Helgarpósturinn - 21.09.1995, Blaðsíða 13

.íVIR
FIMMTUDAGUR 2L SEPTEMBER1995
13
Sameiningarþráin á vinstri vœngnum
Með reglulegu millibili berast af því
fréttir, að viðræður séu hafnar í ein-
hverjum hópum um möguleika á
sameiningu vinstri flokkanna hér á
landi. Þessar viðræður fá að jafnaði
mikla athygli í fjölmiðlum; efnt er til
umræðuþátta í útvarpinu, kunnir sér-
Stjórnmál
Birgir
Ánnannsson
fræðingar í sameiningarmálum eru
kallaðir til álitsgjafar og lærðar grein-
ar skrifaðar í blöð um nauðsyn ein-
ingar félagshyggju-aflanna og stofn-
unar stórs vinstri flokks, sem verið
geti mótvægi við Sjálfstæðisflokkinn.
Lítið hefur þó þokast í áttina í þess-
um efnum og sameiningartilraunirn-
ar virðast fremur hafa fjölgað flokk-
unum á vinstri vængnum en fækkað.
Að undanförnu hefur sameiningar-
umræðan komið ,upp á yfirborðið
einu sinni enn. Ég er ekki félags-
hyggjumaður og því væri freistandi
fyrir mig að afgreiða málið með því
að vísa til sögunnar og fullyrða, að
engar líkur væru á því að umræðurn-
ar nú bæru meiri ávöxt en á undan-
förnum árum og áratugum. Ég held
hins vegar að málið sé ekki svo ein-
falt og það sé a.m.k. þess virði að
staldra við og hugleiða hvort for-
sendur hafi breyst svo mjög, að ein-
hverjar líkur séu á sameiningu.
Ég er þeirrar skoðunar, og er vissu-
lega ekki einn um það, að aðstæður
séu nú að ýmsu leyti aðrar en áður. í
fyrsta lagi er nauðsynlegt að líta til
þess að vinstri mönnum í Reykjavík
tókst að leggja til hliðar innbyrðis
ágreiningsmál fyrir borgarstjórnar-
kosningarnar á síðasta ári og bjóða
fram sameiginlega gegn Sjálfstæðis-
flokknum. Lengi vel höfðu fáir trú á
að svo færi. í öðru lagi er til þess að
líta, að afstaðan til varnarliðsins og
aðildar íslands að NATO virðist ekki
lengur skipta miklu máli þegar fólk
skipar sér í flokka. Að minnsta kosti
má fullyrða að það mál mundi ekki
duga eitt sér til að koma í veg fyrir
sameiningu vinstri flokkanna. í þriðja
lagi má nefna, að hinir miklu fólks-
flutningar, sem átt hafa sér stað milli
félagshyggjuflokkanna á undanförn-
um árum, leiða líklega til þess að
flokkshollusta á þeim bæjum er ekki
jafn mikil og stundum áður. Þannig á
t.d. stór hluti forystusveitar Alþýðu-
flokks sér pólitíska fortíð í Alþýðu-
bandalaginu. Að lokum má svo halda
því fram, að það geti haft áhrif í sam-
einingarátt, að félagshyggjumenn í
Háskólanum hafa starfað saman í
Röskvu í sjö ár og þannig hafa ein-
staklingar úr Alþýðuflokki, Alþýðu-
bandalagi, Kvennalista og jafnvel
Framsóknarflokki vanist því að líta á
fólk úr hinum flokkunum sem sam-
herja frekar en andstæðinga.
Allir þessir þættir hljóta að skipta
máli. Hins vegar er ekki þar með sagt
að þeir ráði úrslitum. Varnarmálin
voru auðvitað ekki það eina sem olli
deilum milli krata og komma. Að-
stæður í landsmálum eru líka auðvit-
að allt aðrar en í borgarmálum, svo
ekki sé talað um stúdentapólitíkina.
Og flokkaflakk einstaklinga á vinstri
vængnum kann jafnvel að gera sam-
einingu erfiðari en ella, því að margir
þeirra eru illa brenndir eftir langvinn
og hatrömm átök við fyrri flokksfé-
laga. Mörður, Össur og Þröstur gátu
ekki lengur verið í Alþýðubandalag-
inu með Svavari og Steingrími, Jóhanna
og Ágúst gátu ekki lengur verið í Al-
þýðuflokknum með Jóni Baldvini og
svo má lengi telja. Spyrja má, hvers
vegna þetta fólk ætti frekar að eiga
samleið í framtíðinni en á undanförn-
um árum.
