Frjáls verslun - 01.06.1983, Blaðsíða 31

andi 1982
ilómstra
listans í það 15. Sömu sögu er
að segja af bönkum og spari-
sjóöum landsins, gríóarleg
veltuaukning, og ekki óeðlilegt
að menn minnist púkans á
fjósbitanum í þessu samhengi.
SÍS, kaupfélögin og hin
ýmsu hlutafélög og fyrirtæki
samvinnumanna, skipa stóran
sess á listanum yfir 150
STÆRSTU FYRIRTÆKIN í ár
sem endranær. Alls 24 sam-
vinnufyrirtæki eru á listanum
og eru þau í nær öllum greinum
þjóðlífsins. Fjöldi þeirra segir
þó ekki nema litla sögu. í hópi
þessara samvinnufyrirtækja
eru mörg stærstu fyrirtækin,
eins og sjá má af listanum.
Einkafyrirtækin, hlutafélög að
meirihluta í eigu einstaklinga
og önnur einkafyrirtæki eru
samkvæmt lauslegri flokkun,
sem oft á tíðum getur orkað
tvímælis, 55 talsins. Ríkisfyrir-
tæki á listanum eru 17, en 4
bæjarfyrirtæki.
Hin hefðbundnu iðnfyrirtæki
skipa ekki stóran sess á þess-
um lista okkar fremur en fyrr.
Þess ber þó að geta að mörg
þeirra sýna umtalsverða veltu-
aukningu, en önnur virðast
hreinlega horfin af listanum.
Við látum tölurnar tala sínu
máli um þetta átakaár í ís-
lensku efnahags og þjóðlífi.
Þær munu segja skýrast þá
sögu.
Til skýríngar
Fyrirtækjum á lista Frjálsrar
verzlunar um 150 stærstu ís-
lensku fyrirtækin hefur undan-
farin þrjú ár verið raðað eftir
veltu þeirra. Svo er einnig nú,
þegar raðað erfyrirtækjum árið
1982.
Þeirri reglu hefur verið fylgt
að telja veltu fyrirtækja brúttó-
tekjur þeirra, þ.e. heildartekjur
áður en nokkur kostnaður eða
umboðslaun eru dregin frá. Að
sjálfsögðu er þarna um mis-
munandi stofntölur að ræða,
allt eftir því hvers eólis rekstur-
inn er.
Hér er fylgt þeirri reglu, sem
notuð er við geró sambæri-
legra lista hjá viðskiptatímarit-
um víða erlendis. Öllum má
vera Ijóst aö hér er ekki um
neinn ,,stóra-sannleik“ að
ræða, hvaó þá endanlegan
dóm yfir fyrirtækjum, afkomu
þeirra eöa stjórnendum. Hérer
einkum um aó ræóa gagnlegar
upplýsingar, sem gefa býsna
mikinn fróðleik, séu þær lesnar
í réttu samhengi.
Höfundar þessa lista vilja
einnig fullyrða, aö samanburð-
ur á fyrirtækjum milli ára,
tveggja ára eða fleiri, mun gefa
ómetanlega mynd af þróun ís-
lensks atvinnulífs í framtíöinni.
í öörum talnadálki listans yfir
stærstu fyrirtækin, kemur fram
hlutfallsleg breyting á veltu
fyrirtækjanna frá 1981 til 1982.
Eins og áður sagði er um að
ræða mismunandi stofntölur,
þegar rætt er um veltu ein-
stakra fyrirtækja.
Varóandi venjuleg verslunar
og iðnfyrirtæki þarf ekki að fara
fleiri orðum. Kaupfélög fylla í
rauninni sama flokkinn, þó eru
þau með margháttaðan at-
vinnurekstur annan, sem
leggst ofan á veltu þeirra. Má
þar nefna sláturhúsarekstur,
útgerð og fiskvinnslu.
Útgerðarfyrirtæki og fyrir-
tæki, sem stunda fiskvinnslu
eru oft nokkuð blönduð í
rekstri. Sum fyrirtækin stunda
bæði útgerð og fiskvinnslu. í
þeim tilfellum hefur aflaverö-
mæti skipanna verið lagt við
framleiösluverðmæti afurð-
anna í fiskvinnslunni.
Velta sparisjóða og banka er
talin brúttó vaxtatekjur auk
verðbóta þeirra. Tryggingarfé-
lög eru reiknuó eftir bókfæró-
um iðgjöldum ársins. í báðum
þessum tilvikum eru notaóar
sambærilegar tölur, þannig að
upplýsingar eru sambærilegar.
Fyrirtæki sem standa í út-
flutningi, einkum sjávarafuróa,
eru talin hafa þá veltu, sem
nemur útflutningsverðmæti
þeirra afurða, sem þau hafa
flutt út á vegum umbjóðenda
sinna.
Á listanum yfir stærstu fyrir-
tæki landsins, sem hér birtist í
Frjálsri verzlun, tákna tölurnar í
svigum stöðu fyrirtækjanna á
síðasta lista Frjálsrar verzlun-
ar, sem birtist fyrir ári.
Slysatryggðar vinnuvikur eru
hugtak, sem almannatrygging-
ar hafa látið í té, og með því að
deila með 52 vikum ársins í
tryggðar vinnuvikur fæst
meðalmannahald viðkomandi
fyrirtækja. Heildarlaun fyrir-
tækja eru gefin upp í milljónum
króna og meðallaun starfs-
manna í þúsundum króna. Hið
síðast nefnda er fundið með því
að deila með starfsmanna-
fjölda upp í heildarlauna-
greiðslur.
31