Helgarpósturinn - 13.02.1997, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR13. FEBRÚAR1997
Hvað er að gerast í
bandarískum fagur-
bókmenntum? í
sumarhefti breska
tímaritsins Granta á
““síðasta ári gefur að
líta brot úr því
besta sem er að
gerast meðal ungra
höfunda í Banda-
ríkjunum í dag.
Um eitt þúsund skáldsögur
sem taldar eru til fagur-
bókmennta eru gefnar út ár-
lega í Bandaríkjunum. Eðli sínu
samkvæmt er flóra banda-
rískra bókmennta afar víðfeðm
og fjölskrúðug. Afþreyingar-
e- bókmenntir: reyfarar og ástar-
sögur; eru þar mjög áberandi
enda seljast þær í risauppjög-
um. Fagurbókmenntir skipa þó
sinn sess og einstaka bók í
þeim flokki kemst inn á hina
eftirsóttu metsölulista.
Breska tímaritið Granta er
bókmenntatímarit sem kemur
út ársfjórðungslega. Tímaritið
er jafnan helgað því nýjasta
sem er að gerast í bókmennt-
um auk þess sem t því eru birt-
ar ferðasögur sem oftar en
ekki vekja sterkar tilfinningar
viðkvæmra sálna. Það má
segja með nokkrum sanni að
Granta sé ekki tímarit sem eltir
/^meginstrauma hverju sinni og
það er af mörgum talið allrót-
tækt innan sinnar greinar.
Granta er afar útbreitt og
marglofað tímarit. Hið fræga
tímarit New York Times Book
Review segir fá tímarit standa
Granta á sporði og efnistök
þess séu undraverð. Blöð á
borð við Newsweek, London
Times og The Wall Street Joum-
al hafa heldur ekki verið spör á
stóru orðin. Tímaritið hefur þó
í gegnum tíðina hneykslað
rainsæid
- um hvaö skrifa ungir rithöfundar í Bandaríkjunum?
Sherman Alexie er af indíána-
ættum og ólst upp á verndar-
svæði í Washington-fylki. Þótt Ál-
exie sé ekki nema rétt þrítugur
hefur hann gefið út meira en þrjú
hundruð Ijóð, sögur, rítgerðir og
þýðingar. Hann hefur hlotið fjölda
viðurkenninga og verðlauna fyrir
verk sín. Sögubrotið sem birtist í
Granta er úr nýjustu bók Alexie,
Killing Indians, sem kom út í októ-
ber síðastliðnum. Saga hans geríst
á verndarsvæði indíána og þótt
kaflinn í tímaritinu spanni ekki
nema nokkrar síður verður ekki
hjá því komist að kynnast töfrum
höfundar. Alexie er afar mynd-
rænn í frásögn sinni en sagan er
umfram altt full af hlýju, jafnvel
þegar hann lýsir erfiðleikum og
reiði þeirra sem búa við þröngan
kost á vemdarsvæðunum.
Húsbréf
Utdráttur
húsbréfa
Nú hefur farið fram útdráttur
húsbréfa í eftirtöldum flokkum:
1. flokki 1991 - 21. útdráttur
3. flokki 1991 - 18. útdráttur
1. flokki 1992 - 17. útdráttur
2. flokki 1992
1. flokki 1993
3. flokki 1993
1. flokki 1994
1. flokki 1995
1. flokki 1996
2. flokki 1996
3. flokki 1996
-16. útdráttur
-12. útdráttur
-10. útdráttur
- 9. útdráttur
- 6. útdráttur
- 3. útdráttur
- 3. útdráttur
- 3. útdráttur
Koma þessi bréf til innlausnar 15. apríl 1997.
Öll númerin verða birt í næsta Lögbirtingablaði.
Auk þess eru númer úr fjórum fyrsttöldu flokkunum
hér að ofan birt í DV þriðjudaginn 11. febrúar.
Upplýsingar um útdregin húsbréf liggja frammi
í Húsnæðisstofnun ríkisins, á Húsnæðis-
skrifstofunni á Akureyri, í bönkum, sparisjóðum
og verðbréfafyrirtækjum.
Ú&2 HÚSNÆÐISSTOFNUN RÍKISINS
[J HÚSBRÉFADEILD • SUÐURLANDSBRAUT 24 • 108 REYKJAVlK • SÍMI 569 6900
Elizabeth McCracken er mennt-
aður bókasafnsfræðingur, fædd
og uppalin í Boston. Sögukaflinn
sem birtist í Granta er úr nýjustu
skáldsögu hennar, The Giant’s
House.
Aðalpersóna bókarínnar er, eins
og MacCracken sjálf, bókasafns-
fræðingur á þrítugsaídrí. Hún
verður ástfangin af ungum pitti
sem er tíður gestur á bókasafninu.
Pitturínn á í erfiðleikum því hann
þjáist af sjúklegum líkamsvexti.
Þetta er afar hrífandi og óvenjuleg
ástarsaga sem spannar tíu ára
samband tvímenninganna.
McCracken er afbragðsgóður stíl-
isti og er saga hennar án efa með
því skemmtilegasta í tímaritinu.
margan manninn og á
heimasíðu þess má oft
finna skondnar athuga-
semdir frá óánægðum les-
endum.
