Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1969, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1969, Blaðsíða 13
Verðlaunaþrautir Fjölmargar lausnir bárust að verðlaunamyndagátu og verðlauna krossgátu Jola-Lesbókar. — Við samningu krossgátunnar vai'ð á einum stað stafa-vixl, en sú villa var svo augljós, að ekki hefur komið að sók, ef dæma má af þeim fjölda ráðninga, sem barst. — Hér birtast svo ráðningarnar og nöfn þeirra, sem verðiaun hlutu, þegar um þau var dregið. Verðlaunamyndagáta LESBQKAR LBSBÖKIN Wrtlr hír «ríb«i,»-n.,nduilB. Vtríl hrrrn Terí- Um vclll lyrir réllar lausnlr. ein kr. ÍMO.OC oc Ivcnn kr. SOO.OO. — RAOnl»s»r »cr«* »0 hafa b»tl»l I.csbókluni f,rir 1S. janúar MrkUr: I.I.SllOK MOKCI'MW.AHMNS — MVNDAGAXA. tkU «* mlai (rcinarmunnr á r •( á, 1 o* I o* | o( j>. JÓð'lN A VXf>íO MARúBRomV flNDAMÁL % Sgp 5Æ(R) 4'ar AítERDÍ-R óóóx. N veú(UR) ÓUMF lýjn N . ___ «*+a í£Ufí 'RENN(A) ÚRÍDURSÁM HELD(fi) NÍr Þ6/ IL Þ essÁD -R'fi, í'aoótAo fiUíiij evsÁV ■& fíNPn e F N A HA Lausnin verður þvi: Þjóðin á viff margbrotin vandamál aff glíma. Óvinsælar affgerðir reyndust alveg óumflýjanlegar, en nú ríffur á samheldni til þess aff ráffa bót á og leysa vanda efnahags- lífsins. Verðlaun hlutu: Kr, 1000.00: — Fjölskyldan Hamarsstíg 41, Akureyri. Kr. 500.00: —■ Hulda Jakobsdóttir, Kaplaskjólsveg 54, Reykjavík og Svavar Jónsson, Sólgörðum, Haganesvík. LESBÓKIM hlrllr htr verðJanna-kroMtiU. Vcrfla þrrnn vtrílan* vclll lyrlr réllar laucnlr, ein kr. 1000.00 o( ivenn kr. 500.00. — KádniHfar vcrta «( hala bariat Lcabékinnl lyrlr 15. jaaáar mcrklan LKSBÖK MOKGUNIILAUSINS — KKOSSGATA. *Æk «*r- |»EKX muA \o4 t\ ■ <RÓK UR »R- Pt>D e«K nt*\ K»P-| HMx rAK- 1 s 'Vi & ’fl&r UR Nfr- H'rr ? R £ R '1 u H U N J3 Ú R g Æ T 1 L £ 4 ^SlÉfiTlffl IHK 0JM R Æ P 8 H ’o F 'n ft R >>>>' r,/' s K 'O L f> N ft fe Klí- flF- R F L S MP H R u F L 1 ÍÍÍSi ítut K 'l L L amai Ku/y X> 4 hA,. 1* FÍ- JU K R 'i T n R ■J. R fí L L a K s R 6, fl N Yíll flHt- j ■ K '/ N fl s '0 L (f#iP R U L L fl N IPKI HIo't R Æ 4 1 S V fl R r M fl *> U R UTl* FnLTj 4 u L rnoit R fí F T '0 R Ö £> S T 'l R Æ í> fl R LflUl- i’ni fl MFM- fí H 4 fí R P fl T V 7 s fl R Iflfl HflR nvi Q s> fl s> i 'fl L F fí H ‘fí r T u R inm R 'fl 1 N Tinl Tflin -UtA N ic fitw r/nifl J> ’i 5 R FoKVfi B R E lc K R M ft 4 fl R /*’ 4 gg ) 4 J/UKT- UR fl E R TTiT S L 'fl [élfc/* 0 K 1 K n fl R. Ú T / L E / K / ó 4 n Mú s T ó L L a N7 4 L Æ F R A /0 fl £> a R T '/ ft »->i - iieiT T fl u 4 ft u R f) H ft U‘»E H 'A r R 1 © L .. D K- U N /V fl f s V fl R 5 F»»iu fl N 4 fí N R mísI (KMI 4 fl U 5 N 1 H V Hll D 3 L Ííú'- Hl> 1 w H A F: H si J> 'O N 1 fl L R a u S n R UIRI R e 1 3> R l ■R T ú fl tí ií*r- 'i(i ftllí, tiM,- V R KiT- flR 5 /NOH u N u N ft R & 0 R í> llít n R yv?> fl V fl írté- Cfi.h S K- 'i 3> fl M fl f> U K 05? 5 'ft w T 'fí N £ F 5TOT íJSre H R 1 F N Æ M ú R 8f*- K B R u rám Jfir«E ■f) U © m T fl F T fí H ft U f> 1 R Ky«W 4 fl’ L U M B»R*R K ir á> rnK fíd N f? R T fl K VfT i»m* ffl fc N HT 1 J> fí R rífíi F 1 M --- £ L F ií R SK L- fiCTl '1 S BSW 1 N 4 'o L F u R 1*1** un T ai 'O L V? N sit HIIFI A’ T fí L J5 1 LIIKI N R R K fl R £ 1 ifi U N U N/ l«#LL Tii E R 4 1 R M«» R E 1 í> flDR ú N Ý l nidif .