Helgarpósturinn - 20.03.1997, Blaðsíða 2

2
RMMTUDAGUR 20. MARS1997
Innlend dagskrárgerð í rúst
eftir samruna Stöðva 2 og 3
„Einstaklingar og fyrirtæki
liggja í valnum," segir einn
heimildamanna Helgarpóstsins
um þær sviptingar sem nú
fylgja í kjölfar sameiningar
Stöðva 2 og 3. Síðustu mánuð-
ina höfðu fjölmargir einstak-
lingar og fyrirtæki unnið að inn-
lendu efni fyrir Stöð 3 og Stöð 2
svaraði samkeppninni með því
að auka kaup á innlendu efni.
Eftir sameininguna er ailt skor-
ið niður við trog sem unnt er að
skera og jafnvel gengið á gerða
samninga. Eftir standa ónotuð
tæki og atvinnulausir einstak-
lingar.
Staða mála á þessum vett-
vangi er sögð óhemju viðkvæm
þessa dagana og viðmælendur
HP í dagskrárgerðargeiranum
vildu ekki tjá sig undir nafni,
enda flestir í viðræðum við
Stöð 2 um efndir á samningum
sem þeir höfðu á sínum tíma
gert við Stöð 3. Svo mikið er þó
ljóst að Stöð telur sig ekki hafa
neitt að gera með allt það efni
sem á döfinni var, ýmist þegar
unnið, í vinnslu eða þá í undir-
búningi.
Samkeppnin hleypti lífi
í dagskrargerð
Fyrir aðeins fáeinum mánuð-
um virtist framundan björt tíð
með blóm í haga á sviði ís-
lenskrar dagskrárgerðar fyrir
sjónvarp. Sú samkeppni sem
fyrirsjáanleg var milli Stöðvar 2
og Stöðvar 3 leiddi til þess að
mikill fjörkippur kom í þessa til-
tölulega ungu atvinnugrein. Síð-
ustu mánuðina fyrir andlátið
hafði Stöð 3 gert allmikið af
samningum við ýmsa aðila um
framleiðslu á innlendu sjón-
varpsefni. Afleiðingin varð sú
að forráðamenn Stöðvar 2 sáu
fram á nauðsyn þess að auka
innlenda dagskrárgerð til að
mæta fyrirsjáanlegri sam-
keppni á þessu sviði.
Þegar stöðvarnar sameinuð-
ust svo fyrirvaralaust eina nótt-
ina hvarf þessi hvatning til auk-
innar framleiðslu á innlendu
efni eins og dögg fyrir sólu.
Þrátt fyrir fögur fyrirheit var
strax ljóst að forráðamenn
Stöðvar 2 hefðu ekki í hyggju að
taka til sýningar allt það efni
sem búið var að leggja drög að.
Þær vikur sem liðnar eru frá
sameiningunni hafa svör verið
dræm þegar dagskrárgerðar-
menn hafa leitað eftir upplýs-
ingum um framhaldið. Allt fram
í lok síðustu viku hafa svörin
verið þau að á Stöð 2 væru
menn að reyna að gera sér
heildarmynd af ástandinu.
Vilja losna við sem
mest
Nú virðist orðið fullljóst að á
Stöð 2 hyggjast menn losa sig
út úr nánast öllum þeim samn-
ingum sem þeir geta, með fáein-
um undantekningum þó. Sumt
af því efni sem búið var að
vinna fyrir Stöð 3 telja yfirmenn
á Stöð 2 ekki henta til sýningar
þar og því kann svo að fara að
ýmist efni sem dagskrárgerðar-
fólk hefur verið að vinna að
undanförnu verði alls ekki sýnt.
Þeir sem unnu að dagskrár-
gerð fyrir Stöð 3 munu hafa
nokkuð misjafnlega trausta
samninga í höndunum. Þótt
þeir samningar sem frágengnir
voru muni í flestum tilvikum
halda er fullljóst að ekkert
verður úr því framhaldi sem
margir dagskrárgerðarmenn
gerðu sér vonir um.
