Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1969, Qupperneq 15

GEIMFERÐASTOFNUN
NDARÉKJAMANNA
EFTIR JEAN-PAUL OLIVIER
I stjdrntækjasal á Kennedyhöfða. Starfsmenn slappa af eftir mikla spennu við nýafsiaðið geimskot.
NASA
‘hefur á að sfcipa 600 raifreiikn-
uim og 420 þústuod mianma
HeÆur rláðsta'fað 26 mi])liiörðu.m
Banidairíkj adaila til gieimramin-
sólkinia uinidiaimfiarin ©lllietfiu ár.
T.alkmiadkliið 1969: Tumiglið — mú
í j úflámiámuiðii.
Takimiarfkijð 19&6: Mars.
Talan er höfð eftir opin-
beruon aðiilum og bar því vitni,
bversiu litlu sfoalkfkar, að adiit sé
fiullikomið: Apoflflio - ge imÆer'ðár
Bandaríkjamanna hafa heppn-
azt að 99,999%.
Þetta er áranguir S'tranigasta
efitirliits og þýðir það, að af
þeim fimm miiíllljóimum og sex
(hundrulð þúsumd hilultum, siem
aldifiiauigin stórkostliega Sia'túrn-
us V., er gerð úr, hafa aðeins
tveir efolhi reynzt í aflJla Staðii
fiullnægjiamidli.
Á mælikvarða ja.rðair'bú.a
mierkir þetta, að bifreið @erð úr
13 þúsuinid Ihfliutum (gem er rniá-
lægt meðialtaM) og smíðuið af
sömiu n/álkivæmin.i og geiimiför
dklkair daga gæti elkið 'hér um í
heiflia öld án þess að bida eitt
eimiasta sflniipti.
Að þessani fullikominium stend-
ur (hópu'r semivailiinin.a galdra-
mieiíltiara, sem við þekkijium
einikium fyrir hiatjluidláðir niolklk-
uinra geflm/f'aira. Bn NASA, sem
oú er efkki lemigiux aðeimrs
dkaimmstöflum á löngu og virðu-
lagu anafini banidairísknar rikis-
stcnfmiuinar, Ihialduir einifialt og vel
þelklkt orð, sam far vel í miunni,
iætur sér ekíkfl naagja að sfoiipu-
leggd'a oig S'tjórnia igeknifiea'ðluin-
uim, þieasum stórtoostliagu oig
dáðu „Tnillilhnatta-sjónarspil-
um“.
Geimiflerðastafmium Bianidiar'ííkj -
anmia hafuir miargt á simmfl könmiu
þar fyrir uitan: að etflla ■vísimida-
raminsófomir og sigra á öflflium
sviðuim, að fuflllkommia 'taakni-
þró'uminia, að kamiraa óþelklktar
'stærðir oig óþekikt lömid í áðiur
óþelkktum mœeli, að leita upp-
ruiraa olkkar og leggja drög að
framtiði'ninii, að aufoa öryiggii og
þægindi mannlífs á jörðinni og
úti í geimnuim. Allt eru þetta
þættir í víðigireimjdri starfsemii
sitof niuiraariniraa'r, sem iteyigir amiga
síraa í lafllliar áttir.
Apoflllo-áætliuniLn og fraim-
fovæmid beniraar er verfo NASA.
En mesta firægðarveifoiið er þó
fyrst og firemst stoifiniumii'n sjáflif.
í opiinlberum slkj'öilium NASA er
tailið <að bin stiutta og 'hrað-
fileyga saga benmar hefljisjt á
degi, sem eíkki er eigraað-
'uir Bainidarílfoj'am'öniraum, 'heldur
kappiraautuim þeirra í gieimivís-
iradium og geimiferðium í Sovét-
ríkjiunium: 4. ofldtóber 1957.
Þaran dag Ihrinigdi s'ímiiran í
dkrifistofiu eiras mesta eldfilaiuiga-
sérfiræði'rags B.andar!kjianna í
H'UintsviLLe í Aalabama.
— Hvað sagið þér við þessu?
spyr bla'ðamiað'ur í New York.
— Hvað sagi ég við hverju?
apyr sérfiræðiragiuTÍ'ran á móti og
þýzjk'Ur hreiimiurinn í rödd hans
leym/ir sér efltíki.
Þegair Wermiher von Braium
berst á þennan hátt tólkynoimig-
in om að dlálítiill braöttur, 83,6
foiló að þyrag'd, miarfoaðuir Ihiamxi
og siigð, sié orðinn fyrsti gervi-
fylgihnöttiU'r jiarðiair, getur hiann
ehki orða bundizt:
—■ Ja, ihiver fjárirara!
Von Braiuin haifðii Þá nim fjög-
urna ára Skieið urnmiið dyiglgdfliega
að tflramiganigi þeirnar tidflögu
siraniar að Baradairíikin gerðust
feraiuitryðjeradur á sviði geim'-
ferða. Neil McEiroy, ráðumieyt-
isstjó'rti vaim'armiáia í Barada-
rífojiumium var á yfirliltsfierð
í Huintsville þeiranan sairh'a
(fjórða) daig ofotóbenmánaiðair.
Þeir sraæddu saimian kivöldiverð
oig von Braun sagðli við
McElnoy:
— Þegar Þér foomiið aftur til
Wadhiragton, getið þér skýnt frá
því, að hérna í Hu'nitsvtL'llie sé
yfinraóg atf öiliu járnianuislirau
sem til þanf að Sfojóta gervi-
hnetti á brauit umlbverfis jörðu,
'hvienær sem er.
