Helgarpósturinn - 13.02.1997, Blaðsíða 22

22
FIMMTUDAGUR13. FEBRÚAR1996
Rómantík
Kazuo Ishiguro
The Unconsoled
Faber and Faber Itd. 1996
Enn eitt meistara-
stykkið!
Nýjasta stórvirki japanska höf-
undarins Kazuo Ishiguro er nú
fáanlegt f kilju. Þetta er fjóröa
skáldsaga Ishiguro og nefnist
hún á frummálinu The Unconsol-
ed.
Flestum er í fersku minni síö-
asta bók Ishiguro, Remains of
the Day, sem var þýdd á ís-
lensku af Sigurði A. Magnús-
syni og kallaöist Dreggjar dags-
ins. Eftir þessari bók var síöan
gerö kvikmynd meö þeim Emmu
Thompson og Anthony Hopk-
ins í aöalhlutverkum. Bæöi bók
og kvikmynd fóru sigurför um
heiminn og geröu Ishiguro
heimsfrægan.
The Unconsoled segir frá pían-
ista, herra Ryder, sem er stadd-
ur f ótilgreindri evrópskri borg.
Hann telur sig vera kominn til
þess aö halda eina tónleika en
eftir því sem Iföur á söguna gerir
hann sér grein fyrir að fólkiö
sem hann kynnist og þarf aö
hafa samskipti við ætlast til
mun meira af honum. Sagan líö-
ur áfram Ifkt og í draumi; og um
leiö og fólkið í kringum Ryder
veit nákvæmlega hvaö gerist
eykst óvissa og örvilnan pfanist-
ans. Ishiguro tekst frábærlega
upp í persónusköpun sinni og
skapar þeim meiri dýpt en hann
hefur áöur gert í fyrri skáldsög-
um.
Ishiguro nær til hjarta lesand-
ans, sagan er í senn fyndin og
dapurleg. Kannski er þetta ögn
undarleg skáldsaga en umfram
allt er hún mannleg. The Un-
consoled er án vafa besta verk
Ishiguro og fyrir þá sem kunnu
aö meta Dreggjar dagsins er
þessi bók hreinasta skyldulesn-
ing.
Bókin er 535 sföur, fæst hjá
Máli og menningu og kostar 995
krónur.
BARBARA
VINE
Barbara Vine
The Brimstone Wedding
, Penguin Books 1996
Ástarævintýri breskr-
ar hefðardömu
Ruth Rendell þarf vart þarf
að kynna fyrir íslendingum. Hún
hefur í gegnum tíöina verið afar
afkastamikill höfundur á sviði
spennusagna. Ófáar sögur henn-
ar hafa veriö teknar upp fyrir
sjónvarp og hafa íslenskir áhorf-
endur oft notiö góös af þvf.
Ruth Rendell skrifar The Brim-
stone Wedding undir dulnefninu
Barbara Vine.
The Brimstone Wedding er
áhrifamikil skáldsaga um ástar-
ævintýri sem endar illa. Aðalper-
sóna sögunnar er Stella, 72 ára
og dauövona, sem býr á fínu elli-
heimili á Englandi. Stella er hefö-
ardama í orðsins fyllstu merk-
ingu og Iftur sjálfa sig allt öðrum
augum en aöra fbúa elliheimilis-
ins. Hún trúir ungri starfsstúlku
fyrir ævisögu sinni, sem er á köfl-
um engin hversdagssaga.
The Brimstone Wedding er af-
ar vel gerö af höfundarins hendi
og f raun kveöur hér viö annan
hljóm en viö eigum kannski aö
venjast. Þetta er ákaflega
skemmtileg og spennandi saga
sem auövelt er aö mæla meö.
Bókin er 312 síöur, fæst hjá
Máli og menningu og kostar
1.195 krónur.
Saddir lesendur—
saddir Maðamenn
Ifjölmennari þjóðlöndum en
íslandi eru gefin út allnokkur
áreiðanleg og virðuleg frétta-
blöð, nokkur subbufréttablöð
og loks fjöldinn allur af minni
blöðum, sem kalla mætti „hina
pressuna", hinn vaikostinn.
Rannsóknir í Bandaríkjunum
hafa leitt í ljós, að ritstjórnar-
stefna hinna virðulegu blaða,
s.s. New York Times, L.A. Tim-
es, Wall Street Journal og ann-
arra stórborgarblaða, sé svo
einhliða og oftast hliðholl
stjórnvöldum, að ekki sé hægt
með góðri samvizku að halda
því fram, að þessi blöð þjóni
eðlilegu hlutverki sínu sem
upplýsingamiðlar. Gagnrýn-
endur þessara blaða segja eitt-
hvað á þá leið, að þeim stjórni
efnaðir og saddir menn, sem
búi til blað handa söddu fólki.
Þar er markaðurinn fyrir blað-
ið, hjá þeim sem hafa nóg til
hnífs og skeiðar.
Vissulega er fjölmiðlaflóran
vestan hafs litrík og ekki
hlaupið að því fyrir þessi
virðulegu blöð, að þjóna þörf-
um allrar þjóðarinnar. Enda er
lesendahópurinn svo sem ekki
stór miðað við stærð þjóðar.