Einn þeirra dagskrárgerðar-
manna sem Helgarpósturinn
ræddi við nefndi þann mögu-
leika að samningum um sam-
eininguna yrði rift. „Þá færi ís-
lensk margmiðlun að öllum lík-
indum beint í gjaldþrot og við
myndum án alls efa tapa öllu
sem við höfum lagt í þetta.“
Einkavæðing ríkisbankanna á rauðu
Ijósi—efling ríkisbanka á grænu
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra og Halldór Ásgríms-
son utanríkisráðherra fylgdust
náið með þróun samninga á
milli Landsbankans og Vá-
tryggingafélags íslands frá því í
næstsíðustu viku og lögðu
blessun sína yfir þá fyrirætlan
ríkisins að færa út kvíarnar á ís-
lenzkum fjármálamarkaði
þvert á yfirlýsta stefnu þeirrar
ríkisstjórnar sem þeir eru í for-
ystu fyrir. í stað einkavæðingar
ríkisbankanna samþykktu þeir
þegjandi og hljóðalaust að
Landsbankinn legði fram 3,4
milljarða króna til kaupa á hlut
Eignarhaldsfélags Brunabóta-
að selja tryggingar. Ríkið
ábyrgist greiðsluna sjálfkrafa.
Davíð hefur lýst yfir því að
hann hafi fylgzt með úr fjar-
lægð, en staðreyndin er sú að
Kjartan Gunnarsson, formaður
bankaráðs Landsbankans og
framkvæmdastjóri Sjálfstæðis-
flokksins, hitti forsætisráð-
herra og formann sinn að máli
til þess að tryggt væri að ríkis-
stjórnin féllist á samninginn.
Davíð hafði strax samband við
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra, formann Framsókn-
arflokksins, og saman ákváðu
þeir að tryggja framgang máls-
ins. Síðar var haft samband við
Finn Ingólfsson bankamála-
ráðherra auk þess sem Friðrik
Sophusson fjármálaráðherra,
þá starfandi forsætisráðherra,
viðurkenndi við utandagskrár-
umræðu á Alþingi að honum og
fleirum í ríkisstjórninni hefði
verið kunnugt um málið undir
lok samningsgerðarinnar.
Er Brunabót að okra á
Landsbankanum?
Langflestir þeirra banka-
manna sem hafa tjáð sig um
málið hafa lýst því yfir að þessi
aðgerð, sem miði að því að efla
Landsbankann, sé pólitík sem
stjórnist af allt öðrum hvötum
en yfirlýstri stefnu ríkisstjórn-
arinnar um einkavæðingu á
fjármálamarkaði. Með kaupum
Landsbankans á helmingshlut
Brunabótafélagsins og Líftrygg-
ingafélagsins í VÍS sé ríkið að
færa út kvíarnar á fjármála-
markaði með því að snúa sér
að vátryggingum og líftrygging-
um. Landsbankamenn segja
hins vegar einfaldlega að með
þessu sé verið að gera bank-
ann samkeppnishæfan. Eins og
stæði væri Landsbankinn frem-
ur veik peningastofnun, dýr í
Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson: Samþykktu þegjandi og hljóða-
laust að Landsbankinn legði fram 3,4 milljarða króna og færí að selja
tryggingar. Ríkið ábyrgist greiðsluna sjálfkrafa.
rekstri og vextir samt í há-
marki.
Raunar hefur Sólon Sigurðs-
son, bankastjóri Búnaðarbank-
ans, furðað sig á því að Lands-
bankinn ráði við þessi kaup án
þess að brjóta lög sem kveða á
um eiginfjárhlutfall. Liður í
áætlun Landsbankans er að
kaupa hlutafé sitt í VÍS á
þriggja ára tímabili og dreifa
þannig álaginu.
