Alþýðublaðið - 23.03.1976, Blaðsíða 8

8 VETTVANGUR
Þriðjudagur 23. marz 1976
blaðfú1 Þriöjudagur 23. marz 1976
VETTVANGUR 9
í hjúkrunarnámi þarf að leggja
mun meiri áherzlu á geðhjúkrun
SPJALLAÐ VIÐ ÞÓRU ARNFiNNSDÓTTUR
YFIRHJÚKRUNARFRÆÐING
Meðferðarfulltrúi með tvö barnanna í dagstofu geðdeildarinnar.
Dagstofan hefur upp á ýmislegt að bjóða og hún veitir sjónvarpinu harða
samkeppni hvað vinsældir snertir.
MU GÆTU
BURNIN ÞIN?
Gengið um barnageðdeildina með Sverri Bjarnasyni, lækni
Þóra Arnfinnsdóttir er yfir
hjúkrunarfræöingur á barna-
geðdeildinni. Þóra er sér-
menntuð i Noregi i geðhjúkrun.
Ilún tók við stöðu þessari um
mitt ár 1974. ■
Biaðið iagði þá spurningu
rir Þóru hvort haldið væri
uppi skipulegri fræðslu fyrir
starfsfólkið?
Hún svaraði:’’ Við erum með
einn fræðslufund i viku fyrir
starfsfólkið. Þar eru teknir fyrir
margir þættir sem varða starf-
semina.
Það er þó enginn einn aðili
sem annast þessa fræðsltl,
heldur l'ólk úr ýmsum greinum
þessara fræða.
Það er vandamái i sambandi
við þessa fræðslu, að ekki geta
allir sótt þá fundi sem i boði eru.
Það kemur til af þvi að fólkið
vinnur á vöktum og getur þvi
reynzt örðugt að koma.
Almennt talað er skortur á
sérmcnntuðu fólki á þessu SV'iði,
en við bindum miklar vonir við
framhaldsnám i geðhjúkrun
sem Nýi hjúkrunarskólinn er
með i gangi núna.
Það er 15 mánaða nám sem
býr nemendur vel undir störf á
hverskonar gcðdeildum.
Væri þess kostur þyrfti i öllu
námi i hjúkrunarfræðum að
vera lögð inun meiri rækt við
geðhjúkrunina, þannig að
lengra nám i henni væri það
sem við teljum nauðsynlegan
hluta af grundvallarmcnntun
hjúkrunarfræöinga,” lauk Þóra
Arnfinnsdóttir máli sinu.
—EB
Barnaaeðdeild Hrinasins hefur
aðstoðað búsund fjölskyldur á
fimm ára starfsferli
unarinnar, og starfsfólk
hennar fer þangað sem
vandamálin steðja að, á
heimili, i skóla og til
sjúkrahúsa um land allt.
Vandamálið er leyst
þar sem flestir málsaðil-
ar eru nærtækir. Venju-
lega er litið á fjölskyld-
una alla sem þann aðila
sem virkja þurfi.
Aðferðirnar sem beitt
er við meðferðina geta
verið einstaklingsmeð-
ferð, fjölskyldumeðferð
og hópmeðferð.
I hverju tilviki er beitt
þeirri aðferð sem álitin er
koma skjólstæðingnum
bezt að gagni.
Nægi ekki meðferð á
göngudeild þarf i sumum
tilvikum að koma börn-
unum til dvalar á legu-
deild eða dagdeild, venju-
lega sex til tólf mánuði.
A legudeildinni er börn-
unum búið notalegt
heimili, þau stunda skóla
eftir þvi sem við verður
komið, annað hvort með
þvi að njóta kennslu á
staðnum eöa sækja skóla
annarsstaðar i borginni.
Á dagdeildinni dvelja
börnin frá kl. 9 til 15,
fimm daga vikunnar.
Vandamál sem
blasa við.
Reynslan af barnageð-
deildinni hefur leitt i ljós
að tvö stór vandamál
blasa við okkur.
A annað þeirra blasir
reyndar við allri þjóðinni.
Það eru þeir takmörkuðu
möguleikar sem eru til á
tslandi til meðferðar á
unglingum með geðræn
vandamál.
Þessum unglingum hef-
ur reyndar alltaf verið
opin leið til okkar, en séu
vandamálin það djúpstæð
að innlagningar sé þörf
vandast málið, þvi engin
unglingageðdeild er til i
landinu. Barnadeildin
geturekki tekið við nema
mjög takmörkuðum
fjölda unglinga.
