Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1969, Blaðsíða 14
í upplausnarástandi því, sem
þá ríkti í Þýzkalandi, tók
harun virkan þátt í barát'tunni
gegn Spartakistum og stofnaði
fríliðasveit, sem var einkum
skipuð mönnum, sem höf ðu bar-
izt með honum í Afríku. í júlí
1919 tók fríliðasveit hans Ham
borg herskildi og náði þar með
borginni úr höndum sparta-
kista. Skömmu síðar var hann
skipaður yfirmaður 9. ríkishers-
stórdeildarinnar í Schwerin, og
árið 1920 tók hann þátt í Kapp-
byltingunni gegn Weimar-lýð-
veldinu að undirlagi Hinden-
burgs marskálks. Hann neyddi
ríkisstjórnina í Mecklenburg
til að segja af sér,en þegar
byltingin var bæld niður, var
hanin leiddur fyrir herrétt,
fangelsaður og sviptur herfor-
ingjatign um stundarsakir.
í maí 1929 var Lettow-Vor-
beck kjörinn á þing fyrir Þjóð-
ernissinnaflokkinn, en hann
sagði sig úr flokknum í júlí
1930, því að hann vildi ekki
hlíta forystu flokksleiðtogans,
Hugenbergs,sem lýsti um þess-
ar mundir yfir stuðningi við
Nazistaflokk Hitlers í baráttu
hans gegn stjórninni. Lettow-
(Vorbeck og hófsamari þing-
menn Þjóðernissinnaflokksins
stofnuðu nýjan stjómmála-
Ufokk,Þj óðlega íhaldsf lokkinn,
ten hann kom engum manni að
<í kosningunum 1930. Nazistar
reyndu oft að fá hann til fylg-
is við sig, en hann fyrirleit þá.
Hann hafnaði boði um að verða
sendiherra í London, því að þá
hefði hann orðið að ganga í
Nazistaflokkinn. Schnee fv.
iandstjóri varð aftur á móti
nazisti og barðist geign Versala-
samningunum og fyrir endur-
heimt þýzku nýlendmanna.
Það er til marks um dálaeti
það, sem Bretar höfðu á Lett-
ow-Vorbeck, að honum var boð
ið að vera heiðursgestur í
veizlu, sem Brezki Austur-Af-
ríkuherinn hélt í London árið
1929 á 15 ára afmæli sínu.
Smuts marskálkur sat einnig
þessa veizlu, og á eftir voru
þeir gestir Meinertzhagens of-
ursta. Eftir heimsstyrjöldina síð
ari barðist Lettow-Vorbeck í
bökkum. Smuts sýndi honum þá
þann hlýhug og virðingu að
koma því til leiðar, að sigur-
vegaramir í styrj öldinni, her-
námsveldin, greiddu honum,
hershöfðingja úr óvinaher, eft-
irlaun. Slíkt er áreiðanlega
einsdæmi.
Árið 1953 fór hann aftur til
Afríku, í annað skipti frá lok-
um fyrri heimsstyrjaldarinnar,
og var gestur ekkju Smuts, sem
þá var látinn fyrir nokkrum
árum. Á heimleiðimni kom hann
við í Dar-es-Salaam, þar æm
hann dvaldist í húsi nýlendu-
stjórmarinmar, og í Tanga. Þar
hitti hann ýmsa af hinum
gömlu Askörum sínum. Nokkr-
um árum síðar heimsótti hann
sonur gamals Askana, er átti
sæti í stjórn Tanganyika, eins
og landið hét áður en Zanzi-
bar var sameinað því og það
var kallað Tanzanía. „Ég hélt
yfir honum ræðu og sagði, að
hann og landax hans mættu
ekki fyrirlíta hvíta manminn og
auðmýkja hann fyrir þau mis-
tök, sem hann hefði gert. Hann
svanaði: Við fyrirlítum aðeins
litla menn. Þegar hvíti rnaður-
inn rís eins hátt og þú gerðir,
berum við virðingu fyrir hon-
um.“ Lattow-Vorbeck lézt í
Altona 9. marz 1964, tæplega
94 ára gamall.
Bókmenntir
Framh. af bls. 4
einræði eða trú á framtíðarrík-
ið. Kreppem varð til þess
að auka óvissuna og öryggis-
leysið og ýtti undir ennfrek-
iari leit að uppbyggile'gum
verðmætum, seim gætu orðið
mönmum viðsættanleg. Leitin að
verðmætum og nýjum tjánimg-
arformum, sem hæfðu eða væru
í tatot við líðandi stund ein-
kenndu ljóðlistima og allar list-
ir milli styrjaldanma. Ism-amir
komia fram og hverfa inn í
nýja, en einkenni þeirra allra
mótast -af nútíma sálfræði. Val-
éry, T.S.Eliot og Rilke eru -að
nokkru arftakar symbólistanna
og impressionistanna og surre-
alismans gætir í verkum þeirra,
en þeir eru orðsims menn og
byggja á bókmennitaleigum erfð-
um. „Wast-e Land“ kernur út
1922 og sama árið birtist „Ul-
ysses“ eftir Jocye. Þessi verk
bera í sér einkenni nútíma rit-
listar og ljóðlistar, sýmbólisma,
formalisma o-g það síðara ex-
pressionisma og surrealismia.
Eliot bindur sig við og leitar
sér kveikju í menningarliagum
erfðum og trúarlegum kenni-
setningum, Joyce í frumskógi
hvatanna vituðum og óviituð-
um, sama er að segja um verk
Kafka.
Eliot dregur upp mynd nú-
tímams í „The Waste Land“ og
„The Hollow Men“ afskræmi-
lega mynd, en sanna. Höfund-
ur motiar Cral sögnina, eins og
hún er útfærð í bók Jessie L.
Weiston: „From Riitual to Rom-
anee“ sem hliðstæðu við upp-
drátt hans og inntakslýsimgu
nútímans auk þess sem hann
notar fjölda beinna og óbeinna
tilvitnana í fjölda rita. H-ann
noitar þessar tilvitnanir til þess
að leggja áhei-zlu á óskapnað
nútíma menningar, sem hefur
tekið iað erfðum yfirþyrmandi
magn verðmæta en sem hefur
jafnframt slitið lífræn tengsl
við þessi verðmæti. Maðurinn
er slitinn úr tengslum við for-
tíð sína og hann lifir ekki sögu
sína lengur, h-ann virðist vera
áhorfandi, fyrir utan og á enga
framtíð. Maðurinn sjálfur er
„waste land“ sbr. Ágústínus
lok anniarar bókar „regio ege-
statis“ eða „seyra og auðn“
(Játningar, Rv. 1962). Framtíð-
arlaus og tengslalaus ráf-ar
hann um stræti og yfir brýrr-
ar, guðlaus og dofinn:
Unreal City,
Under the brown fog of a
wimter dawn,
A crowd flowed over Londoi
Bridge, so many,
I had not thought death had
undone so many.
Tilvitnunin í „Commediu“
Dantes gerir myndima emn
sterkari. Brot fortíðarmenning-
ar og upplausn oig auðn nú-
tímans er vettvangurinn. Eliot
gerir sér og öðrum fullkomna
grein fyrir þessu í „Waste
Land“. Og leiðin út úr ógöng-
unum liggur til kenninga um
leiðir, .sem birtast í síðariljóða-
bókum hans sem kristileg kenn
ingafesta. Lausn hans er meðal
annars að finna í ritum hans
um kristilegt þjóðfélag og at-
hugaigreinum varðandi hugtak-
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS _______________________________________19. jan. 1969