Ýmsir viðmælendur Helgar-
póstsins hjá bönkunum og
tryggingafélögum nefndu kaup-
verðið á þeim hlut sem Lands-
bankinn var að kaupa og lýstu
yfir undrun á því hversu háu
verði bréfin væru keypt. Allir
höfðu þann fyrirvara á undrun
sinni að þeir hefðu ekki séð né
heyrt um nein smærri atriði
eða forsendur samningsins og
því væri ekki tímabært að
leggja mat á heildartöluna, 3,4
milljarða króna. Einn viðmæl-
enda okkar sagði þó að hann
kæmi þessu verði ekki heim og
saman við þær tölur sem áður
hefðu verið nefndar í sambandi
við hlut í VÍS. Varðandi hluta-
kaupin kvaðst annar viðmæl-
andi heldur ekki skilja hvers
vegna kaupverðið væri svona
hátt. Það væri „alls ekki í sam-
ræmi“ við þær upphæðir sem
ræddar hefðu verið áður vegna
hugsanlegra kaupa á hlutabréf-
um í VÍS.
Alls kyns „samsæriskenning-
ar“ eru á lofti þessa dagana, en
ljóst má vera að stjórnmála-
flokkur kastar ekki fyrir róða
einu af aðalstefnumálum sín-
um, einkavæðingu, án þess að
skiptimyntin skipti verulegu
máli! Fyrir Alþingi liggur frum-
varp um að breyta ríkisbönk-
unum í hlutafélög. Samkvæmt
frumvarpinu er heimild til að
selja strcix 35% af hlutabréfum í
bönkunum. Ein kenningin
hljóðar upp á að það verði VÍS
sem kaupi þessi hlutabréf í
Landsbankanum!
Úr röðum frammámanna í
verkalýðshreyfingunni er því
haldið fram fullum fetum að
ríkisstjórnin hafi haft í hyggju
að breyta fyrirkomulagi lífeyr-
ismála og -sjóða á íslandi og
þessi aðgerð hafi upphaflega
átt að vera liður í þeim fyrirætl-
unum. Þessu hefur Kjartan
Gunnarsson raunar vísað á
bug.
„Hagstæð fram-
Kvæmd“ í mótsögn við
yfirlýsta stefnu
„Þetta er runnið undan pólit-
ískum hvötum,“ sagði Kristján
Ragnarsson, formaður banka-
ráðs íslandsbanka og fram-
kvæmdastjóri LÍÚ, í samtali við
HP. „Sem formanni bankaráðs
fslandsbanka er mér ofarlega í
huga samanburður á yfirlýsing-
um um það sem ætlunin var að
gera hér í bankamálum og svo
þessi „hagstæða" framkvæmd
sem við okkur blasir," sagði
Kristján. „Ríkið ætlaði að draga
sig út úr þessari starfsemi, en
ekki er þetta beinlínis í þeim
anda. í ofanálag ásvo að stofna
„Fjárfestingarbanka ríkisins"
eins og ég kalla hann. Það er
óneitanlega svolítið mótsagna-
kennt að segjast ætla að draga
sig út af þessu sviði en auka
svo umsvifin í staðinn. Þetta
sýnir sig núna og þetta finnst
mönnum stríða gegn yfirlýsing-
um og markmiðum sem menn
hafa sett sér.“
Raunar komu fram hjá Krist-
jáni og fleiri áhrifamönnum í
bankakerfinu efasemdir um að
frumvarpið um Fjárfestingar-
banka atvinnulífsins kæmist á
koppinn. „Eftir þessar nýjustu
fréttir hafa komið upp alls kyns
efasemdir," sagði Kristján
Ragnarsson.