%£» D K 1 N N LfíHV Í K M 'l R fl K S iiAn «ni.l 1 L L fí 70*7 y S ft W, N T fí R f> ft R rTm fí R i> aL« Ý -fVfrf eifíi H L fí u ■F 4 fí f> 0 U i> fí R iúhTi Ú T 1 4 fl N 4 S H R 0 S s Æ 1 fiffl BST 1 ■ Hftu- HiT 1 Knrn IMW ff if! T fí a 4 fl R Vna M b ft n tl fí If K fí R Eiðw F 1/ BR#P- Ulft s k 'f) H fí L L U R Kififl (4OL K V T R fí ú R fl ÁJ>fl£ 'fl L £ / T jíflF UP- K fl’ FU(,L 'All fl K fl K fl K fí R 1 ntn Cifit M 'fl s fí s»« 5 P ft R T ft KBfP r' K fl F fí 4 'fl Kfií Wk L U R K a s T R t> fc (olCYI Ot -£> 1 R YlfiK fict H fl F fl R S r 1 L L U N f? FtHH tffí N fí Hnm Hflf/i R 17 F N írt'fl ORE N Ú cr» R N R N 0 k S) F R 'ft y R U M -) 5 '1 N U M Verðlaun hlutu: Kr. 1000.00: — Lára María Theodórsdóttir, Heið argerð', 114, Reykjavík. Kr. 500.00: — Nína Lárusdóttir, Kvisthaga 12, Reykjavík og Bóthildur Benediktsdóttir, Arnarvatni, Mývatns- sveit. Yerðlauna-krossgáta Sfríð/ð Framh af bls. 9 hitabeltissjúkdóma. Þrátt fyrir rótgróna fordóma Suður-Af- ríkumanna í garð svertingja, fjölgaði Smuts í blökkumanna- her sínum (King’s African Rif- les), fékk sendar blökkumanna hersveitir frá Nígeríu og Vest- ur-Indíum og sendi 12.000 hvíta hermenn heim til Suður-Afríku. Þessari endurskipulagningu var haldið áfram, og hún gaf góða raun. Innfæddir hermenn tóku að mestu leydi að sér alla flutninga, enda voru vagnar og kerrur oft og tíðum aðeins til trafala, og smátt og smátt varð brezki liðsaflinn að miklu leyti her blökkumanna undir stjórn hvítra foringja, oft Búa, sem voru vanir skæruhernaði og þekktu Afríku, en fyrirlitu að vísu blökkumenn og van- mátu Lettow-Vorbeck. ★ Bretar gátu því teflt fram hermönnum, sem þekktu land- ið, en þrátt fyrir það stóðust þeir ekki Askörum Lettow-Vor becks snúning. Þegar Devent- er hershöfðingi hóf nýja sókn í júlí 1917 var lið Lettow-Vor- becks þrískipt. Hann var sjálf- ur nálægt Kilwi, smábæ á ströndinni sunnan Rufijifljóts. Annar flokkur undir forystu Wahle hershöfðingja var ná- lægt Lindi, öðrum smábæ nokkru sunnar á ströndinni (brezk herskip höfðu tekið báða þessa bæi herskildi). Þriðji flokkurinn, sem var und ir stjórn Tafels höfuðsmanns, var við Mahenye, um 225 km inni í landi. Lettow-Vorbeck og Wahle reyndu að brjótast geignum rað- ir brezku hermiannanna, sem þrengdu stöðugt hringinn um þá. Það tókst að lokum, en mannfallið var gífurlegt. í október 1917 höfðu 6.000 suður-afrískir og nígeriskir her menn undir stjórn Beves hers- höfðingja umkringt Wahle, og Lettow-Vorbeck hélt frá stöðv- um sínum hjá Kilwi yfir Lin- kanguarafjall til hjálpar. Að minnsta kosti 1.000 menn úr liði Bevesar féllu í fjögurra daga orrustu hjá Mahiwa, en aðeins 14 Þjóðverjar og 81 Askari- hermaður. Beves varð að hopa, en sigur Lettow-Vorbecks var dýrkeyptur. Hann var nú al- gerlega einangraður frá um- heiminum í suðausturhomi Þýzku Austur-Afríku, matvæli hans og skotfæri voru á þrot- um og fallbyssumar úr „Kön- igsberg" ónothæfar, þar sem síðustu kúlum þeirra hafði ver- ið skotið. En þótt Schniee land- stjóri, sem stöðugt hafði reynt að halda aftur af Lettow-Vor- beck, legði nú fastar að honum en nokkru sinni að gefast upp, var hann staðráðinn sem fyrr að halda áfram baráttunni, og viðkvæðið hjá honum var hið sama og áður: „Föðurlandið á enn í styrjöld, og hver óvina- hermaður, sem við getum tælt inn í myrkviði Afríku, stuðlar að sigri okkar.