um. Áætlað er, að einkaneyzla
hafi aukizt um 7 Yz%, og gætti
þar einkum hinnar miklu
neyzluaukningar í kjölfar kjara-
samninganna á fyrri hluta ár-
sins. Samneyzlan er talin hafa
aukizt um 6%, en það er svipuð
aukning og undanfarin ár. Loks
er áætlað, að fjármunamyndun
í heild hafi aukizt um 3Yz%,
hin almenna fjármunamyndun
jókst mun meira (7Yz%) en á
móti minnkaði hin sérstaka
fjármunamyndun í skipum og
flugvélum og stórvirkjunum
um 91/2%.
Þróoin utanríkisviðskipta
1974 einkenndist fyrst og
fremst af þrennu: Rýrnun við-
skiptakjara eins og áður er get-
ið, mjög mikilii aukningu inn-
flutnings og minnkun útflut-
ings og minnkun útflutnings-
magns. Áætlað er, að verðmæti
vöruinnflutnings hafi aukizt um
66% á árinu, en verðmæti vöru-
útflutningsins hafi aðeins auk-
izt um 26%. Hér kom hvort
tveggja til, veruleg magnaukn-
ing innflutnings (13%) á móti
magnminnkun útflutnings
(5%) og hækkun innflutnings-
verðlags langt umfram hækkun
útflutningsverðs. Vöruskipta-
jöfnuðurinn varð því óhagstæð-
ur um 15,6 milljarða króna. Við
þennan halla bættist svo um
700 m.kr. áætlaður halli í þjón-
ustuviðskiptum við útlönd,
þannig að viðskiptahallin nam
um 16,3 milljörðum króna. Við-
skiptahallinn 1974 nam um
12% af þjóðarframleiðslu árs-
ins, en hafði numið um 3%
1973. Staða þjóðarbúsins út á
við versnaði því verulega á
árinu, en því olli einkum rýrn-
un viðskiptakjara ekki sízt
hækkun olíuverðs, sölutregða á
erlendum markaði og mikill
almennur innflutningur. Fjár-
magnshreyfingar frá útlöndum
eru áætlaðar hafa orðið um
10.400 m.kr. umfram endur-
greiðslur til útlanda, en þar í
munu ný erlend lán til langs
tíma hafa numið um 9.080 m.kr.
umfram afborganir eldri lána.
Heildargreiðslujöfnuðurinn við
útlönd reyndist óhagstæður um
5.800 m.kr. á árinu samanborið
við um 1.000 m.kr. hagstæðan
greiðslujöfnuð 1973. í árslok
nam nettógj aldeyriseign bank-
anna rúmum 1.900 m.kr. og
hafði rýrnað um fjóra fimmtu
frá upphafi ársins. Gjaldeyris-
staðan í árslok 1974 svaraði til
um hálfs mánaðar almenns
vöruinnflutnings, en í árslok
1973 nægði nettó-gjaldeyriseign-
in fyrir u.þ.b. 4 mánaða innflut-
ningi. í janúarlok 1975 var
gjaldeyriseignin uppurin.
Atvinnuástand var að mestu
óbreytt 1974 frá árinu áður,
lengst af gætti nokkurrar um-
fram eftirspurnar eftir vinnu-
afli og hörgull var á fólki til
vinnu í mörgum greinum.
Atvinnuleysisskráning var svip-
uð og undanfarin ár eða innan
við Y-í % af heildarmannafla og
var sem fyrr eingöngu árstíða-
og staðbundin. í lok ársins
voru fremur færri en fleiri á
atvinnuleysisskrá, en aðeins
hafði gætt styttingar daglegs
vinnutíma í nokkrum starfs-
greinum.
Kauptaxtar og tekjur hækk-
uðu afarmikið á árinu 1974. Er
áætlað, að kauptaxtar launþega
hafi hækkað að meðaltali um
rúmlega 48% og atvinnutekjur
aukizt um rúmlega 50%. Vegna
breytinga á sköttum og trygg-
ingabótum á árinu jukust ráð-
stöfunartekjur heimilanna
nokkru meira, eða um 52 - 53%
á mann.
Verðlag vöru og þjónustu er
áætlað hafa orðið um 42-43%
hærra að meðaltali 1974 en á
árinu 1973 og samkvæmt því er
talið, að kauprpáttur ráðstöfun-
artekna á mann hafi aukizt um
7%á árinu 1974.
Þróun peningamála á sl. ári
einkenndist helzt af gífulegri
aukningu útlána, en á móti vó
versnandi greiðslujöfnuður og
tæplega 6 milljarða króna
gjaldeyrissala umfram kaup,
þannig að dró úr aukningu
peningamagns. Peningamagn
jókst um 2.600 m.kr. á árinu
eða um 25% samanborið við
46% aukningu 1973. Útlán inn-
lánsstofnana námu um 15,2
milljörðum króna og jukust um
48V2% frá fyrra ári, og var
útlánaþensla án efa snar þáttur
í þeirri eftirspurnar- og verð-
bólguþróun, sem ríkti á árinu.
Spariinnlán jukust hins vegar
aðeins um 26% á árinu, en eftir
fremur hæga innlánsaukningu
fyrri hluta ársins gætti mun
meiri aukningar síðustu fjóra
mánuði ársins. í kjölfar þessar-
ar þróunar útlána og innlána
versnaði lausafjárstaða innláns-
stofnana gagnvart Seðlabank-
anum um 4 milljarða króna á
árinu 1974.
Ríkisfjármálaniðurstöður árs-
ins 1974 liggja ekki endanlega
fyrir, en viðskipti ríkissjóðs við
Seðlabankann sýna, að veruleg-
ur greiðsluhalli varð á sl. ári.
Nettóskuld ríkissjóðs við bank-
ann jókst um rúmlega 3.400
m.kr. eða um 9% af ríkisút-
gjöldum samanborið við um
380 m.kr. aukningu 1973, sem
var innan við 2% af ríkisút-
gjöldum. Ríkistofnanir bættu
hins vegar stöðu sína gagnvart
Seðlabankanum um 450 m.kr.
nettó, en í heild versnaði staða
ríkisins (ríkissjóðs, ríkisstofn-
ana og Viðlagasjóðs) gagnvaxd
Seðlabankanum um 3.660 m.kr.
nettó samanborið við um 1.200
m.kr. versnun 1973.
Útlán fjárfestingarlánasjóða
eru áætluð hafa numið um
7.500 m.kr. á sl. ári, en það er
um 53% aukning frá fyrra ári.
Íbúðalánasjóðirnir lánuðu um
2.500 m.kr. 1974 eða um 62%
meira en 1973, en atvinnuvega-
sjóðirnir lánuðu um 5.000 m.kr.,
eða um 49% meira en 1973.
FV 2 1975
13