Þessi skortur hefur
vafalaust valdið þvi að lif
margra unglinga kemst
svo úr skorðum að ekki
verður aftur snúið.
Mörg þessara vanda-
mála hefði mátt leysa
með stuttri vistun, en þau
hafa valdið þvi að ung-
lingurinn flosnar upp úr
þvi umhverfi sem hann
lifir og starfar i, og hann
biður af þvi óbætanlegt
tjón.
Hinn stóri vandinn er sá
að aðstöðu skortir hér-
lendis til þess að veita al-
varlega geðveikum börn-
um fullnægjandi meðferð.
Með alvarlega geð-
veikluðum börnum er átt
viö börn sem búa við
brengluð tiifinninga-
tengsl, raunveruleika
skyn og börn sem ein-
angra sig og forðast sam-
neyti við aðra.
Þessi böm hafa löngum
verið talin vangefin og
vistuð á þartilgerðum
stofnunum. þrátt fyrir
eðlilega og oft framúr-
skarandi greind.
Þessi börn hafa verið til
meðferðar á legudeildinni
og dagdeildinni, en
þurfa slika langtima
meðferð, að þau hafa
myndað einskonar stiflu
og m.a. valdið þvi að
langir biðlistar minna
veikra barna hafa mynd-
ast við báðar deildirnar.
Þau halda plássum þar
sem hægt væri að hjálpa
fleiri börnum með styttri
vistun. EB
Starfsfólkið á deildunum borð-
ar með börnunum, þar er enginn
mannamunur gerður.
Hér eru nú 7-8 börn fimm daga
vikunnar.
Sjúkdómarnir eru margvislegir
og dvölin þvi mismunandi löng.
Mörg barnanna hafa staðnað á
vissu þroskaskeiði og skorið sig
úr þvi umhverfi, sem þau búa við.
Aldur barnanna er frá þvi
yngsta sem hingað kemur og til 6
eða sjö ára aldurs.
Það er þó engan veginn einhlitt
að fara eftir aldri, en almennt séð
eru börnin hér yngri en á legu-
deildinni.”
Við spurðum Sverri hvort geð-
lyf væru notuö hér. Hann sagði:
,,Þau eru litið notuð hér.
Gefðlyf eru góð til þess að rjúfa
vitahring skjólstæðinga okkar, en
við felum ekki vandann bak við
mikla notkun deyfi-eða geðlyfja.
Það er enginn lausn.”
Hvernig er fylgzt með likam-
legri velferð barnanna?
„Þótt við fáumst aðallega við
geðræn vandamál, er likamlegri
velferð sinnt mjög vel. Við höfum
góða samvinnu við barnalækna
og taugasérfræðinga á Lands-
spitalanum.
Við gleymum þvi ekki, að geð-
ræn vandamál geta átt sér orsök i
likamlegum kvillum t.d.
næringar — hormónatruflunum
heilaskaða af einhvers völdum.”
Húsnæðið er allt hið vistlegasta
og heimilislegt i flesta staði.
Sverrir sagði: „Við reynum
bæði hér og á legudeildinni að
gera umhverfið sem likast
heimili og reynum eftir megni að
forðast „stofnunarstimpilinn.”
Legudeildin
Þá erum við komin að legu-
deildinni. Sverrir gengur að
lokuðum dyrum, dregur upp
lyklakippu og segir:
„Það er vont að þurfa að nota
þessa lykla, en nauðsyn ber til,
þvi að hér er smiðastofan og hér
eru geymd margvisleg verkfæri,
sem reynzt geta hættuleg.
Hingað fer enginn vistaðra inn
án þess að vera i fylgd einhvers
úr starfsliðinu.
Þó hefur aldrei viljað til óhapp
af völdum þessara verkfæra en
aðgát er þó höfð.
Smiðastofan, þótt litil sé og
ófullkomin, er mikið notuð, og þar
er mikið gert af litlum efnum.”
Næst göngum við inn i herbergi
þeirra, sem þarna búa. Þarna er
ýmist einbýli eða tvíbýli. Her-
bergin eru eins og hver krakki vill
hafa þau.
I dagstofunni
Þá litum við inn i dagstofu, þar
sem verið er að kenna litilli stúlku
að tala.
„Þessi korrt nokkuð seint til
okkar,” segir Sverrir”, en hún
hefur tekið mjög miklum fram-
förum.
Það kemur að þvi, að hún út-
skrifast.
Það er að þvi leyti öðruvisi að
fást við börn en fullorðna, að þeir
geta náð sinu andlega jafnvægi
aftur og stuðzt við jákvæða lifs-
reynslu/ þeir hafa þroskaðri
persónuleika en börnin.