“ Hairn fækkaði í liðsveitinni, sem hann stjórnaði sjálfur, þannig að hún var einvalalið 200 Evrópumanna, 1,700 Askara og 3.000 burðar- manna og skildi eftir særða og sjúka hermenn, sem Bretar tóku til fanga. Aðrar sveitir urðu að bjarga sér af eigin rammleik eða gefast upp. FLÓTTI TIL MOZAMBIQUE Það breytti engu þótt Lettow- Vorbeck yrði fyrir einhverju alvarlegasta áfalli sínu í nóv- ember 1917. Tafel höfuðsmaður, sem nú réði yfir flokki 5.000 manna var orðinn matarlaus á eyðilegu svæði og varð að gef- ast upp fyrir Bretum. Tafel hafði árangurslaust reynt að ná sambandi við Lettow-Vor- beck. Ef tekizt hefði að koma boðum á milli, hefði bann kom- izt að raun um, að portúgalsk- ur búgarður, sem menn Lett- ow-Vorbecks höfðu hertekið, var aðeins klukkustundar gang í burtu. Lettow-Vorbeck og hermenn hans urðu að hörfa burt úr Þýzku Austur-Afríku í lok nóvembermánaðar 1917, og fóru yfir Ruvumafljót á landamær- um Portúgölsku Austur-Afríku. 'A síðustu tólf mánuðum strfðs- ins tókst Lettow-Vorbeck að komast hjá látlausum tilraunum Breta til að hafa hendur í hári bans, en hermenn hans urðu að þola miklar hörmungar, og þeim fækkaði ískyggilega. Lett ow-Vorbeck sýndi ótrúlegt þol gæði, og tryggð Askaranna við hann var undraverð. En sveit- ir Breta og innfæddra her- manna Portúgala þrengdu sí- fellt að þeim, og sífellt gekk á skotfæra- og matarbirgðir, þótt þær væru ávallt endurnýjaðar með árásum á portúgalskar stöðvar. f febrúar, marz og apríl 1918 þrömmuðu Lettow-Vorbeck og menn hans nálega 4.000 kíló- metra vegalengd yfir fjöll og fljót og um frumskóga Portú- gölsku Austur-Afríku, og Bret- ar fylgdu fast á eftir. Seint í apríl réðst einn flokka hans á tjaldbúðir Suður-Afríkum'anna, sem sótt höfðu frá ströndinni, og í maílok réðst hann á stöðv- ar blökkumannahersveita Ed- wards hershöfðingja við Koro- mafjall, en fékk lítið herfang. Minnstu munaði að illa færi því að einn flokka hans undir stjóm Köhls höfuðsmanns kom skyndilega úr ferðalagi um frumskóginn og beint í flasið á brezku hermönnunum, en Köhl áttaði sig og komst und- an. Sumarið 1918 var sótt að Lettow-Vorbeck úr öllum áttum: frá Þýzku Austur-Afríku yfir Rovumiafljót í norðri, frá Port Amelia á ströndinni í austri og frá Ródesíu í vesrtri. Lettow- Vorbeck og menn hans héldu stöðugt áfram göngum sínum og fóru alla leið að Zambesifljóti. Ekkert varð hins vegar úrráða gerðum um árás inn í Suður- Afríku og í þess stað haldið norðvestur á bóginn meðfram Nyasavatni, en í töluverðri f j'ar lægð. ★ Þegar lið Breta var fjölmenn- ast, í apríl 1918, tefldu þeir fram 17.000 hvítum hermönnum, 21.000 blökkuhermönnum og 124.447 burðarmönnum í leitinni að Lettow-Vorbeck. í septem- ber 1918, hafði Lettow-Vor- beck aðeins 176 Evrópumenn