Helgarpósturinn - 13.02.1997, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR13. FEBRÚAR1997
7
Álits tölvunefndar hefur ekki veriö leitað. Skrásetning algeng í trássi við bann nefndarinnar.
ÉT
Islensk fyrirtæki geta fengið
uppsett símkerfi sem gerir
yfirmönnum fært að hlusta á
og jafnvel taka upp símtöl und-
irmanna sinna án vitundar
þeirra. Flestir innflytjendur
símkerfa selja og setja upp
símkerfi sem bjóða upp á
þennan möguleika. Allnokkur
dæmi eru um að möguleikinn
sé notaður og yfirmenn hlusti
á símtöl undirmanna. Þá er
orðið alltítt að fyrirtæki haldi
skrá yfir alla símanotkun
starfsmanna og virðist lítið
eða ekkert gert með úrskurði
tölvunefndar, sem þó hefur
lagt bann við slíkri skráningu.
Flest eða öll símkerfi sem
flutt eru inn og sett upp í fyrir-
tækjum eða stofnunum hafa
þennan hlustunarmöguleika
innbyggðan. Yfirleitt eru hlust-
unarvalkostirnir tveir. Annars
vegar heyrist viðvörunartónn
þegar farið er inn á símtal.
Þessi valkostur mun hugsaður
tii þess að unnt sé að láta
menn vita ef annað símtal bíð-
ur eða starfsmaðurinn þarf að
sinna áríðandi verkefni.
Yfirmenn mega — undir-
menn ekki
Hinn möguleikinn og hinn
eiginlegi hlerunarbúnaður
virkar þannig að viðkomandi
starfsmaður verður þess alls
ekki var þótt yfirmaður hans
sé að hlusta eða jafnvel taka
einkasamtal hans upp á segul-
band. í litlum símkerfum sem
notuð eru í smærri fyrirtækj-
um eru símtækin forrituð sér-
staklega ef nota á þessa þjón-
ustu. 1 stærri símkerfum er
símtækjunum skipt í allt að tíu
réttindaflokka í eins konar pýr-
amídakerfi. Símtæki forstjór-
ans getur þannig verið eitt sér
í hæsta réttindaflokki og úr því
er þá hægt að hlera símtöl
allra starfsmanna. Þeir sem
hafa símtæki í næsta réttinda-
flokki fyrir neðan geta svo
hlerað símtöl allra sem eru
lægra settir. Þess er sem sagt
vandlega gætt að undirmenn
geti ekki hlerað símtöl þeirra
sem eru hærra settir.
Sölumenn símkerfa sem
skiptist nokkurn veginn til
helminga hvort fólk lætur sér
nægja að fá greiðsluþjónustu
eða tekur einnig greiðsludreif-
ingu þannig að sama upphæð
komi til greiðslu mánaðarlega,
segir Sigurveig Jónsdóttir
upplýsingafulltrúi.
Sigurveig segir reynsluna af
þessari þjónustu mjög góða,
enda vaxi vinsældirnar mjög
ört. „Þetta hefur létt veruleg-
um áhyggjum af mörgum við-
skiptavinum okkar og sparað
þeim talsverða fjármuni, vegna
þess að í þessu kerfi eru reikn-
ingarnir greiddir á réttum
tíipa.“
Ódýr þjónusta
Greiðsluþjónustan er ódýr
hjá bönkunum. Kostnaðurinn
er á bilinu 2.600 til 4.200 krón-
ur á ári. Ódýrust er þjónustan
hjá íslandsbanka. Þar er tekið
mánaðargjald, sem er eingung-
is 120 krónur, en til viðbótar
greiðir notandinn 1.200 krónur
fyrir greiðsluáætlun sem gerð
Helgarpósturinn ræddi við
staðfestu að hlerunarmögu-
leiki símkerfanna væri notaður
af fyrirtækjum.
Skráning simtala í banni
tölvunemdar
Allmörg fyrirtæki og stofnan-
ir nota sér þann möguleika
símkerfanna að skrá öll símtöl
starfsmanna. Með þessu móti
er unnt að fylgjast nákvæm-
lega með því hvert starfsmenn-
irnir hringja og t.d. sjá hvort
einhver notar símann óhóflega
mikið í eigin þágu. Slík skrán-
ing hefur verið kærð til tölvu-
nefndar, sem hefur bannað
hana.