Hinir útvöldu
Árið 1993 efndi tímaritið
til bókmenntasamkeppni
meðal ungra rithöfunda á
Bretlandseyjum. Þessi
keppni þótti takast svo vel
að á síðasta ári ákváðu for-
svarsmenn tímaritsins að
efna til sams konar keppni
í Bandaríkjunum. Tilgang-
ur keppninnar var í báðum
tilvikum að tilnefna tutt-
ugu bestu ungu rithöfund-
ana í hvoru landi fyrir sig.
Ófáar efasemdaraddir
heyrðust og þeir voru
Edwidge Danticat er langyngst
ríthöfundanna tuttugu, aðeins
28 ára gömul. Hún er fædd á Haiti
en þaðan eru foreldrar hennar.
Danticat fluttist til Bandaríkjanna
þegar hún var tólf ára. Hún lauk
meistaragráðu í skapandi skrífum
frá Brown University og í kjölfarið
fylgdu tvær bækur; Breath, Eyes,
Memory sem kom út áríð 1994 og
ári síðar kom út smásagnasafn
hennar Krík? Krak! en sögumar
gerast allar á Harti. Danticat vann
lengi vel við handritaskrif og hand-
ritalestur hjá hinum fræga banda-
ríska kvikmyndaleikstjóra Jonat-
han Demme en hann hefur ómæld-
an áhuga á öllu sem viðkemur Ha-
iti. Sögubrot Danticat era úr
skáldsögu sem hún á enn ólokið.
Þar leitar hún enn á heimaslóðir
en sagan fjallar að meginhluta um
fjöldamorð á fjörutíu þúsund
manns, sem vora framin á landa-
mæram Haiti og Dóminíska lýð-
veldisins áríð 1937.
margir sem töldu að þótt slík
keppni gengi á Bretlandi væru
Bandaríkin of stór og fjölmenn
til að sama fyrirkomulag gæti
gengið þar. En forsvarsmenn
tímaritsins létu raddir efa-
semda sem vind um eyru þjóta
enda ekki vanir því að láta telja
sér hughvarf.
Skilyrði til þátttöku í keppn-
inni voru þau að keppendur
urðu að vera bandarískir þegn-
ar, ekki eldri en fertugir og
hafa að minnsta kosti sent frá
sér eina smásögu eða skáld-
sögu. Mörg hundruð handrit
bárust til keppninnar og eftir
að hafa komist í gegnum síu
fimm dómnefnda, sem voru
staðsettar á jafnmörgum stöð-
um í Bandaríkjunum, var gef-
inn út listi yfir fimmtíu og tvo
höfunda. Yfirdómnefnd, sem
var meðal annars skipuð fræg-
um höfundum á borð við Ro-
bert Stone, Anne Tyler og To-
bias Wolff, var falið að tilnefna
tuttugu bestu úr þessum hópi.
Eftir mikla yfirlegu dómnefnd-
ar leit listinn dagsins ljós og
eru brot úr verkum þessara
höfunda birt í síðasta sumar-
hefti Granta.
Gildi bókmenntaverð-
launa
Bókmenntasamkeppni og
bókmenntaverðlaun af ein-
hverju tagi eru velþekkt fyrir-
bæri í velflestum löndum
heims. En hvaða gildi hafa slík
verðlaun, annars vegar fyrir
höfundinn sem hlýtur þau og
hins vegar fyrir bókmenntirnar
og bókamarkaðinn í heild?
Ian Jack, ritstjóri Granta,
spyr sig þessara spurninga í
inngangi Granta. Hann telur
bókmenntaverðlaun vissulega
vera uppörvandi fyrir þann rit-
höfund sem þau hlýtur og
hljóti alltaf að hvetja hann til
frekari dáða. Með verðiaunum
fær rithöfundurinn loks umb-
un fyrir sleitulausa baráttu
sína við skáldagyðjuna.
Þá telur Ian Jack bókmennta-
verðlaun ekki síður mikilvæg
fyrir bókmenntamarkaðinn en
ekki er óalgengt að sala bóka
allt að fjórfaldist í kjölfar verð-
launa.
Hann veltir því næst fyrir sér
hvort listi yfir tuttugu bestu
ungu rithöfundana í stóru
landi sem Bandaríkjunum geti
verið trúverðugur. Hlýtur ekki
slíkur höfundalisti að orka tví-
mælis? Ian Jack heldur því
fram að ef verk höfunda sem
lentu í tuttugasta til fertugasta
sæti hefðu verið valin hefði út-
koman kannski orðið aðeins
öðruvísi en umfram allt ekki
lakari á nokkurn hátt. Að hans
mati vantar marga þungavigt-
armenn á listann.
