Frjáls verslun - 01.02.1975, Blaðsíða 31

Greinar ag uiðtöl
Stjórn á sókn og svciflum
-eftir dr. Guðmund IX/lagnússon, prófessor
Þeim skilyrðium, sem íslenska þjóðarbúinu eru sett, verður ekki breytt í skyndi. Það er því eitt brýn-
asta úrlausnarefni hagfræðinga að benda á aðgerðir, sem grípa má til, ef stýra þarf sókn í sjávarút-
vegi og jafna sveiflur lífskjara frá einum tíma tilannars.
§ Haftabúskapur
og tollar
Frá 1945 - 1960 var útflutn-
ingstekjum mestmegnis deilt út
meðal þjóðarinnar með skömmt-
unarseðlum, tollum og fjöl-
gengi. Með þessu móti var kom-
ist hjá stórfelldri lækkun á
skráðu gengi íslensku krónunar.
Fyrir hinn almenna neytanda
skiptir það auðvitað ekki máli
hvort hið endanlega vöruverð,
sem hann greiðir, samanstend-
ur af tolli og lágu verði á er-
lendum gjaldeyri, eða hærra
verði á erlendum gjaldeyri og
engum tolli. Hið lægra gengi
hlaut hins vegar að draga úr
hvers konar útflutningsfram-
leiðslu og efla margskonar
starfsemi, sem aðeins gat þrif-
ist í skjóli tollmúra. Skömmt-
unarseðlarnir og f jölgengið ollu
síðan handahófskenndri mis-
munum milli atvinnugreina inn-
byrðis annars vegar og neyt-
enda innbyrðis hins vegar.
# Gengisbreytingar
Eftir að horfið var til meira
frjálsræðis í viðskiptum upp úr
1960 og eftir inngönguna í
EFTA hefur reynt meira á
gengið sjálft til leiðréttingar á
kostnaðarafstöðu milli innan-
landsframleiðslu og innflutn-
ings. Þetta er eðlilegt, þar sem
þær leiðir, sem áður voru farn-
ar, eru annaðhvort ekki „leyfi-
legar“ lengur eða reynslan hef-
ur kennt mönnum, að þær eru
villigötur.
Því miður hafa gengisbreyt-
ingar verið aðallega í aðra átt-
ina. Skýringin á því er senni-
lega sú, að fátt annað hefur
verið til úrræða þegar í óefni er
komið, en stundum hefur þetta
verið vegna þess, að þjóðin hef-
ur ekki fengist til að horfa
framan í staðreyndir með öðr-
um hætti.
# Verðjöfnunarsjóður
f því skyni að jafna verð-
sveiflur innan sjávarútvegs var
Verðjöfnunarsjóður fiskiðnaðar-
ins stofnaður. Hann hefur kom-
ið að góðu haldi. Sem dæmi má
nefna, að í honum eru nú um 2
milljarðar króna, sem hefðu
e.t.v. aukið þensluna um 4-5
milljarða á árinu 1973, ef féð
hefði fengið að renna beint út í
þjóðfélagið. (Viðskiptajöfnuður
hefði einnig orðið mun óhag-
stæðari en raun ber vitni og
verðbólga sennilega enn meiri).
Sjóðurinn hefur þó alls ekki
megnað að jafna verðsveifluna,
sem varð eftir 1970, enda var
ekki við því að búast.
# Sókn í sjávarútvegi
Flest bendir til þess, að aukin
sókn í sjávarútvegi hafi gengið
nærri ýmsum fiskstofnum og
afrakstur hafi ekki aukist í
hlutfalli við tilkostnað. Út-
færslan í 50 mílur virðist ekki
hafa leyst þessi vandamál og
vafasamt er að 200 mílurnar
geri það fyrst um sinn að
minnsta kosti. Á sumum teg-
undum veiða og í samningum
við erlendar þjóðir er farin sú
leið að takmarka aflamagn og
úthluta leyfum. Þessi leið er
eflaust nauðsynleg í sumum til-
vikum og verður það áfram.
En eins og sést af Flóabardaga
hinum nýja, fer að hitna í kol-
unum, þegar deilan færist upp
á land.
9 Augunum lokað
Ég held, að ekki sé ósann-
gjarnt að segja, að fslendingar
hafa ekki fengist til að horfast
alvarlega í augu við aðgerðir,
sem yrðu til að stýra sókn
þeirra sjálfra til minnkunar.
Hið sama gildir að nokkru leyti
um sveiflujöfnun þjóðartekna.
Ég hef stundum líkt þeirri
sveiflujöfnun, sem tíðkast hef-
ur, við hitakerfi í húsi, þar sem
reynt væri að kynda alltaf jafn-
mikið en losna við mesta hit-
ann með því að opna glugga í
stað þess að lækka stillinguna
á kerfinu.
Bjarni Bragi Jónsson vakti
athygli á því fyrir nokkrum
árum að fara mætti skattleið í
sjávarútvegi til að stýra sókn.
Einkum hafði hann í huga, að
þar sem enginn hefur séð til
FV 2 1975
31