Helgarpósturinn - 20.03.1997, Blaðsíða 10

FIMMTUDAGUR 20. MARS1997
10
'......
HELCARPÓSTURINN
Útgefandi: Lesmál ehf.
Frcunkvæmdastjóri: Árni BjÖrn Ómarsson
Ritstjóri: Páll Vilhjálmsson
Prentvinnsla: Prentsmiðjan Oddi hf.
lifeyrissj óðimir,
valdajamvægi
samfélagsins
og hræsni
Morgunblaðsins
Um helgina gengu fulltrúar verkalýðshreyfingarinnar af
samninganefndarfundi í húsakynnum ríkissáttasemjara til að
mótmæla fyrirhuguðum breytingum ríkisstjórnarinnar á líf-
eyrissjóðakerfinu. Tortryggni gagnvart fyrirætlunum ríkis-
stjórnarinnar blossaði upp þegar Landsbankinn keypti helm-
ingshlut í vátryggingafélaginu VÍS. Formaður bankaráðs
Landsbankans, Kjartan Gunnarsson, sem er náinn samstarfs-
maður Davíðs Oddssonar forsætisráðherra, sagði við það
tækifæri að með kaupunum ætlaði Landsbankinn að tryggja
hlut sinn í fyrirsjáanlegum breytingum sem verða á lífeyris-
sparnaði landsmanna.
Ekkert óeðlilegt er við það að Landsbankinn ætli að hasla
sér völl á nýjum vettvangi. Bæði bankar og tryggingafélög
hafa á undanförnum árum þróast í þá átt að vera alhliða fjár-
málafyrirtæki sem bjóða upp á margháttaða þjónustu. En ef
kaup Landsbankans á helmingnum í VÍS eru með þeim undir-
málum að ríkisstjórnin breyti lögum um lífeyrissjóði í trássi
við vilja verkalýðshreyfingarinnar horfir málið öðruvísi við.
Lífeyrissjóðirnir voru flestir stofnaðir á sjöunda áratugnum
og voru veigamikill þáttur í uppbyggingu velferðarþjóðfélags-
ins. Forsenda fyrir lífeyrissjóðunum var samkomulag verka-
lýðshreyfingar, atvinnurekenda og ríkisvalds. í öllum meginat-
riðum hefur kerfið haldist óbreytt þar sem samtök launafólks
og atvinnurekendur skipa stjórnir lífeyrissjóðanna. Sam-
kvæmt kjarasamningum greiðir launafólk hluta launanna í líf-
eyrissjóð og mótframlag kemur frá atvinnurekanda. Lífeyris-
sjóðirnir eru sameignarsjóðir sem þýðir m.a. að þeir verja fé-
laga sína og fjölskyldur þeirra fyrir tekjumissi vegna örorku,
dauða og elli. íslendingar eru öfundaðir af öðrum þjóðum sem
búa við miklu síðra lífeyrissjóðakerfi.
Peningar og völd fara saman í þessu þjóðfélagi. Lífeyris-
sjóðakerfið tryggir að fulltrúar samtaka launafólks hafa áhrif á
stórar fjárfestingar. í krafti þeirra fjármuna sem iífeyrissjóð-
irnir hafa yfir að ráða sitja fulltrúar launafólks víða í stjórnum
fyrirtækja. Það þýðir að samtök launafólks geta haft áhrif á
stefnumótun og rekstur stórra fyrirtækja. Þetta fyrirkomulag
dreifir völdunum í samfélaginu og er af hinu góða.
Morgunblaðið er ekki sama sinnis. í leiðara á þriðjudag sak-
ar blaðið forystu verkalýðshreyfingarinnar um sérhagsmuni.
Morgunblaðið fullyrðir að andstaða verkalýðshreyfingarinnar
við breytingar á lögum um lífeyrissjóði stafi af ótta forystu-
manna hennar við að missa spón úr sínum aski. Nú kann það
vel að vera að hégómi þeirra sem kosnir eru til trúnaðarstarfa
í verkalýðshreyfingunni hafi hér áhrif. En það skiptir einfald-
lega ekki máli í þessu samhengi. Lífeyrissjóðirnir voru ekki
stofnaðir fyrir forystumenn verkalýðshreyfingarinnar heldur
til að tryggja launafólki lífsviðurværi. Á meðan það þjónar höf-
uðtilgangi sínum er ástæðulaust að breyta kerfinu.
Morgunblaðið rekur málið á þeirri forsendu að launafólk
eigi sjálft að velja lífeyrissjóði en það þýðir í reynd markaðs-
væðingu líteyrissjóðakerfisins. Morgunblaðið notar ekki hug-
takið markaður í þessu samhengi og það er ástæða fyrir því.
Þegar blaðið réttlætti valdasamþjöppun á fjölmiðlamarkaði
fyrir skömmu í Reykjavíkurbréfi hafði það í frammi ýmsar rök-
semdir um að markaðslögmálin ættu ekki við hér á iandi,
t.a.m. þá að þjóðin sé of fámenn. Morgunblaðið getur ekki í
einu orðinu sagt að vegna séríslenskra aðstæðna sé ekki hægt
að beita markaðslausnum í efnahagslífinu en í hinu orðinu að
markaðsvæða eigi lífeyrissjóðakerfið. Spurningin er fyrir
hverjum Morgunblaðið er að hræsna.
