Alþýðublaðið - 12.02.1976, Blaðsíða 6

Nú finnst mörgum
foreldrum allt í voða.
Enginn á að beitaaga
eins og áður, enginn
á að vera blíður og
alltumvefjandi heldur
Harðstjórnin er hætt
og frjálsræðið einnig
en hvað tekur við?
Ekki núna, mamma.
Viö erum að leika okkur!
Þaö er komið aö hátta-
tíma, en börnin vilja vera
á fótum, þó aö þau séu
þreytt. Foreldrarmir vita
af reynslu, aö þau veröa
grútsyfjuö á morgnana,
ef þau fá ekki níu tíma
svefn, og langar ekki til,
aö þau hangi hálfsofandi
yfir bókunum i skólanum.
Nú þau fá hálftima frest og svo
eru þau send vingjarnlega, en á-
kveðift i rúmið. Þau rifast enn,
þó að það takist að breiða ofan á
þau og slökkva ljosið. Þá loksins
er hægt að hafa það sæmilegt
um stund, áður en foreldrarnir
ætla að fara að hátta, án þess að
hávær hróp, rifrildi og sifelldar
bænir um að koma og skoða.
hvað þau eru að gera eða leysa
eitt eða annað vandamálið.
Úffl Það er ekki auðvelt að
vera foreldrar. Þau hafa svo
nauman tima útaf fyrir sig og
svo margt annað, sem gera
þarf. En fyrst og fremst er þaö
erfitt vegna þess, að fólk efast
svo oft um, hvað gera skal.
Skal — skal ekki.
Eiga foreldrar að beita hörk-
unni? Ákveða háttatimann og
sjá um. að honum sé framfylgt?
Rjúfa allt nöldur barnanna um
heldur lengri frest? Senda þau i
rúmið á stundinni?
Það er svo auðvelt að öfunda
aðra foreldra, sem koma börn-
unum i háttinn með þvi að
segja: ,,Jæja, krakkar, nú er
klukkan tiu. Háttatimil”
Sérstaklega þegar þessi börn
hafa leikiðsér kyrrlátlega inni i
herbergi sinu, án þess að ónáða
foreldra sina, sem eru að horfa
á sjónvarpið (hvað er það oft,
sem sumir foreldrar fá að horfa
óslitið á sjónvarpsmynd, án si-
felldra truflana af hálfu barn-
anna?). Við hefðum vist átt að
beita hörku og vera sjálfum
okkur samkvæm. Það er svo
mikið rætt um það, að foreldrar
eigi að vera sjálfum sér sam-
kvæmir i barnauppeldi.
Það er hins vegar andstætt
nútima uppeldis-og sálfræðileg-
um kenningum að senda börnin
I rúmiö á ákveðnum tima.
Margir sérfræðingar telja rétt-
ast að láta börnin sjálf ákveða,
hvenær þau fara að hátta. Þau
eiga blátt áfram að sofna, þegar
þau eru þreytt. Þvi eiga foreldr-
arnir alls ekki að skipta sér af
að neinu leyti. Það væri auð-
veldast af öllu auðveldu að hafa
engar áhyggjur af þvi, hvað
þreytt þau verði daginn eftir,
þegar þau hafa verið á fótum
langt fram á nótt. Ef foreldrar
geta þá látið það ógert að vera
áhyggjulaus.
bkal — skal ekki?
Jú foreldrar eiga að vera
sjálfum sér samkvæmir. En
hvað er að vera sjálfum sér
samkvæmur?
Valið er erfitt. Eiga foreldrar
að ákveða, hvað barnið má og
má ekki — háttatiminn er að-
eins eitt af mörgum álika
vandamálum — eða eiga börnin
að fá að ráða sér sjálf? Þetta
var allt auðveldara i gamla
daga, þvi að þá urðu börnin að
gera það, sem þeim var sagt.
Búiðl Agiog hlýðnivoru hugtök,
sem enginn efaðist um. Ef börn-
in gerðu það ekki með góðu urðu
þau að gera það með illu. Til-
gangurinn helgaði meðalið.
Uppeldið varð hlutfallslega
betra, ef börnin fengu væna
hýðingu. Nú er orðið uppeldi
ljótt orð i augum margra, sem
við uppeldismál fást. Það á alls
ekki að ala börnin upp, segja
sumir. Enginn á að ákveða,
hvernig börnin eiga að vera,
heldur láta þau sjálf um að
skapa persónuleika sinn.
Þetta vandamál hefur ekki
orðið auðveldara við að álit sér-
fræðinga og yfirvalda um rétt
eða rangt barnauppeidi hefur
breytzt margsinnis siðustu ár —
frá einum öfgunum til annarra.
Annað hvort er þaö hrein harð-
stjórn eða algjört frjálslyndi.