Sigrún Jóhannesdóttir,
framkvæmdastjóri tölvunefnd-
ar, sagði að einu sinni hefði
verið gefið leyfi fyrir skráningu
símtala í stóru fyrirtæki. í þvi
tilviki hefðu þó fyrirtækinu
verið settar strangar reglur um
er í upphafi. Hjá Landsbankan-
um er kostnaðurinn 2.900
krónur á ári. Þetta svarar til
tæplega 250 króna mánaðar-
gjalds. Hjá Sparisjóðunum er
stofngjaldið 1.000 krónur og
mánaðargjaldið 200 krónur.
Dýrust er greiðsluþjónustan
hjá Búnaðarbankanum, sem
tekur 1.200 króna stofngjald og
síðan 250 krónur á mánuði.
Hér er raunar í öllum tilvik-
um átt við allan pakkann, að
greiðsludreifingu meðtalinni,
en nokkuð misjafnt er eftir
stofnunum hvaða heiti eru
höfð um einstaka liði.
Verulegar niðurgreiðslur
Það þarf ekki að bera þessar
tölur saman við önnur þjón-
ustugjöld sem innheimt eru af
bönkunum til að sjá að gjaldið
getur ekki staðið undir kostn-
aði við þjónustuna. Greiðslu-
þjónustan er verulega niður-
greidd. Forsvarsmenn bank-
anna höfðu yfirleitt ekki á reið-
um höndum beinar skýringar á
framkvæmdina. Fyrirtækinu
var gert að setja skilti á hvert
símtæki þar sem skýrt var frá
að símtöl úr þessu tæki væru
skráð í símstöðinni. Auk þess
varð þetta fyrirtæki að setja
upp sérstaka síma sem ekki
voru tengdir símstöðinni.
Samkvæmt þeim upplýsing-
um sem Helgarpósturinn fékk
hjá sölumönnum þeirra fyrir-
tækja sem selja og setja upp
símkerfi er þó ljóst að skráning
símtala viðgengst í miklu fleiri
fyrirtækjum en sótt hefur verið
um leyfi fyrir til tölvunefndar.
Sigrún Jóhannesdóttir
sagði hins vegar að símahler-
anir í fyrirtækjum hefðu enn
ekki komið fyrir tölvunefnd,
enda kvaðst hún gera ráð fyrir
að slík mál ættu einfaldlega
heima hjá lögreglu.
Allt of langt gengið
Afstaða þeirra söluaðila sem
þessari staðreynd, en viður-
kenndu á hinn bóginn að það
væri að minnsta kosti ekki
hagnaður af þessari starfsemi.
Samkeppni bankanna hefur
farið harðnandi á undanförn-
um árum, ekki síst samkeppn-
in um viðskiptavini. Á árum áð-
ur virtu margir að vettugi til-
raunir bankanna til að gera
fólk að sínum viðskiptavinum
og höfðu hiklaust viðskipti við
fleiri en eina bankastofnun.
Fjölmargir litu á þetta sem
nauðsyn. Þá reyndi fólk oft að
láta mánaðarlaunin sín velta á
milli sem flestra banka til að
geta fengið lán í þeim öllum
þegar t.d. kom að því að kaupa
íbúð.
Það er enda opinbert leynd-
armál innan bankanna að
ástæðan fyrir niðurgreiðslu á
þjónustu sem þessari er eink-
um sú að hún bindur við-
skiptavinina fastar við bank-
ann en flest önnur viðskipti.
Almennt munu bankarnir
leggja áherslu á starf þjónustu-
HP hefur rætt við er nokkuð
misjöfn. Póstur og sími er lang-
stærsti aðilinn á þessu sviði og
hefur selt og sett upp einhver
þúsund símkerfa. Eiríkur Sig-
urgeirsson, verkstjóri í not-
endabúnaðardeild, segir þann
möguleika hafa verið fyrir
hendi lengi að koma inn í sím-
töl, svo sem til að láta vita að
annað símtal bíði. „En þá heyr-
ist undantekningarlaust við-
vörunartónn,“ segir Eiríkur.