Helgarpósturinn
Borgartúni 27, 105 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasími: 552-2311
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 552-4777,
auglýsingadeild: 552-4888, símboði (augl.) 846-3332,
dreifing: 552-4999.
Netfang: hp@this.is
►-
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði ef greitt er með
greiðslukorti, en annars kr. 900.
|w E ,Br * 1

„í þessum vesalings texta mín-
um kom fyrir setningin: „Nið-
urstaðan af þessu braski öllu
er smám saman að verða eins
konar andleg klánun á fjöl-
miðlafólki.“ Mér hafði semsé
dottið í hug að fara í svolítinn
orðaleik með tískuhugtakið
klónun (tengja það kláninu) og
sjá hvað kæmi út. Prófarkales-
arinn vildi enga tvíræðni um
þessi mál og „leiðrétti“ klánun
vitaskuld í klónun ... En mér
þykir verra að svona inngrip
starfsfólksins á blöðunum
leiða nær undantekningarlaust
burt frá allri hugsun og til flat-
ari texta...“
ingihói að ofan og ingiríði að neðan
Iseinustu viku hafði ég hugs-
að mér að byrja dálitla seríu
af umli um dagblöðin og ljós-
vakamiðlana.
Hélt hálfpartinn að ég hefði
skilað inn grein um það hvern-
ig vesaldómur Moggans, sem
„ber herðarnar að vísu hátt yf-
ir önnur dagblöð", gefur öðr-
um tóninn á þessu sviði, enda
„situr ekkert höfuð á herðum
Moggans. Hann er nokkurs
konar höfuðlaus Mökkurkálfi
sem stendur álengdar með
Ægishjálminn sinn í hendinni“.
Og meðan Mogginn rolast
svona eins og leirjötunn með
merarhjarta er ekki von á
neinu mótvægi nema sams
konar leirjötnum (en miklu
minni) með sams konar merar-
hjörtu (en miklu minni).
Það er eins og það sé ekki
hægt að bregðast við ofurveldi
meinleysisins með neinu öðru
en því að ástunda sams konar
meinleysi (en miklu minna).
Við lifum semsé á minnk-
andi tímum.
Strax á fimmtudag hringdi í
mig fólk sem allt var að fagna
því sama.
- Þú ert að láta Margréti Frí-
mannsdóttur hafa það óþveg-
ið! sagði það.
- Ha? sagði ég og kannaðist
ekki við neitt.
Fór svo og keypti Helgar-
póstinm, og mikið rétt.
í greininni miðri situr stór-
letursklausa þar sem tilvitnun
í Margréti, algert aukaatriði, er
tekin út úr textanum. Þetta er
siður nútíma blaðamanna. Var
í upphafi gert til að undirstrika
kjarna málsins og beina huga
lesandans að viðkomandi
texta. En nú orðið held ég að
fæstir lesi í raun annað en
þessa stórletruðu útdrætti. Og
þeir eru oft notaðir fremur til
að drepa skrifum greinarhöf-
unda á dreif.
Það er eins og umbrotsfólk-
ið telji sig eiga að sjá til þess
að draga tennurnar úr þeim
Þorgeir
I Þorgeirson
textum sem greinarhöfundarn-
ir senda inn í myrkviði rit-
vinnsluforritanna.
Og prófarkalesararnir starfa
með þeim að sama verki.
í þessum vesalings texta
mínum kom fyrir setningin:
„Niðurstaðan af þessu braski
öllu er smám saman að verða
eins konar andleg klánun á fjöl-
miðlafólki.“
Mér hafði semsé dottið í
hug að fara í svolítinn orðaleik
með tískuhugtakið klónun
(tengja það kláninu) og sjá
hvað kæmi út.
Prófarkalesarinn vildi enga
tvíræðni um þessi mál og „leið-
rétti“ klánun vitaskuld í klón-
un.
Nú er ég ekkert að vola neitt
yfir því að vera þannig borinn
ráðum með hugsun og orðafar
textans. Þetta eru bara eðlileg
vinnubrögð í nútíma prent-
verki.
Og ég svosem heldur ekkert
að bjarga heiminum með umli
mínu.
En mér þykir verra að svona
inngrip starfsfólksins á blöð-
unum leiða nær undantekning-
arlaust burt frá allri hugsun og
til flatari texta.
Við lifum semsé á minnk-
andi tímum.
Um leið og ég gefst upp við
það verkefni að stjórna umli
mínu sjálfur fer ég að hugsa
um Vilhjálm Árnason sið-
fræðiheimspeking, sem nýlega
var að kenna þjóðinni réttu
tökin á tískuhugmyndinni
klónun.
Siðfræðiráðgjöf Háskólans
hefur eiginlega tekið við af
sálusorgurum kirkjunnar og
sálfræðiþjónustu félagsmála-
stofnananna (sem eru fjárvana
og áhrifalaus).
