Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1946, Blaðsíða 14

202
LiESBÓK MORGUNBLAÐSINS
’J Án&maðkurinn er ekki að eins góður til beitu, heldur er
hann einhver þarjasta skepna jarðarinnar. Allir þeir, sem fást við
• jarðyrkju þurfa á aðstoð hans að halda, því að hann gerir
STÓRKOSTLEGAR JARÐABÆTUR
ÞAÐ er svo sem ekkert nýtt, að
því sje haldið fram að ánamaðkar
hafi stórkostlega þýðingu fyrir jarð-
argróðann. Aristoteles mintist á þetta
fyrir 2000 árum. Og Darwin hefir
skrifað heila bók um ánamaðkinn,
iífsvenjur hans og starfsemi. Einu
sinni er Darwin leit yfir gróandi
akra, varð honum að orði: „Skyldi
nokkurt annað dýr hafa haft meiri
þýðingu fyrir heiminn heldur en ána-
maðkurinn?“
/
Flestir bændur hafa líka viður-
kent nytsemi ánamaðksins og halda
að hann geri mest gagn með því að
grafa sundur og losa jarðveginn. En
satt að segja er þetta ekki þýðingar-
mesta starf ánamaðksins. Þegar bænd
urnir plægja og losa um yfirborð
jarðar með plógum og herfum, þá
eru miljónir af þessum smáu verum
önnum kafnar við það að breyta efn-
um jarðvegarins, matreiða þau handa
hinum tilvonandi gróðri.
Nýjasta nýtt í þessu máli er það,
að ala upp ánamaðka í stórum stíl
og dreifa þeim síðan yfir sjerstök
svæði þar semvþeir geta beitt hinum
„yfirnáttúrlegu hæfileikum“ sínum
til þess að gera magra jörð frjósama
og feita jörð að Vitazgjafa.
Amerískur maður, Thomas J.
Barrett segir svo frá: „Þegar jeg
kom af vígstöðvunum 1918 rakst jeg
á franskan bónda, sem var að sópa
einhverju saman undir múrvegg. Jeg
spurði hvað hann væri að gera. Og
hann svaraði: — Góður guð veit
hvemig á að fara að því að gera
jörðina frjósama, og hann hefir trúað
ánamaðkinum fyrir því leyndarmáli.
Þeir eru margir og þeir gera jörð-
ina feita. Jeg er að safna ánamöðk-
um til þess að bera þá í garðinn
minn!
TUTTUGU árum seinna var jeg að
stínga upp í garði heima hjá mjer í
Roscoe í Kaliforníu. Þar var mögur '
jörð og þur. í skóflufarinu sá jeg
einn ánamaðk, gulleitan og vesalleg-
an, en hann hlykkjaðist um í skrauf-
þurri moldinni „til þess að gera hana
írjósama“.
Þessi eini ánamaðkur vakti mig til
umhugsunar — og athafna. Og nú
er land mitt hjerna í Roscoe, .sem
áður var þurt og ófrjótt, orðið að
einum aldingarði. Það á jeg eingöngu
að þakka nokkrum miljónum ána-
maðka, sem hjálpuðu mjer.
Þegar jeg hafði sjeð þennan eina
veslings ánamaðk, horaðan og ræfils-
legan, þá hugsaði jeg sem svo að
hann skyldi ekki þurfa að vera einn
um það að reyna að breyta landi
mínu í gróðurmörk. Og svo byrjaði
jeg á ánamaðkarækt úti í hlöðu, og
með því breytti jeg hrjóstrugu landi
í aldingarð. i
Við þessar tilraunir mínar komst
jeg að því, að ánamaðkur gleypir
ótrúlega mikið af mold eins og hún
kemur fyrir, með öllu því sem í henni
er af söltum, hálfrotnuðum jurta-
leifum og bakteríum, og malar þetta
alt saman í maga sínum — þar sem
sandkorn eru myllusteinarnir — og
blandar það slímkendum vökva. Og
á hinni löngu leið sinni í gegnum
maðkinn dregur þetta deig í sig hor-
móna úr hohum. Að lokum skilar
maðkurinn þessu svo úr sjer neð-
anjarðar, eða í smáSirúgum hingað
og þangað ofanjarðar og úr þessu
fá jurtirnar næringu.
A?ira sönnun fyrir því að ánamaðk
ar geti breytt hrjóstrugri jörð í ald-
ingarð fjekk jeg hjá tilraunamanni í
Kaliforníu. Hann sáði sams konar
grasfræi í þrjú beð og var samskonar
jarðvegur í öllum. í einu beðinu
voru engir ánamaðkar, í öðru beði
hafði hann dálítið af möðkum og
mikið í því þriðja. Eftir tvo mánuði
voru svo öll beðin slegin samtímis.
Af öðru beðinu fjekst 271% meiri
uppskera heldur en af því fyrsta. En
af þriðja béðinu, þar sem fult var af
ánamöðkum, fjekst 463% betri upp-
skera heldur en af fyrsta beðinu, þar
sem engir ánamaðkar voru.
Af þessu er það ljóst hversu geysi
mikla þýðingu ánamaðkurinn hefir
fyrir alla jarðrækt. Hann er (,hjálp-
arhella“ bóndans. En hvernig á þá
að fara að því að ala upp ánamaðka?
Ekkert er auðveldara. RÍaður smíðar
sjer nokkra trjekassa og geymir þá
í einhverju úthýsi. í kassana lætur
maður raka mold og nokkra maðka
og svo auðvitað fæðu handa þeim.
Þeir tímgast ótrúlega fljótt og á
þriggja vikna fresti má taka nokkuð
af þeim og bera þá þangað sem þeir
eiga að vera.
En hvað er þá maðkamatur? Allur
úrgangur svq sem matarleifar, kaffi-
korgur, soðin telauf, kartöfluhýði,
hrossatað o. s. frv. Á þessari fæðu
þrífst ánamaðkurinn mæta vel og
þúsundfaldast. Það er bæði skemti-
legt og gróðavænlegt að hafa „ána-
maðkaklak".
Sönn orð. ^
ÞVÍ meira sem í manninn er
spunnið, því sáttfúsari er hann og því
næmari fyrir öllu því sem gott er.