Um málefni íslandsbanka í
ljósi nýjustu tíðinda kvað Krist-
ján það augljóst að þeir hjá ís-
landsbanka þyrftu að huga
strax að breyttri samkeppnis-
stöðu á markaðnum. Hann
sagði að ekki hefði verið fjallað
formlega um stöðuna enn sem
komið væri. „Þetta á eftir að
hafa veruleg áhrif á bæði
banka- og tryggingastarfsemi í
landinu,“ sagði Kristján.
Það sem vekur undrun vegna
þessara viðskipta er að kaupin
skuli hafa gengið svo snurðu-
laust fyrir sig. Strcix og kunnugt
varð um samninginn lýsti hver
sérfræðingurinn á eftir öðrum
yfir því að kaupin væru lög-
brot. Við samningsgerðina var
her lögfræðinga. Þess ber að
geta að flestir sem gerðu at-
hugasemdir áttu einhverra
hagsmuna að gæta. Á Alþingi
kom fram krafa um að embætti
Ríkisendurskoðanda, sem
heyrir undir Alþingi, fari í
saumana á kaupsamningnum,
m.a. með hliðsjón af tölum um
leyfilega hámarksfjárfestingu
Landsbanka með hliðsjón af
eiginfjárhlutfalli.
Formælendur Landsbankans
hafa greint frá því að eiginfjár-
hlutfallið hafi verið reiknað út
með hliðsjón af rekstraráætl-
unum fyrir árin 1997-1999. Það
er á þessu tímabili sem kaupin
fara fram. Kaupverð bréfanna
er 3,4 milljarðar króna eða nær
því helmingur alls eigin fjár
bankans. Þessi skuldbinding
Landsbankans er í raun sjálf-
krafa ríkistryggð, þar sem ríkið
á Landsbankann.
Bankaeftirlitið er pólit-
ísk stofnun
„Fulltrúi Ríkisendurskoðunar
var viðstaddur," segir Kjartan
Gunnarsson, bankaráðsfor-
maðurinn, og telur það jafn-
gilda samþykki embættisins.
Og hann bætti við: „Bankaeftir-
litið lagði blessun sína yfir
þessa aðgerð. Þetta er löglegt."
Verulegar efasemdir eru á
meðal lögmanna, hagfræðinga
og viðskiptafræðinga um lög-
mæti svo mikilla kaupa Lands-
bankans á hlutabréfum í VÍS.
Varðandi samþykki bankaeftir-
litsins sögðu fleiri en einn við-
mælandi blaðsins að „banka-
eftirlitið gerir bara það sem því
er sagt að gera. Bankaeftirlitið
er pólitísk stofnun“.
„Þetta er hápólitískt mál,“
sagði valdamaður í viðskiptalíf-
inu á mánudag, „en ég skil satt
að segja ekki nákvæmlega hvað
ríkisstjórnin er að gera ef mið
er tekið af stefnu stjórnarflokk-
anna um aukið frjálsræði á ís-
lenzkum peningamarkaði."
Þessi maður benti á að með
þessu væri verið að snúa af
fyrri leið einkavæðingar. „Með
þessu er verið að stórefla ríkis-
stofnunina Landsbankann og í
kjölfarið eiga Búnaðarbankinn
og íslandsbankinn örugglega
eftir að fylgja í kjölfarið." Og
hvað höfum við þá spurði
þessi maður? Færri og stærri
einingar í þágu ríkisbanka en
ekki frelsis. Á þetta bætist svo
sú fyrirætlan ríkisstjórnarinnar
að fá samþykkt á þessu vor-
þingi frumvarp til laga um
framkvæmdabanka ríkisins,
sem rennir enn frekari stoðum
undir ægitök ríkisins á pen-
ingamarkaðnum, a.m.k. um
hríð. Viðmælandi HPvar búinn
að lýsa því sem gerðist með
sama hætti og endurspeglaðist
í ummælum Einars Sveinsson-
ar hjá Sjóvá/Almennum sem U-
beygju ríkisstjórnarinnar!