„Flokkaflakk einstaklinga á
uinstri vœngnum kann að gera
sameiningu erfiðari en ella,
því að margirþeirra eru illa
brenndir eftir langvinn og hat-
römm átök við fyrri flokksfé-
laga. “
Þrátt fyrir þetta er ekki hægt að
fullyrða, að persónulegur ágreiningur
verði það sem á steytir í sameiningar-
tilraununum. Mun meiri líkur eru á
því að málefnaágreiningur komi til
með að standa í vegi fyrir þeirri þró-
un. Það á ekki síst við um Alþýðu-
bandalag og Alþýðuflokk. í rauninni
er leitun að þeim málefnum, þar sem
skoðanir þessara tveggja flokka fara
saman. Á milli þeirra er djúp gjá í
landbúnaðarmálum, ríkisfjármálum,
Evrópumálum og raunar flestum öðr-
um málum, sem einhverju skipta.
Þeir virðast í dag eiga fátt sameigin-
legt nema tilkallið til þess að titla sig
„Jafnaðarmannaflokk íslands". Til
þess að bræða saman alþjóðahyggju
Alþýðuflokksins og þjóðlegan dala-
kofasósíalisma Alþýðubandalagsins
virðist þurfa kraftaverk, — eða þá að
þessir flokkir, annar hvor eða báðir,
leggi einfaldlega til hliðar þá stefnu,
sem þeir hafa boðað kjósendum um
árabil.
Um Þjóðvaka er erfiðara að segja.
Hann hefur ekki markað sér það
skýra stefnu að hægt sé að leggja mat
á hvort hann geti máléfna- Iega átt
samleið með A-flokkunum. Það verð-
ur þó að teljast fremur sennilegt, ekki
síst í ljósi yfirlýstrar stefnu hans um
sameiningu félagshyggjufólks.
Kvennalistinn er líka ákveðin ráðgáta
í þessu sambandi. Miðað við upphaf-
legan boðskap Kvennalistakvenna
um að þar væri ekki á ferðinni hefð-
bundinn flokkur, sem mæla mætti á
hægri-vinstri-mælikvarðann, ætti
sameining hans við aðra flokka ekki
að vera inni í myndinni. Ekki
heldur ef litið er til þess mál-
flutnings, að konur nái ekki sín-
um baráttumálum fram í sam-
starfi við karlana í gömlu flokk-
unum. Upp á síðkastið hefur
þessi pólitíska hreinlífisstefna
kvennanna hins vegar vikið í æ
fleiri málum fyrir öðrum pólit-
ískum markmiðum. Dæmi um
það var myndun R-listans í
Reykjavík. Og í ljósi þess að
Kvennalistinn á það á hættu að
þurrkast út í næstu kosningum,
ef fram heldur sem horfir, má
ætla að forystukonur hans
verði fremur samningaliprar ef
á það reynir.
Framsóknarflokkurinn er á
hinn bóginn afar ólíklegur til
þess að sameinast öðrum
flokkum, þrátt fyrir að fram-
sóknarmenn hafi jafnan lagt
metnað sinn í að vera sveigjan-
legir í afstöðu sinni til ein-
stakra málefna. Flokkurinn hef-
ur einfaldlega afar takmarkaða
hagsmuni af því að ganga í eina
sæng með hinum flokkunum,
enda virðist hann lifa góðu lífi
án þeirra um þessar mundir.
Staða hans í landsmálunum er
sterk og því á engan hátt sam-
bærileg við stöðuna í borgar-
málum í fyrra, þegar hann tók
þátt í R-listaframboðinu.
Þegar á allt þetta er litið er
ekki annað hægt en að efast um að
allur sá hópur, sem telur sig fylgja fé-
lagshyggju að málum, eigi eftir að
starfa saman í einum flokki í náinni
framtíð. Slík sameining gæti í raun-
inni aðeins byggst á einu markmiði,
þ.e. að vera á móti Sjálfstæðisflokkn-
um. Ekki vil ég gera lítið úr þeim
flokki sem slíkum, en markmið af því
tagi er varla nóg til að vera grundvöll-
ur stofnunar nýs flokks á landsvísu.