Það virðist, sem uppeldisað-
ferðir breytist engu siður en
kjólasiddin. Fram og aftur, upp
og niður!
Hvaö segja kunnáttu-
menn?
En það er nú ekki jafnslæmt
og þaö virðist vera. Tveir þekkt-
ir bandariskir sálfræðingar
segja eftirfarandi um breyting-
ar á uþpeldisaðferðum eins og
við höfum kynnzt þeim:
,,Það var án efa auðveldara
að vera foreldrar, meðan for-
eldrarnir réðu öllu. Þeir voru á-
kveðnir og flest börn óttuðust
agann og hlýddu. Strangur agi
rikti á flestum heimilum. Svo
kom skammur „frelsistimi”,
þegar foreldrar földu vöndinn,
þvi að þeir óttuðust að kúga
börnin og skaða sálarlif þeirra.
Barn, sem fékk frjálslegt upp
eldi fékk oft leyfi til að gera svo
að segja allt, sem það langaði til
og valdi foreldranna var beitt
sjaldan og þá mildilega. Afleið-
ingarnar voru oft skelfilegar.'
Þaö er vist rétt að endurtaka
altur siðustu setninguna: AF-
LEIÐINGARNAR VORU OFT
SKELFILEGAR.
Þetta frjálslega uppeldi var
jafnslæmt og hið stranga upp-
eldi og mikill agi og um það eru
flestir uppeldis- og sálfræðingar
sammála. Missættið er nú ekki
meira en það.
En hvað svo?
Vitnum aftur i sömu sálfræð-
inga — Frances Ilg og Louise B.
Ames — sem svara á þann yeg,
sem sýnir almenningsálitið nú.
Bæði harðar agi og algjört frelsi
i uppeldismálum hefur vikið
fyrir þvi, sem við gætum kallað
„frelsi þekkingarinnar”. For-
eldrar, sem beita þvi reyna að
skilja, hvað þau geta með góðu
móti vonast til af börnum sinum
um leið og þau hafa sifellt i huga
einkaeinkenni þeirra og aldur.
Siðan reyna þau að hafa kröf-
urnar innan vissra takmarka.
Við gætum kannski sagt þetta
með færri orðum:
Barnauppeldi þarfnast vizku
og heilbrigðrar skynsemi.
Hvaö segja foreldrarnir?
Sérfræðingar eru ekki svo ó-
sáttirum barnauppeldi, en hvað
um foreldrana? Hvert er álit
þeirra?
Vestur-þýzkir félagsfræðing-
ar reyndu að kanna þetta með
þvi að spyrja unga foreldra um
álit þeirra á barnauppeldi.
Það var aðeins brot þeirra,
sem vildu ala börn sin upp eins
og þau höfðu verið alin upp —
eða 22%. 70% vildu að uppeldinu
yrði öðru visi hagað.
Það er áhugavert, að flestir
foreldranna vissu gjörla, hvað
þau vildu. Það voru ósköp fáir,
sem svöruðu „veit ekki” við
spurningum, eða aðeins 7%.
Foreldrarnir voru ekki aðeins
spurðir um, hvort börnin ættu
að fá annað uppeldi en þau sjálf,
heldur einnig hvernig.
Margir ungir foreldrar vildu
fyrst og fremst, að börn þeirra
fengju minni aga. Meiri ást,
minni harðstjórn, meiri ró,
minni hegningar. Þau ætluðu að
hugsa meira um börnin en for-
eldrar þeirra höfðu gert.
Þetta voru 68%.
Það voru lika til foreldrar,
sem vildu meiri aga — meira
öryggi, meiri festu, en þau sjálf
höfðu fengið sem börn. Þetta
voru 10%.
Nú megum við ekki gleyma
þvi, að hér er um að ræða börn,
sem fengu frjálslegt uppeldi og
liðu vegna þess. 5% vildu fræða
börn sin betur og mennta þau
meira, en þau höfðu verið
menntuð og önnur 5% lögðu
mikla áherzlu á betri kynferðis-
fræðslu.
Það, sem þessir tveir megin-
hópar tveir vildu gera, er and-
svar við tveim mismunandi
uppeldisaðferðum og uppeldið
verður likast til svipað: aginn
minni og frelsið meira en i harð-
stjórninni og aginn meiri og
frelsið minna, en þegar allt var
undir frjálsræðinu komið.
Foreldrarnir eru sammála.
Aölögunarerf iöleikar
Það er samt erfitt, þvi að allt-
áf koma vandamál, þó að þú
vitir svona nokkurn veginn,
hvernig þú átt að ala barn þitt
upp, einmitt vegna þess að þú
vilt gjarna fylgja ákveðnum
reglum, en þó ekki án vissrar
tilslökunar. Börnin verða að
fara eftir vissum reglum, en
einnig að hafa visst frelsi.
Þetta er linudansaraleikur og
margir foreldrar gefast upp.