„Sjálfstæðisstefnan er
ekKÍ trúarbrögð...“
Kjartan Gunnarsson sagði í
viðtali við Sjónvarpið á þriðju-
dagskvöld að „sjálfstæðisstefn-
an er ekki trúarbrögð", en for-
sætisráðherra svaraði svipaðri
spurningu um kúvendingu
flokksins vegna þessa máls
með mjög svipuðum hætti. í
þessu viðtali vísaði Kjartan öll-
um svokölluðum „samsæris-
kenningum" á bug sem fárán-
legum að undanskilinni einni.
Hún er sú að ákveðið sé að
hann verði næsti stjórnarfor-
maður VÍS.
Nú þegar eru byrjaðar þreif-
ingar á milli Sjóvár/Almennra
og Búnaðarbankans um sams
konar samning og Landsbanki
og VÍS (Brunabótafélagið og
Líftryggingafélagið) gerðu.
Einn af innstu koppum í búri
stjórnsýslunnar sagði við HR
„Jæja, ungi maður, nú sérðu í
raun og sann hvernig helm-
ingaskipti Framsóknar og Sjálf-
stæðisflokks eru í verki. Eini
munurinn er sá að nú neyðast
þeir til að gera þetta meira og
minna fyrir opnum tjöldum, en
hér áður fyrr var leyndin sjálf-
sögð.“
Björgunaraðgeröin
sem varð ekki frestað
lengur!
í svörum hafa Landsbanka-
menn gjarnan vitnað til þess að
efla þyrfti bankann. Með þess-
um kaupum eflist bankinn að
öllum mun. Á það er bent að
velta Landsbankans sé ekki
meiri en röskjr níu milljarðar
króna. Velta VÍS sé um 17 millj-
arðar! Fram hefur komið að
staða bankans sé það veik að
hann geti ekki svo vel sé þjón-
að stórum íslenzkum fyrirtækj-
um sem starfi að einhverju
leyti erlendis. Hér má nefna
Flugleiðir með um 21 milljarðs
króna veltu og Eimskip með
um 17 milljarða. Og þótt Lands-
bankinn sé ekki hálfdrættingur
á við Flugleiðir segja veltutölur
ekki alla söguna. Þannig mun
flest það sem lýtur að flugstarf-
semi hjá Flugleiðum vera á
brauðfótum en mjólkurkýrnar
vera Hótel Esja og Hótel Loft-
leiðir, Úrval-Utsýn og hlutur
Flugleiða í öðrum fyrirtækjum.
Eimskip mun á hinn bóginn
vera fautasterkt fyrirtæki.
Innan Landsbankans er ein-
hugur meðal allra helztu sér-
fræðinga bankans um að að-
gerðir af þessum toga séu eina
von bankans til að rétta við erf-
iðan rekstur og gera bankanum
kleift að lækka vexti niður í
svipaðar tölur og tíðkast í ná-
grannalöndunum. Annars
hverfi viðskiptin einfaldlega úr
landi. Samningurinn um kaup á
hlut í VÍS er liður í björgunar-
leiðangri sem varð ekki frestað!
Ágúst Einarsson alþingis-
maður (A) vakti máls á kaupun-
um í utandagskrárumræðu á
Alþingi í fyrradag. Þar stað-
hæfði hann að þessi samningur
leiddi til enn meiri samþjöpp-
unar og fákeppni á íslenzkum
peningamarkaði. Aðrir þing-
menn sögðu að þessi atburður
myndi hafa það í för með sér
að í kjölfarið muni fylgja alda
enn meiri samþjöppunar á
sama markaði.
Við utandagskrárumræðuna
urðu með vissum hætti hlut-
verkaskipti þar sem kratar og
allaballar hvöttu til einkavæð-
ingar auk stöku sjálfstæðis-
manna. í vörninni fyrir hin
sögulegu viðskipti VÍS og
Landsbankans stóð Friðrik
Sophusson, starfandi forsætis-
ráðherra, og varði eflingu ríkis-
bankans.