Hitt er aftur annað mál, að einhverjar
forsendur kunna að vera fyrir því að
hluti félagshyggjuflokkanna nái sam-
an. Þannig er hægt að ímynda sér
samstarf eða sameiningu Alþýðu-
bandalags, Kvennalista og Þjóðvaka.
Út úr slíkum bræðingi gæti komið
flokkur, sem berðist fyrir auknum rík-
isútgjöldum, aukinni skattheimtu og
almennt meiri afskiptum hins opin-
bera af fólki og fyrirtækjum. Slíkur
flokkur væri hins vegar ekki líklegur
til að laða til sín marga af kjósendum
Alþýðuflokks og Framsóknarflokks
og ætti því aldrei raunhæfan mögu-
leika á að verða það sameiningarafl
félagshyggjufólks, sem nú er svo
mjög til umræðu.
HÖFUNDUR ER LAGANEMI.
Gamalt fólk að hamstra nauðsynjar
Heldur þykir mér Helgi vinur minn
Hjörvar hafa fengið dræmar undir-
tektir við gagnrýni sína á strætófar-
gjaldahækkun Reykjavíkurlistans.
Hún er vitanlega svívirðileg. Ein rökin
sem borgarstjóri færði fyrir því, að
hækka fargjald fyrir aldraða um
hundrað prósent, voru að eldra fólk
væri margt ágætlega efnað. Það er
rétt hjá Ingibjörgu Sólrúnu að margt
eldra fólk er vel efnað og hefur örugg-
lega unnið fyrir því. Það þarf hins
vegar ekki að fara oft í strætó til að
sjá að það ferðast ekki með strætó.
Það keyrir bílana sína. Ég hef í það
minnsta ekki orðið var við átroðning
efnaðra ellilífeyrisþega á strætóferð-
um mínum og býr þó slatti af þeim í
nágrenninu.
Það eru tvær leiðir til að bæta fjár-
hag SVR, ef ekki er vilji til að skerða
þjónustu eða möguleikar á hagræð-
ingu, eins og seg-
ir í bókun borgar-
stjórnarmeiri-
hlutans: „Að auka
framlög borgar-
sjóðs til [SVR]
eða hækka gjald-
skrá.“ Þegar upp
er staðið eru
þessir kostir svip-
aðir; eini munur-
inn felst í hvaðan
peningarnir
koma, af almennu
skattfé eða með
aukaútgjöldum
farþega.
Einhvern veg-
inn hélt ég að
auknar álögur á
efnalítil gamal-
menni yrði ekki
lausnin sem
Reykjavíkurlist-
inn myndi grípa
til í stjórn borgar-
innar. En kannske
á það ekki að
koma á óvart. Ég
hef borið þetta
undir nokkra
kunningja mína,
nokkuð dæmi-
gerða unga stuðn-
„Einhvern veginn hélt ég að auknar álögur á efnalítil gamalmenni yrði ekki lausnin
sem Reykjavíkurlistinn myndi grípa til í stjórn borgarinnar. En kannske á það ekki
að koma á óvart. “
ingsmenn Reykjavíkurlistans, sem
fylgjast með pólitík og hafa skoð-
anir á henni. Þeim finnst þetta ekki
skipta neinu máli. Smámál og
dæmigert röfl í Þjóðarsálinni. Fyrir
þeim snýst pólitík um eitthvað allt
annað og merkilegra en strætófar-
gjöld.
Þeir sáu ekki biðröðina fyrir utan
miðasöluna á Lækjartorgi á dögun-
um, þar sem tugir — já, tugir —
gamalmenna stóðu í röð eftir
strætókortum áður en þau hækk-
uðu. Þau virtust hins vegar ekki
ætla að hafa erindi sem erfiði. Á
skilti í miðasölunni stóð nefnilega
að kortin væru uppseld, sem segir
mér að einhver hafi eftirspurnin
verið og að hækkunin, sem borgar-
stjórnarmeirihlutinn hefur keppzt
við að gera lítið úr, hafi einmitt
skipt þá máli sem sízt máttu við
því.
Mig rámar í þessa sjón úr æsku
og hélt ég myndi ekki upplifa hana
aftur: gamalmenni í biðröð eftir
vöru sem stjórnvöld hafa fyrirvara-
laust ákveðið að hækka um tugi og
hundruð prósenta. Fátækt fólk að
hamstra nauðsynjar. Þetta er
skammarlegt og verður Reykja-
víkurlistanum til ævarandi minnk-
unar. Sveiattan.