og 1.487 Askara undir sinni stjórn. Þá hafði spænska veik- in bætzt ofan á allar þreng- ingamar, sem menn hans urðu að þola, og ástandið hafði aldrei verið eins slæmt í herbúðum hans. En hann hélt áfram sókn sinni norður með Nyasavatni. Deventer taldi, að hann ætlaði aftur inn í þýzku Austur- Af- ríku áleiðis til Tabora við járnbrautina í miðhluta nýlend unnar og beindi þangað megin- hluta liðs síns. í þess stað sveigði Lettow- Vorbeck í vesturátt, þegar hann var kominn norður fyrir Nyasavatn, og hélt inn í Norð- ur-Ródesíu, þar sem fátt var um varnir og gnótt matar. Hinn 9. nóvember tók Lettow- Vorbeck enska bæinn Kasama, en skömmu áður hafði einn af liðsflokkum hans tekið annan enskan bæ. Hann réð nú lögum og lofum á um 90 ferkílómetra blómlegu svæði í Norður-Ró- diesíu og átti ekki á hættu að verða umkringdur. Hermenn hans voru hressir og endumærð- ir, hann réð yfir fjölda nýrra nautgripa, skotfæra- og matar- birgðir höfðu verið endurnýj- aðar, og þeir hefðu getað hald- ið baráttunni talsvert lengur áfram. ENDALOKIN Lettow-Vorbeck var að hugsa um að halda sókn sinni áfram vestur á bóginn til Elisabeth- ville í Kongó og til Portú- gölsku Angola, þegar vopnahlé ið í Evrópu batt enda á styrj- öldina í Austur-Afríku. Hann varð að tilkynna hermönnum sínum: „Styrjöldinni er lokið. Yfirherstjómin í Berlín hefur skipað okkur að hætta bardög- um. Trúir föðurlandinu verðum við að hlýða þessari skipun. En verum minnugir þess, að við vorum aldrei sigraðir." Hann sendi flokka síma hvern á fæt- ur öðrum til bæjarins Aber- coru, og 16. nóvember afhenti hann yfirlýsingu um skilyrðis- lausa uppgjöf hermanna sinna í Kasama. 25. nóvember gáfust Lettow-Vobreck og hans menn formlega upp. Leifar þýzka ný- lenduhersins með Lettow-Vor- beck í broddi fylkingar gengu fylktu liði inn í Abercom og lögðu niður vopn sín frammi fyrir heiðurssveit hermanna úr King’s African Rifles. Tækni- lega séð má segja að bann hafi ekki gefizt upp heldur leyst upp hersveitir sínar og gefið sig fram við yfirmenn Breta. Bretar sýndu Lettow-Vorbeck þá óvenjulegu tillitssemi að breyta ákvæði vopnahléssamn- ingsins þannig að það hljóðaði: „Þýzkai- hersveitir verði flutt- ar frá Austur-Afríku“ í stað „Þýzkar hersveitir í Austur-Af ríku gefist upp inrnan eins mán- aðar“ til þess að særa ekki til- finningar þessa hrausta og heið arlega fjandmanns. En fréttin iam þess orðalagsbreytingu (barst of seint og Lettow-Vor- beck gafst því formlega upp. Lettow-Vorbeck hafnaði boði 'brezkra yfirmanna um, að hann •og yfirmenn hans sætu veizlu me'ð brezkum foringjum. Stolt foringja hans hafði orðið fyrir sári, og hann óttaðist hnútu- köst og jafnvel áflog, ef þeir settust að drykkju með Bret- um. Skömmu slðar sendi hann skeyti til þýzkrar konu, Mar- garethe Wallrath, sem hann hafði trúlofazt skömmu áður en hainn var sendur til Afriku 1913 og hafði ekkert heyrt frá í tvö ár. Hann spurði, hvort hún teldi sig ennþá beitbundna sér. Hún svaraði því játandi og þau giftust skömmu eftir að hann kom til1 Þýzkalands 1919. 19. jan. 1969 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.