Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1950, Page 1

ÚTILEGLMENN Á REYKJAIMESI
UM aldamótin 1700 var hörmunga-
tíð hjer á landi. Þjcðin var orðin
mergsogin af allskonar álögum, og
langvarandi kúgun einokunarversl-
unarinnar. Hún mátti því ekki við
neinu. En verstu árin voru tug-
tímabilið 1693—1703.
Þetta tímabil hófst með því að
Hekla byrjaði að gjósa hinn 13.
febrúar. Fylgdu jarðskjálftar mikl-
ir í nærsveitum svo að hús ljeku
á þræði, en brestir og drunur óg-
urlegar og eldgangur. Rigndi þá
vikri og sandi ákaflega, og skömmu
eftir að gosið byrjaði var sandfallið
komið alla leið norður í Grunna-
vík. Á hvítasunnu gerði suðlæga
átt og lagði sandfallið þá norður
vfir jökla og til Norðurlands, svo
að þar varð aldimt um miðjan dag.
Hafði það þá farið yfir hálft land-
ið og var víðast hvar jarðlaust
vegna þess, þangað til vindur
feykti því í skafla. Óhollusta mikil
fylgdi þessum sandi, því að rjúpur
og sjófuglar drápust þá hrönn-
um saman og silungur í ám og
vötnum. Fje fekk gadd og kom
sumt tannlaust af fjalli sumarið
eftir, en lömbum varð að lóga um
vorið vegna tannskemda.
Gosið stóð með sama ákafa allan
veturinn og við og við síðan fram
á haust Mestu tjóni olli það auð-
vitað í nærsveitunum, svo sem á
Landi, Rangárvöllum, Hreppum
og Biskupstungum. Þá varð fólk að
flýa af jörðunum í Þjórsárdal, Ás-
ólfsstöðum, Skriðufelli og Sanda-
tungu, og talið er að nær 20 Skál-
holtsjarðir hafi þá orðið óbyggileg-
ar um hríð.
Veðrátta var með afbrigðum góð
um veturinn, svo að „á þorra var