Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1960, Blaðsíða 6

154
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
færa þeim mat og vinna síðan með
þeim til kvölds. Heita má því að
öll þorpin sé yfirgefin á daginn,
þar eru ekki aðrir en karlar og
kerlingar og börn.
Konurnar fara heim nokkru á
undan karlmönnunum til
elda kvöldmatinn, en það er aðal-
máltíð dagsins. Þegar karlmenn-
irnir koma heim, setjast þeir að
mat sínum, og konur í öðrum stað,
því að það þykir ekki hæfa að
karlar og konur matist saman.
Þegar dagsett er, hverfa þorp-
in í myrkur skógarins, nema hvað
einstaka ljósker sýnir hvar þau
eru. Og þá hefjast kvöldvökur
íbúanna. Þá segja karlar og kerl-
ingar sögur, sem eru sambland af
skáldskap, lífspeki, trúarkenning-
um og hjátrú. En ef tungl er fullt,
safnast allir saman utan við hús-
in, hefja söng og dans og bumbu-
slátturinn bergmálar 1 skóginum.
Gömlu siðirnir leggjast þó
smám saman niður. í hverju þorpi
var áður sjálfkjörinn höfðingi. Nú
lúta þorpin stjórn opinberra
embættismanna. í þorpunum rísa
kirkjur, enda þótt gamli blótstað-
urinn sé enn við hliðma á þeim.
Víða eru komnar lyfjabúðir, en
fólkið virðist þó enn hafa meiri
trú á lækningufn töframanna
sinna og skottulækna. En nýi tím-
inn kemur með skólunum, sem nú
eru alls staðar að rísa. Hann kem-
ur einnig með bættum samgöng-
um, og nú eru komnir akvegir
milli borganna og þessara þorpa
og bilar annast flutninga.
Ekki verður sagt að lífið í borg-
unum hafi tekið á sig fast-
mótaðan svip, það er enn í deigl-
unni. En um borgirnar liggur leið
menningarinnar til innri héraða
landsins. Úthverfi borganna líkjast
mest sveit. Húsin eru dreifð. Þar
lifa menn á landbúnaði, þar búa
alls konar iðnaðarmenn, og þar búa
daglaunamenn, sem stunda atvinnu
inni í borginni. í borgunum ganga
menn klæddir eftir Evróputízku
og eru með hvítt um hálsinn. Ber
þar mest á verslunarfólki, skrif-
stofufólki og kennurum. Margt af
þessu fólki hefir komið langt inn-
an úr landi og hefir orðið að byrja
á því að semja sig að siðum borg-
arlífsins. En það heldur þó tryggð
við æskustöðvar sínar og ættingja,
og dvelst oft með þeim tímunum
saman. Þetta fólk lifir því í tvenns
konar heimi.
í borgunum vinnur það ákveð-
inn tíma á dag. Og sé komið inn
í búðir eða skrifstofur, þá eru
vinnubrögð þeirra í engu frábrugð-
in vinnubrögðum í borgum hvítra
manna. Og þarna tala allir ensku.
En þeir, sem giftir eru, láta kon-
ur sínar selja vörur og mat á torg-
um og gatnamótum, og þær eru í
engu frábrugðnar þeim sölukon-
um sem alls staðar eru út um
landið. Þó er hér eitt athyglisvert.
Konurnar eiga sjálfar ágóðánn af
starfi sínu og mega verja honum
eins og þær lystir.
Þegar „hvítbrystingarnir“ koma
heim á kvöldin að afloknu starfi,
fara þeir oftast úr hinum vest-
rænu fötum og klæðast búningi
innborinna manna, og um leið
leggja þeir enskuna á hylluna og
tala ekki annað en mál kynstofns
síns. Mönnum er þar, ekki síður
en annars staðar, gjarnt á að halda
í gamla siði, sem þeir hafa alizt
upp við. Þannig fylgja þeir oft
gömlum vígslusiðum, er þeir
ganga f hjónaband, en til vonar
og vara láta þeir svo prest gifta
sig á eftir, einkum ef annað hvort
hjónanna hefir tekið kristna trú.
Þannig togast á gamlir og nýir
siðir. Allt bendir þó til þess, að
með tímanum muni þessir siðir
bræðast saman á einhvern hátt og
skapa sérstaka þjóðmenningu í
landinu.
Auðugt land
Gana er sem stendur auðugt
land, og það er eingöngu að þakka
hinni miklu kókórækt, sem þar er.
Tekjur ríkisins af útfluttu kókó,
eru helmingi meiri en útgjöld þess
til landbúnaðar, menntamála, fé-
lagsmála og heilbrigðismála.
Kókó-rækt hófst þar í landi á
þessari öld og hefir altaf verið í
höndum innborinna manna. Þar
hafa engin erlend gróðafyrirtæki
komið nærri. Og nú er framleiðslan
orðin svo mikil, að hún nemur
þriðjungi af heimsframleiðslunni.
Ræktunin er aðallega í höndum
smábænda.
Hver bóndi verður að rækta
ýmislegt sér og sínum til lífsviður-
væris — svo sem banana, yams og
cassava — en allir rækta þeir líka
kókótré, því að kókó er þeirra eini
gjaldmiðill.
Nú hafa verið gerðar um 13.000
km. langar akbrautir í landinu, en
þær ná þó ekki inn í frumskógana
í norðurhéruðunum. Bændur bera
því uppskeruna á höfðum sér lang-
ar leiðir þangað sem tekið er á
móti uppskerunni.
Kókótréð ber ekki ávöxt fyr en
það er fimm ára gamalt. Aðal
uppskerutíminn er í nóvember og
desember, og svo aftur snemma
sumars. Þá hafa bændur nóg að
gera.
Það er einkennilegt', að ávextir
kókótrjánna eru á stofnum þess en
ekki greinunum. Um uppskeru-
tímann vinna allir, sem vettling
geta valdið, að því að safna ávöxt-
unum um leið og þeir eru full-
þroskaðir. Bóndinn sker þá af
trjánum, en börnin bera þá í körf-
um á höfðum sér á einhvern viss-
an stað, þar sem aðrir úr fjöl-
skyldunni taka hýðið af ávöxtun-
um og breiða kjarnann til þerris
á ábreiður gerðar úr trefjum. Þeg-
ar þar er komin stór hrúga, er
breitt yfir hana og þar er hún