Endurreisn raunsæisins
Séu sögubrot höfundanna
tuttugu skoðuð nánar má
greina að þau endurspegla að
mörgu leyti þær breytingar
sem hafa átt sér stað í banda-
rískum bókmenntum síðastlið-
in tuttugu til þrjátíu ár. Megin-
breytingin er líklega endur-
reisn raunsæisins sem hefur
frá því um og upp úr 1970 ver-
ið að sækja í sig veðrið, aðal-
lega á kostnað póstmódern-
ískra tilraunabókmennta sem
þá tóku að víkja hægt og bít-
andi í fyrstu fyrir sósíalreal-
isma, sem oftast einkenndist af
mjög pólitískt meðvitaðri
hugsun, en seinna fyrir mjög
amerísku raunsæi sem nú Iifir
góðu lífi. Margir kannast vænt-
anlega við raunsæismálarann
Norman Rockwell sem mörg-
um finnst að hafi tekist öðrum
betur að fanga hið sanna fjöl-
skyldulíf og í umfjöllunum um
verk margra þessara ungu höf-
unda hefur verið bent á að þar
megi oftsinnis finna anda
Rockwells svífa yfir vötnunum.
Ungir rithöfundar í Banda-
ríkjum nútímans eru að stærst-
um hluta til mjög vel menntað
fólk og eru flestir aldir upp í út-
hverfunum. Ástæðan er sú að
fólk í úthverfum er líklegra til
þess að senda börn sín til
mennta og þar af leiðandi einn-
ig ala af sér rithöfunda. Það
sem flestir rithöfundanna tutt-
ugu eiga sameiginlegt er opinn
og einfaldur stíll, sem minnir
kannski stundum á blaðastíl.
Þeir halda sig oftast við eigin
heimahaga og takast á við
sögupersónur sínar af alúð og
væntumþykju. Þetta bók-
menntaeinkenni þekkjum við
vel hér á landi þar sem ungir
íslenskir höfundar hafa undan-
farið færst frá því að skrifa
bækur með miklum stílein-
kennum, þar sem áherslan var
á formið, til einfaldari og að-
gengilegri stíls.
Við lestur tímaritsins er ljóst
að höfundarnir eru að skrifa
um þann veruleika sem stend-
ur þeim næst; þeir reyna al-
mennt ekki að sækja vatnið yf-
ir lækinn. Sumir finna að því að
þessi nýjasta kynslóð rithöf-
unda hafi þröngt sjónarhorn
og segja að það finnist varla
nokkur á meðal þeirra sem læt-
ur sig varða víðtækari vanda-
mál; til dæmis vanda þjóðar-
innar eða alheimsins, hvað þá
að hann hafi skoðun á því
hvernig sé hægt að leysa þau.
Þegar upp er staðið má einn-
ig vel segja að sameiginlegt
einkenni ungra rithöfunda sé
áherslan á söguna sjálfa; ef
fjallað er um vandamál af ein-
hverjum toga er það gert í
gegnum söguna. Áherslan á
söguna er ekki einvörðungu
ríkjandi viðhorf í bókmenntum
nútímans heldur má einnig
greina áhrif þess í myndlist en
þó sérstaklega í kvikmyndalist,
þar sem menn í ríkari mæli
leggja áherslu á söguna á
kostnað formsins.
Ian Jack fer ekki villur vegar
þegar hann segir að allt efni
tímaritsins sé í hágæðaflokki.
Öll sögubrotin voru áhugaverð
og til þess eins fallin að kveikja
löngun hjá manni að komast
yfir bækur þessara höfunda til
þess að geta lesið þær í heild
sinni. aþ
Búi Hirst gerir
myndum
spænsku vefldna
Elín Hirst, fyrrverandi fréttastjóri
Stöðvar 2, hyggst gera heimildamynd
um spænsku veikina sem lék þjóðina
grátt árið 1918. Á páskum verður sýnd í
Sjónvarpinu fyrsta heimildamynd Elínar,
Fangarnir á Mön.
- Hátt á þriðja hundrað manns dóu í
spænsku veikinni sem barst sennilega
hingað frá Bretlandi. Bænum var skipt
upp í neyðarsvæði og til eru frásagnir af
ömurlegum aðstæðum fólks þar sem
börn fundust lifandi við hlið látinna for-
eldra. Stóratburðir eins og fullveldið 1.
desember 1918 féllu í skuggann, segir El-
ín. Hún leitar eftir fóiki sem man'
spænsku veikina og vill ræða þá reynslu.
Um páskana verður sýnd í Sjónvarpinu
heimildamyndin Fangarnir á Mön sem Ei-
ín gerði um þá Þjóðverja sem búsettir
voru hér á landi í síðari heimsstyrjöld.
Eftir hernám Breta voru Þjóðverjarnir
teknir til fanga og sendir á eyjuna Mön í
írlandshafi þar sem þeir voru í haldi til
ársins 1945. Meðal fanganna var afi Elín-
ar.
Og œtlar fyrrverandi fréttastjóri
Stöðvar 2 alfarið að leggja fyrir sig
kvikmyndagerð?
- Ég hef ekki tekið neina ákvörðun um
það. Mér finnst spennandi að fást við
þetta og eftir heimildamynd um
spænsku veikina stefni ég að framhalds-
mynd um fangana á Mön. Annars veit
maður ekki hvað framtíðin ber í skauti
sér, segir Elín.
Elín Hirst lettar eftir fólki sem lifði spænsku
veikina 1918.