Þau stærstu seljast í svona
einnar til tveggja milljóna ein-
taki upplagi. Það er ekki hátt
hlutfall þjóðarinnar. Þessi blöð
eru hvort tveggja landsblöð og
svæðisblöð. Markhópurinn er
vel skilgreindur og bæði
reynslan og rannsóknir hafa
sýnt, að þessum blöðum sé
ekki hollt að taka á eða fjalla
um umdeild mál nema slíkt sé
óhjákvæmilegt. Bandarískir
lesendur gera reyndar miklar
kröfur til fjölmiðla um, að þeir
stingi á kýlum. En sé tekið mið
af verðlaunaveitingum fyrir
beztu fréttamennskuna, beztu
greinaflokkana, beztu rann-
sóknarblaðamennskuna
o.s.frv. kemur í ljós, að þessi
verðlaun vinna yfirleitt hlut-
fallslega lítil og meðalstór
staðarblöð eða staðarútvarps-
og sjónvarpsstöðvar. „Hin
pressan", lítt útbreidd, hirðir
jafnframt nokkur verðlaun.
Mogginn og DV væru
„ræflar“
Hætt er við, að Morgunblaðið
væri „ræfill" á borð við Alþýðu-
blaðið eða Vikublaðið, ef það
hefði hlutfallslega svipaða út-
breiðslu og t.d. NYT. Sama
væri að segja um DV. Lykillinn
að velgengni Moggans og DV
Bók sem
skjgti
ir máli
„Ef ég lít yfir minn æviferil og rifja upp öll
þau býsn sem ég hef lesið þá er eitt verk sem
hvað mest áhrif hefur haft á mig. Það er fimm
binda verk eftir Doris Lessing sem heitir
Children of Violence og er úttekt á 20. öidinni.
Bókin hefst í Afríku og fer síðan til Bretlands
og er eflaust sjálfsævisöguleg að einhverju
leyti. Doris Lessing býr yfir þeim einstæða
hæfileika að geta skilgreint nútímann, af
Fríöa Á. Sigurðardöttir
þeim sökum fer hún auðvitað í taugarnar á
mörgum. En þetta verk opnaði betur augu
mín fyrir þeim tímum sem við lifum á, tím-
um ofbeldis og breytinga. Aftur á móti er
þessi bókaflokkur mjög erfiður aflestrar að
því leyti að það er gengið óskaplega nærri
manni. Þetta verk stendur upp úr í mínum
huga ásamt bókunum um Línu langsokkA
að Sníða blöðunum þrengri
stakk hvað varðar frelsi og
óhæði.
Barnaskapur alþýðublaða-
manns
Tekið skal fram, að þessi
blöð eru hvort á sinn hátt
prýðilegir fjölmiðlar. Hins veg-
ar er hollt að gleyma því ekki,
að tjáningarfrelsinu eru settar
alls kyns skorður. Vandi DV og
Morgunblaðsins er t.d. sá, að
blöðin þurfa að hafa þjóðina
góða. Það má ekki styggja
hana, því þá fer hún í fýlu. Þess
vegna kjósa þessi blöð stund-
um fremur að þegja en segja
sannleikann um það, sem þjóð-
in á og verður að vita. Slík
ákvörðun kemur fréttamati
ekkert við. Þetta er rekstrar-
spursmál. Þessi staða blað-
anna kallar á vonda íhalds-
semi.
Eignarhald á fjölmiðlum hef-
ur áhrif á ritstjórnarstefnu
þeirra. Nú er Alþýðublaðið
komið undir verndarvæng
þeirra feðga Eyjólfs og Sveins
hjá DV-veldinu og Össurí þing-
manni gefið hálft ár til að fjölga
áskrifendum um 300-500
stykki! Það er nú allt og sumt.
Þessi samningur krata og
Frjálsrar fjölmiðlunar er
reyndar kafli út af fyrir sig.
Núna langar mig einungis að
benda blaðakonu á Alþýðu-
blaðinu, sem sagði í útvarpi, að
„þetta veldistal er bara klisja“,
á, að þetta veldistal er engin
klisja. Ekki einu sinni tugga.
Þetta. er talinn einn aðalvand-
inn, sem steðjar að fjölmiðlun
á vorum tímum! Það er barna-
skapur að halda, að duglegir
athafnamenn í fjölmiðlarekstri
taki að sér rekstur fyrirtækis,
sem tapar og hefur nánast allt-
af tapað peningum, einungis í
góðgerðar- eða vinaskyni við
formann Alþýðuflokksins!
Alvara

- «■-/
.
Keith Middiemas o.fl.
Orchestrating
Europe
The Informal Politics of
European Union
1973-1995
Fontana Press
Á bakvið tjöldin í
Brussel
Framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins (ESB) hefur f slnni
þjónustu sextán þúsund starfs-
menn. Nefndir á vegum fram-
kvæmdastjórnarinnar, Evrópu-
þingsins og ráöherraráösins eru
ótalmargar. Þegar meötaldir eru
fulltrúar samtaka og fyrirtækja er
fjöldinn oröinn legíö. Formlegar
reglur um þetta apparat eru til
en þær ná ekki nema aö hluta til
utan um starfsemi ESB.