Ef ráðgjöf siðfræðinga er
nógu einföld og jákvæð blasir
viðjDeim heilmikill markaður.
Eg heyri að Vilhjálmur er á
sömu línu og ráðgjafar Bills
Clinton varðandi klónunina og
það allt. Rétt er að klóna jurtir
og óæðri dýr í klessu ef það
skilar arði, en það er forkast-
anlegt að klóna manneskjur
(jafnvel þó það skilaði arði).
í framhaldi af svona prakt-
ískri speki með ljós hins
stranga siðferðis í stýrinu má
náttúrlega spyrja: - Hvað er
svosem klónun annað en eftir-
herma á þeim dynti náttúrunn-
ar að búa til eineggja tvíbura?
Og þá dettur mér í hug sag-
an um Ingiríði að ofan og Ingi-
ríði að neðan.
Sem gerðist, trúi ég, ein-
hvers staðar á Vestfjörðum
upp úr fyrra stríði.
Þær voru eineggja tvíbura-
systur, annálaðar fyrir fríð-
leika, og höfðu báðar verið
skírðar sama nafninu eins og
títt var forðum daga meðan
barnadauðinn var meiri. Og
fólk vildi vera alveg visst um
að koma upp nafni, eins og
sagt var.
Báðar hétu þær Ingiríður
eftir móðurömmu sinni.
Þær uxu báðar upp við gott
atlæti í sjávarplássi fyrir vest-
an. Um tvítugt fengu þær báð-
ar vinnu á stórbýli í miðri sveit
þar sem mikið var um gesta-
gang. Önnur þeirra kom í nýju
vistina beint neðan úr sjávar-
plássinu. Hin, sem hafði
skroppið í heimsókn til vensla-
manna uppi í afdal, kom ofan
að.
Svo einkennilega vildi til að
þær komu báðar í nýju vistina
á sama klukkutíma, önnur kom
ofan túnið en hin að neðan.
Sem þessar framandi stúlk-
ur voru nánast óþekkjanlegar
hvor frá annarri gripu menn til
þess ráðs að kalla aðra þeirra
Ingiríði að ofan en hina Ingiríði
að neðan.
Til að auðkenna þær.
Ekki minnkaði gestagangur-
inn á stórbýlinu við komu
systranna þangað.
Allir flagarar sýslunnar
gerðu sér erindi þetta sumar
að kíkja á fljóðin.
Og flagarar eru glöggir á
stúlkur.
Þeir snéru sér undantekn-
ingarlaust beint að Ingiríði að
neðan en enginn þeirra leit við
Ingiríði að ofan.
Þannig er nú manneðlið.
Eitthvað varð náttúrlega
undan að láta.
Ingiríður að neðan varð
lauslætisdrós og drykkjukona
með aldrinum. Dó um fertugt í
rennusteininum (hér í Reykja-
vík um miðbik seinna stríðs-
ins).
Þá voru allir hættir að rugla
systrunum saman, en Ingiríður
að ofan hélt brúðkaup sitt og
gamla prófastsins viku eftir
jarðarför systur sinnar.
Varð ein fallegasta ekkja
landsins um fimmtugt og dó í
hárri elli.
Sögu þeirra systra má hafa
til marks um það að náttúran
sjálf er viss með að láta nýjar
tilviljanir grípa inn í líf klón-
aðra einstaklinga, hversu al-
varlega sem ráðvandir sið-
fræðingar líta á fikt með upp-
runalegt eðli manna.
Jafnvel eitt orð getur verið
öflugra en gen mannsins.
Og nú skila ég þessari grein
inn á disklingi kl. 1100 á
Gvendardag og bíð spenntur
eftir því að sjá það (á fimmtu-
dag) hvað tilviljuninni þóknast
að feitletra sem viðfangsefni
hennar.
Frá lesendum
■ „Suðri“ skrifaði ritstjórn um
Finn Ingólfsson iðnaðarráð-
herra og spyr hvers vegna
Borgfirðingar eigi einir að
njóta stóriðjunnar. „Það hefði
farið vel á því að drífa upp ál-
ver í heimabyggð Finns (Mýr-
dalnum), sisvona í bland við
Iífrænu ræktunina. Höfum við
ekki séð í Sjónvarpi okkar allra
hvursu sauðfé og nautpening-
ur var sælt á svip á beit í
kringum þýska álverið? Stráin
hljóta að vera æði kjarngóð og
mengunin haft góð áhrif á bú-
pening þýskra. Sem sagt: Við
viljum fleiri álver, íslendingar.
Guðmundur góði hefur líka
staðið sig með ágætum við
hlið Finns frækna. Umhverfis-
ráðherra vor passar upp á
landið umhverfis samkvæmt
ritúalinu.“
■ Maður hringdi og hvatti
blaðið til að kanna ýmislegt
vegna byggingarframkvæmda
nafngreinds borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins og ætt-
menna-hans.
■ Bréf barst ritstjórn þar sem
sagt var að ekki væri allt sem
sýndist í söfnunarátaki sem
nýverið var efnt til. Þeir aðilar
sem sjá um söfnunina taki
þóknun fyrir sem sé óheyri-
lega há.