Hjá börnunum hefur, i sumum
tilefllum,sálarþroskinn og mótun
skapgerðarinnar stoðvast á unga
aldri, og slik reynsla e.t.v. ekki til,
þannig er þvi stundum litið til að
styðjast við. Það þarf að byggja
persónuleikann upp frá grunni.
Oft er þröng á þingi þegar starfsfólkið kemur sarnan á vaktaskiptum á
vaktherberginu. Þarna er upplýsingum og skilaboðum komið áfram til
næstu vaktar.
Geta staöiö á
eigin fótum
1 hverjum árgangi eru eitt til
tvö börn. sem eru alvarlega geð-
veik, og við vitum af 20-30 börn-
um, sem þyrftu 2-3 ára stöðuga
meðferð hér.
Sum þessara barna geta að þvi
loknu staðið á eigin fótum, án
stuðnings.
önnur þyrftu að, einhverju leyti
að dvelja á meðferðarheimilum
og siðasti hópurinn þyrfti lang-
dvalar með, jafnvel á geðsjúkra-
húsum..
Við spurðum Sverri: Hvað
tekur við hjá þessum börnum,
þegar þau eru orðin of gömul til
þess að vera hér?”
„Það er mjög erfitt að hafa
börn hér sem eru orðin of gömul.
Allir vita að það er raunverulegt
kynslóðabil milli barna á aldrin-
um 10-12 ára og þeirra, sem eru
orðnir 16-17 ára.
Það eru ekki nema tveir staðir
á landinu, sem geta tekið við
þessum unglingum: Klepps-
spitalinn og geðdeild Borgar
spitalans.
Það vantar tilfinnanlega ung-
lingageðdeiíd.”
Starfsfólkið hér eru auk lækna,
sálfræðinga og félagsráðgjafa,
hjúkrunarfræðingur, sjúkraliðar,
fóstrur og meðferðarfulltrúar.
Smiöastofan er litil og
þröng, en þar er margt
unnið og hún stendur
sjaldan ónotuð.
er mjög nauðsynlegt að bæta úr
vistunarþörf barna. sem eru al-
varlega geðveik. og einnig að
koma á fót unglingageðdeild.
Við höfum á að skipa þjálfuðu
starfsfólki, sem gæti komið á
laggirnar slikum deildum. en
húsnæði vantar og fjárveitingu.”
—EB
Batalíkurnar
nteiri því
fyrr sem leit-
að er hjálpar
Um þessar mundir eru
liðin fimm ár frá þvi að
Barnageðdeild Hringsins
við Dalbraut tók til
starfa.
Vegna þess boðaði
starfsfólk deildarinnar til
blaðamannafundar til
þess að kynna starf-
semina, vöxt hennar og
hvers helzt er vant.
Páll Ásgeirsson yfir-
læknir sagði, að sem bet-
ur fer væri enginn biðlisti
fyrir fólk sem kemur meö
l)örn sin i fyrsta viðtal.
Venjulega nægir að
koma I viðtöl 2—3 sinnum,
og þá liggur nokkuð ljóst
fyrir hvert vandamáiið
er.
Þá er hægt að segja til
um hvert framhaldið
verður.
t viðtölum þessum taka
þátt auk barna eða
aðstandenda þeirra,
læknir og sálfræðingur,
eða félagsráðgjafi.
Þörfin brýn
Páll sagði einnig að
þörfin fyrir barnageð-
deild hefði verið orðin
mjög brýn hér á landi.
Það má m.a. marka af
þvi að sinnt hefur verið
u.þ.b. 1000 fjölskyldum á
þessum fimm árum.
Kannanir hafa leitt I
ljós að tæplega 20% barna
hafa þörf fyrir einhverja
þjónustu af þessu tagi,
eða annarri sálfræðilegri
meðferð eða aðstoð.
Sé litið til þess að til
jafnaðar eru milli 4 og 5
þúsund börn i hverjum
árgangi. er ljóst að aðeins
litlum hluta vandamál-
anna hefur verið sinnt
hér.
Þó skal það tekið fram
að ýmsir aðrir en barna-
geðdeildin annast aðstoð
vegna geðrænna vanda-
mála.
Um 40% þeirra barna
sem hingað koma hafa
meðferðis tilvisun frá
lækni, en það færist þó óð-
um i vöxt að okkar eigin
skjólstæðingar benda vin-
um og kunningjum á
starfsemina hér, og lætur
nærri að 40% komi hingað
án milligöngu lækna eða
annarra aðila.