Eftir þvi sem stofnun er stærri
og yngri eru minni líkur fyrir því
aö hún lúti fastmótuöu skipulagi.
Formlegt skipulag er sjaldnast
nægilega ítarlegt til aö festa
starfshætti stofnana. Ávallt verö-
ur til óformlegt fyrirkomulag sem
jafnan ræöur miklu um úrslit
mála. ESB er fremur ung stofnun
í samanburöi viö þjóðríkin sem
aö sambandinu standa. (ís-
lenska lýðveldiö er aöeins nokkr-
um árum eldra.)
Sagnfræöingurinn Keith
Middlemas leitast viö í þessari
bók aö gera grein fyrir kaupunum
á eyrinni f Brussel. Hann reynir
aö sjá í gegnum yfirlýsingamar
um hvaö ESB standi fyrir og
komast til botns í raunverulegum
árangri þessara fjölþjóðasam-
taka. Viötöl vfc þátttakendur og
áhorfendur á vettvangi eru uppi-
staöan í heimildum ritsins og á
þeim grundvelli er valdauppbygg-
ingin metin.
Annar sagnfræöingur,
Richard T. Gríffiths. skrifar um
aðdragandann aö ESB og styöst
viö nýjar rannsóknir sem annars
vegar sýna fram á aö ástandiö á
meginlandinu eftir stríö hafi ekki
veriö eins skelfilegt og áöur var
taliö og hins vegar aö Banda-
ríkjamenn beittu sér fyrir sam-
runaþróun vesturhluta álfunnar.
Ameríkanar sáu fyrir sér Banda-
riki Evrópu, byggö upp á líkan
hátt og stjórnkerfi guös útvaldrar
þjóöar.
Bókin fæst hjá Máli og menn-
ingu og kostar 2.195 kr.
Erlendar
skáldsögur
eru um þess-
ar mundir
seldar meö
30% afslætti
í Máli og
menningu.
Fiölmiðlar
Halldór Halldórsson
skrifar
er vitanlega einmitt ótrúlega
mikil útbreiðsla, sala, miðað
við mannfjölda á þessum ein-
um allra minnsta markaði í
heimi. Þessi tvö blöð sér á
parti eru reyndar stór fyrir-
tæki á íslenzkan mælikvarða.
Morgunblaðið má eiga það, að
í seinni tíð hefur blaðið látið
blaðamenn sína vinna í æ
meira mæli góðar úttektir á
málefnum, sem alla varðar. DV
byrjaði að spara fyrir nokkrum
árum og mér virðist sú stefna
enn við lýði. Upp úr þessum
„fátæka“ jarðvegi spratt furðu-
lega þunn fréttastefna með for-
síðuuppsláttum um harmræna
atburði, s.s. „Ég hélt að putt-
inn væri að síitna af“ eða eitt-
hvað í þeim dúr.
En um bæði þessi blöð gildir
hið sama og um söddu, virðu-
legu blöðin í okkar heimshluta:
Fréttastefnan ber þess merki,
að verulegt tillit sé tekið tií
þeirrar innbyggðu óskar herra-
manna samfélagsins: að vera
til friðs. Það er vitaskuld ekk-
ert óeðlilegt, að hugsunin sem
liggur til grundvallar ritstjórn-
arstefnu fjölmiðla sé ólík eftir
fjölmiðlum. Það er hins vegar
óeðlilegt, að fjölmiðlarnir, sem
stundum eru kallaðir „fjórða
valdið“, skuli draga dám af
heimspeki og hugsun fram-
kvæmdavaldsins og sérhags-
munum viðskiptalífsins. Svarið
við grundvallarspurningunni
„hvað er frétt?“ hefur almennt
ekki vafizt fyrir mönnum. En
skilgreiningin hlýtur að draga
dám af ritstjórnarstefnu blaðs
og rekstrarstefnu, þótt frétt sé
alltaf frétt, hvort sem hún er
„Vandi DV og Morgun-
blaðsins er t.d. sá, að
blöðin þurfaað hafa
þjóðina góða. Það má
ekki styggja hana, því þá
fer hún í fýlu. Þess vegna
kjósa þessi blöð stund-
um fremurað þegjaen
segja sannleikann um
það, sem þjóðin á og
verður að vita. Slík
ákvörðun kemur frétta-
mati ekkertvið. Þettaer
rekstrarspursmál.11
birt eður ei. Það þótti fráleitt á
upphafsárum DB og DV,
„frjálsum og óháðum blöðurn",
að flokksmálgögn segðu frétt-
ir. Slíkar fréttir bæru flokkalit.
Þetta er bæði rétt og rangt.
Sömu rökum má beita núna
þegar DV og Morgunblaðið eru
orðin þátttakendur hvort í
sínu fjölmiðlaveldinu. Hags-
munir þessara blaða eru orðn-
ir samtvinnaðir pólitískum og
peningapólitískum hagsmun-
um, sem óhjákvæmilega hlýtur