Hann kannast ekki við að
þær gerðir símkerfa sem Póst-
ur og sími flytur inn bjóði upp
á þann möguleika að hlusta á
símtöl annarra án þess að við-
vörunarsónn heyrist. Svo mik-
ið er víst að Póstur og sími hef-
ur ekki sett upp slíkan búnað,
að sögn Eiríks. „Það er einfald-
lega ekki leyfilegt og auk þess
verð ég að segja fyrir mig að
mér fyndist það allt of langt
gengið.“
fulltrúanna. Þeir veita per-
sónulegri þjónustu en áður
tíðkaðist og skapa viðskipta-
vininum því þá tilfinningu að
hann eigi samleið með bankan-
um sínum.
Bankakerfið að yfirtaka
gluggaumslögin?
Sá fjöldi sem notfærir sér
greiðsluþjónustu bankanna
hefur farið mjög vaxandi á
allra síðustu árum. Ekki vildu
allar bankastofnanir gefa upp
hversu margir notfærðu sér nú
þessa þjónustu. Eftir þeim
upplýsingum sem fengust má
þó gróflega áætla að milli 30 og
40 þúsund einstaklingar noti
greiðsluþjónustu af einhverju
tagi. Talsverður meirihluti
þessa fólks hefur kosið að fá
bankann til að hjálpa sér við
að dreifa útgjöldunum jafnt á
mánuði ársins.
Að sögn Eddu Svavarsdótt-
ur, forstöðumanns markaðs-
deildar Búnaðarbankans, kom
mikili kippur í greiðsluþjónust-
„Baby listening“
Aðrir söluaðilar kváðust
flestir geta boðið viðskiptavin-
um sínum þann möguleika að
hlusta á símtöl annarra án vit-
undar þeirra. Hjá Nýherja, sem
hefur verið á þessum markaði í
rúmt ár, sagði sölumaður að
sérstakt lykilnúmer þyrfti til
að unnt væri að tengja þennan
möguleika. Lykilnúmerið feng-
ist ekki hjá framleiðandanum
nema eigandi símkerfisins
sækti um það skriflega.
Hjá Heimilistækjum sagði
starfsmaður sem rætt var við
að oftar væri það svo að við-
skiptavinir bæðu um að hler-
unarmöguleikinn væri tekinn
af þegar símkerfin væru sett
upp, en þess væru þó dæmi að
fyrirtæki notuðu innkomu án
viðvörunartóns eða „baby lis-
tening" eins og hann nefndi
þennan möguleika.
Tölvunefnd kemur þetta
ekkert við
Þótt Póstur og sími bjóði
viðskiptavinum sínum ekki
upp á hlerunarbúnað gildir
annað um skráningu símtala,
sem tölvunefnd hefur þó lagt
bann við nema að uppfylltum
ströngum skilyrðum. Eiríkur
Sigurgeirsson kvað engar
hömlur lagðar á skráninguna
af hálfu Pósts og síma, þau fyr-
irtæki sem nýttu þennan
möguleika í símkerfinu gerðu
það á eigin ábyrgð. Póstur og
sími gerðu skráningarmögu-
leikann virkan ef um það væri
beðið en gengi t.d. ekki úr
skugga um að leyfi tölvunefnd-
ar lægi fyrir eða að símar væru
merktir með viðvörun um
skráningu.
Sömu sögu var að segja hjá
öðrum seljendum símkerfa.
Ekki virðast neinar hömlur á
því að upp sé settur búnaður
til að skrá símtöl. Sölumenn
sem rætt var við settu sig jafn-
vel sumir í stellingar til að
verja rétt fyrirtækisins til að
fylgjast með símanotkun
starfsmanna.
Einn fullyrti að tölvunefnd
kæmi þetta ekkert við. Sá hinn
sami sneri við blaðinu eftir að
una þegar Ríkisútvarpið og
raunar fleiri aðilar tóku að
bjóða afslátt af reikningum
sem greiddir eru með þessum
hætti.