Anders Leerskov og Mogens
Hansen, sem báðir eru skólasál-
fræðingar segja: „Undanfarin
ár höfum við átt i miklum vanda
með þróun einstaklingsins og
félagslega aðlögun marga
barna. Annars vegar er innri
ólga vegna aukinnar þjóðfélags-
legrar tilhneigingar til að auka
einstaklingshyggjuna og sjálf-
stæðið og hins vegar er harður
agi þjóðfélagsins.
Sem sagt: Foreldrar vilja
gjarnan veita börnum sinum
meira frelsi til að þroskast eftir
eðli sinu, en þjóðfélagið getur
ekki ennþá tekið að sér börn,
sem eru alin þannig upp.
Það er ástæðan til þess, að
það koma vandræðabörn frá
heimilum, sem teljast góð og
trygg og þar sem foreldrarnir
eru góðum gáfum gæddir.
Börn meö aölögunar-
erfiðleika.
Þó er þvi ekki að neita, að
flest vandræðabörn geta rakið
erfiðleika sina til fjölskyldunn-
ar.
Hvaö er aö?
Thomas Sigsgaard, prófessor
segir: „Þó að mismunandi
kenningar séu uppi um alls kon-
ar sálfræðileg atriði, leikur eng-
inn efi á þvi, að skapgerð ein-
staklingsins þróast að mestu
leyti meðan hann er i bernsku
og umkringdur fjölskyldunni.”
Já, umkringdur fjölskyldu
sinni. Þar mótast barnið og þar
elst það upp og þar getur per-
sónuleiki þess breytzt.... Hvað
er að þeirri fjölskyldu, sem
veldur þvi, að barnið fær sál-
fræðilega geðflækju?
Þessu svarar Sigsgaard
prófessor (sem er einn þekkt-
asti barnasálfræðingur vorra
tima) svo: „Börn þarfnast ör-
yggis og ástar auk víssu þess, að
þau lendi ekki i neinni hættu.
En þau þarfnast einnig sjálf-
stæðis og aukins kjarks, þroska,
leikja og hróss.”
Góöir foreldrar
Góðir foreldrar verða að sjá
um það, að börnin eigi sinn hlut i
lifi þeirra.
Þetta virðist liggja i augum
uppi, en þvi miður sjá foreldrar
ekki alltaf til þess, að svo sé.
Börnin þjást oft vegna þessa
og þá segja vandamálin til sin.
„Þegar börnin fæðast hafa for-
eldrarnir oft sin áhugamál, sem
einkenna allt þeirra lif,” segja
sumir barnasálfræðingar i bók-
inni „Barnið þitt er einstakling-
ur”.
Við verðum nú samt að gefa
okkur tima til að ala börnin upp,
en engu á að sleppa. Það á ekki
að varpa öllum fyrri áhugamál-
um á glæ og láta barnið njóta
alls. Við eigum aðeins að hugsa
um barnið og þarfir þess.
Góðir foreldrar hafa alltaf
tima fyrir börnin sin. Ekki að-
eins til að sjá fjárhagslega fyrir
fjölskyldunni, heldur og til að
sjá um börnin af áhuga og ást.
Barnasálfræðingarnir segja, að
góðum foreldrum finnist litlar
kröfur gerðar til sin. Það er ekki
nóg að elska barn, þvi að for-
eldrar þurfa að sýna ást sina,
þannig að barnið efist ekki um
hana.
„F'oreldrum verður ýmislegt
á. Þau geta öskrað af reiði, hót-
að öllu illu, lamið á báða bóga
að ástæðulausu, en séu tengsl
þeirra við börnin ástúðleg og
þau skilji sjálf galla sina hefur
það ekki varanleg skaðvænleg
áhrif á barnið.”
Öryggið.... fullvissa þess, að
barnið sé elskað — það er þörf-
in. Fái barnið þá fullvissu er
unnt að ala það upp eins og
hverjum hentar. Það er ekki
erfiðara en þetta að ala upp
börnin núna, þó að vandamálin
virðist á stundum fleiri en áður.
Takið eftir:
Það elska ekki allir börnin sin
og margir hafa slæma samvizku
af að gera það ekki, sumir álita
að ást foreldra á börnum sinum
og gagnkvæmt sé sjálfsögð, en
svo er þó ekki. Við höfum mynd-
að okkur þessar hugmyndir
sjálf eins og þá hugmynd, að
hjónabandið sé sifellt byggt á
eilifri ást. Astin er ekki eilif.
Hún er heldur ekki fullkomin.
Heldur ekki ást foreldra á börn-
um sinum.
En yfirleitt þykir foreldrum
vænt um börn sin og það nægir
börnunum, ef foreldrarnir sýna
þeim umhyggju.
Alþýðublaöiö
Fimmtudagur 12. febrúar 1976