Koma of seint.
Þá sagði Páll að allt of
algengt væri að fólk drægi
það úr hömlu að koma
með börn sin til rann-
sóknar.
Foreldrum hættir
kannski til þess að álita
börn sin of heilbrigð til
þess aö þurfa leita lið-
sinnis i þessum skilningi.
Batalikurnar eru þó
meiri þvi fyrr sem leitað
er hjálpar, vegna þess að
fleiri heilbrigðir þættir
fyrirfinnast i skapgerð
barnsins þvi fyrr sem
komið er.
Ari fyrr en ella getur
skipt sköpum fyrir alla
framtið barnsins.
Nokkru má valda, að
sumir sjúklingar barna-
geðlækna eru vangefnir
að fólk kemur ekki fyrr en
um siðir, en á það ber að
lita, að mikill meirihluti
sjúklinga þeirra eru
venjuleg börn, óþekkjan-
leg frá öðrum .
Þau hafa valizt vegna
þess aö foreldrarnir hafa
gert sér ljóst að hjálpar
var þörf.
Starfsemin sjálf.
Göngudeildin er mið-
punktur starfseminnar,
en þar starfa 4 læknar, 3
félagsráðgjafar og 3 sál-
íræðingar.
A deildina koma til
rannsóknar og meðferðar
hverskonar geðræn
vandamál barna á öllu
landinu.
Starfsemin nær þó
langt út fyrir veggi stofn-
Sverrir Bjarnason, deildar-
læknir, leiddi blaðamann um hús-
næðið og skýrði starfið. Á meðan
gafst gott tækifæri að spjalla við
Sverri.
Hann sagði, að i upphafi hefði
þetta húsnæði ekki verið ætlað til
þeirrar starfsemi, sem nú er þar
rekin. Þetta átti að verða dag-
vistunarstofnun, en var breytt og
innréttað að þörfum þessarar
starfsemi, eftir þvi sem mögulegt
hefur verið.
Dagdeildin
Fyrst lögðum við leið okkar á
dagdeildina, en gefum Sverri
orðið: „Hér er eldhúsið eins kon-
ar miðpunktur hins daglega lifs.
Við fáum þó allan mat sendan úr
dagheimilinu i hinum enda húss-
ins.
Veggirnir á Dal-
brautinni eru prýddir
myndum eftir börnin.
Dagur á
barnageédeild
Hvernig gengur hið daglega lif
hér?
Sverrir: „Hér eins og annars
staðar mótast það af samskiptum
við hina. Starfsfólkið er með
börnunum allan daginn.
Sum ganga héðan i skóla, en
eiga sitt heimili hér.
Þau bjóða hingað til sin
kunningjum úr skólanum til þess
að leika sér. Það hefur undan-
tekningarlaust gengið vel.
Skólayfirvöid hafa reynzt mjög
samvinnulipur og látið i té sér-
kennslu, hafi hennar verið óskað.
Þau, sem ekki ganga i skóla, fá
kennslu hér. en þvi miður er ekki
búið eins vel að þeim þætti starfs-
ins eins og við helzt kysum.
Við kennsluna hér eru notuð —
auk hefðbundinnar kennslu —
smáatriði úr daglega lifinu, auk
leikja til þess að auðvelda börn-
unum samskipti við annað fólk.
Kennslan hér er ekki aðeins það
að reikna og lesa og skrifa.
Við ætlum okkur að koma þess-
um börnum héðan. en til þess að
það sé unnt, þarf að leiðbeina
þeim þannig að þau verði gjald-
geng lyrir utan og lendi ekki i
Sverrir Bjarnason er deildarlæknir á legudeild
Barnageðdeildarinnar. „Við reynum að búa
börnunum vistlegt heimili og forðumst stofnana-
stimpilinn eftir megm.”
árekstrum við umhverfið.
Böfnin leika sér mikið hér úti á
tunblettinum umhverfis húsið.
Þar blandast þau i hóp barna úr
nágrenninu og þann tima sem ég
hef unnið hér hef ég ekki orðið var
við eitt einasta tilfelli að þau lendi
i árekstrum við þá krakka. ekki
meira en gerist og gengur meðal
barna almennt.
Góðir grannar
Við eigum mjög góða nágranna
og þeir hafa tekið okkur vel.
Við búum hér i Laugardalnum
itærsta opna svæðinu i Reykja-
vik. Það hefur reynzt okkur
irjúgt til gönguferða og skoðun-
arferða.”
Að lokum sagði sverrir: ..Það