Aðrir forsvarsmenn bank-
anna voru á sama máli hvað
varðar þessa aukningu á síð-
asta ári. Sem dæmi má nefna
að Ólafur Helgi Guðgeirsson,
markaðsstjóri hjá Sambandi
sparisjóða, kvaðst álíta að
fjöldi þeirra sem nota greiðslu-
dreifingu sparisjóðanna hefði
a.m.k. þrefaldast á síðasta ári.
Ef reiknað er með að þeir
einstaklingar sem nýta sér
þjónustuna séu fulltrúar jafn-
margra heimila lætur nærri að
meira en þriðjungur heimila á
landinu öllu láti bankann sjá
um gluggaumslögin sín. Með
sama áframhaldi má e.t.v.
reikna með að í framtíðinni
fækki mjög gluggaumslögun-
um sem detta inn um bréfalúg-
ur fólks um hver mánaðamót.
honum var bent á að tölvu-
nefnd hefði haft afskipti af slík-
um málum og fullyrti eftir það
að alls staðar þar sem honum
væri kunnugt um skráningu
símtala væri bæði viðvörun
um það á hverju símtæki og
starfsfólk hefði auk þess að-
gang áð símasjálfsala.
Lagabrot eða bara siö-
leysi?
Það merkilega er að í lögum
er hvergi að finna ákvæði sem
beiniínis bannar símhleranir
vafningalaust. Aftur á móti eru
til lagaákvæði til skilgreiningar
á því hvenær hleranir skuli
leyfðar. Þannig er í lögum um
meðferð opinberra mála að
finna ákvæði um að lögregla
þurfi dómsúrskurð til að beita
símhlerunum við rannsókn
mála.
í fjarskiptalögum er að finna
ákvæði sem bannar skráningu
og notkun upplýsinga sem
fengnar eru með hlerunum
sem ekki hefur fengist sérstakt
leyfi fyrir. Samkvæmt fjar-
skiptalögunum er ekki beinlín-
is bannað að hlera símtöl, en
enginn vafi getur hins vegar
leikið á því að óheimilt er að
taka þau upp og sömuleiðis er
bannað að hagnýta sér upplýs-
ingar sem fengnar eru með
þeim hætti. í almennum hegn-
ingarlögum eru ákvæði um
friðhelgi einkalífsins. Það eru
þessi ákvæði sem tölvunefnd
vísar til þegar hún leggur bann
við skráningu símtala, sem
óhjákvæmilega virðist mun
minna brot en hlerun. Sé tekið
mið af úrskurðum tölvunefnd-
ar í þessa veru virðist ljóst að
nefndin myndi seint leggja
blessun sína yfir það athæfi
forráðámanna fyrirtækja að
hlera símtöl starfsmanna.
Þótt lagabókstafurinn taki
e.t.v. ekki af öll tvímæli voru
lögfróðir viðmælendur HP þó á
því að símhleranir án sam-
þykkis eða vitundar viðkom-
andi og án sérstaks leyfis gætu
tæplega undir nokkrum kring-
umstæðum talist lögmætar.
Bankinn skammtar vasa-
peninga
Það er auðvitað mjög mis-
munandi hversu stór hluti
launa fer til greiðslu reikninga
um hver mánaðamót hjá fólki
sem lætur viðskiptabankann
sinn sjá um greiðslurnar. Hjá
Búnaðarbankanum er raunar
viðhöfð sú regla að ekki er tek-
ið meira en helmingur af út-
borguðum launum fólks til
greiðslu á reikningum.
Þess eru dæmi að fólk komi
nánast með öll fjármál sín til
þjónustufulltrúans og biðji
bankann einfaldlega að sjá um
þetta. Ef skuldir eru miklar og
hafa jafnvel safnast upp getur
svo farið að lítið standi eftir á
launareikningi og fyrir kemur
að bankinn skammti nánast
vasapeninga eins og einn við-
mælandi komst að orði. „Það
kemur fyrir að fólk hringi í
þjónustufulltrúann til að
spyrja hvort það geti leyft sér
þetta eða hitt.“