En hið ógleymianfliega kall-
mierki fyrsta soiV'éz)k.a gervi-
'hnattarins hiefiur þá þiegar þyrl-
að uipp mikiiu pólitísku mold-
viðni í Baradaríkj'uinium. Frá og
rraeð 5. október @era demókrat-
ar í ölduragadeildiinini 'h'arða 'hríð
að hinni friðsömu og aðhalds-
sömiu atjórra Eisehhow'er.s. —
Hemry Jackson, öldungadeildar-
þiragmiaður demólknalta í Was-
hiragton-ríki sterad'ur upp á
þingfundi og segir:
— Þetta afnek Sovétríkj araraa
er óskaplegt áfaill fyrir banida-
rísk vísfliradi og áiitShniakfoir
tækni okkar og iðmaðli.
Spútnik fyrsti kom vísinda-
mönirauim viiða uim heim reyrad-
ar ekki algerlega á óvart. Það
var vitað mál að rétt eins
og Assyriuirraenn florðum diaiga
lserðu þá list af sigruðium óvin-
'Um síouim, Hittítum, að bræða
járn, eins ihöfðu stóryalidin
'tivö, Sovétríkiiin og Band.a'fíkdn,
fluiodið í rústum Þriðjia ríkiisiins
sömiu vísimidiafijársjóðimia, Y-2
efldlfflauigiar, lítit eða efoki
SKemmiaaT, vlmniutelkinliragar, vás
indaáætlanir og mannafla. For-
Sfoot .aniraars 'hiwors stórvel'disáinis
Miaiut því að byggjiaist á tvenn'U
öðru: þjióðerraismetraaiðarsteif rau
og fjiárveitimiguim sitjórmvailda.
Mánuði síðar 'kemur svo
amiraað sbórafire'k Siovétríkjararaa
á sviði geinwísirada. Skotið er
á loft í Sp'útruiik öðr.um, 500
kílóa þungum gervihnetti, hund
irauim Laik'U. EisienlhoW'er Biamida
ríkjaforseti neyðist að að hugga
■hireilldia þjóð slíoa mieð sjóra-
varpsávatrpi.
Svio lætur Eisienlhower uodan
ofiuirþuiniga atburðaré'sariinn'ar:
Haran feluir mainni, sem ©nigiran
öfiaist um, a® sé til þess bæfiairi
öðrum, Dr. Jamies B- Kiflíiian,
fiorseta Massaohiusetits-tækinálhá-
dkólians, M.I.T., fiormenirasfcu í
niafmd vísiradamiairana, sem semja
á greinargerð um tæfoi og leiðir
ti'l að ka.nna himimigeimiiinin og
•um maírkmi'ð Ba'nda'rílkjamma á
því siviði.
í miarzmámúði 1958 kveð.ur
Jiames Killi'ian upp úrskurð
sinin. Hamin leggur tifl að sett
veiriði á lag'girmar ailníkiisiS'tofiniun,
sem fialiin verði framlfovæmid
dljanflhu'ga áætliuiraar uim foönoun
geknsiins. Og 29. júlí sianna
ár samiþyfckiir Bamdiaríikjiaþirag
gaimfierðailögin (Space Act),
sem svo eru kölluð.
Þetiba er mie'rikuir áif'fflnigi, þótt
hiainm sé enmiþá aiðeins 'til á
pappírrauim og aiimeraniinigur ger-
ir sér lflltflia grein fyrir milkil-
vægi 'hans. P'ó'ltíislk vonlbrigði
aiuigmablilksims eru í svápinn
yfirsterfoari fiarmt'íðardira'umiuira-
nm um aö storfoa afirelfoum
Scnvétríikjarania. Stórblaðið New
Yoaik Tiimes segir frá srtiaðfiest-
iiragu geimfieTðalagamiraa á blað-
síðu tíu þeraraam daig. En mieð
þessuim lögum, þótt enigin stór-
frétt Þyki, hefiur samt verið
srraíðaður sfootpal'lur sem siðar
meir Skýtur Bandaríkjunum
fraim fyríir keppinauta siraa í
geimTainnsóteraum og geimifierð-
uim.
Stamfsami þessarar nýjiu
stoifirauiraar er foostuð aif fé teflöniu
sumpart afi fjiárveitinigu tifl.
herraaiðiarfraimfovæmida, siumpartt
aif fé vaiittu <til borgaraflieigra
framlfoviæmida. Fyrata árið raem-
ur fjárveitingin alls 339 millj.
B'anidaríkj'aidaila c-g hreklkur að
voouim næsta skammt.
1958—1959: ÁR VONBRIGÐA
OG MEINHÆÐNI HEIMSINS
NASA er bara amiraað geám-
barniið og er lítið og vesæl'dar-
legt við hiliðiiraa á stóra bróð-
urrauim sovézlk'a. Skínn þess er
lífoa í samræmi við lýðræðis-
laga hefið: afllt á að fara fram
fyrir oprauim tjöl'dum, eklkert að
fela, enigin leyradarmiál að 'hiafia.
Þeitte þýðir, að NASA er til
þess dœmt, að tefoa út þrosfoa
siran undir rairansaikaradá auiga
fjá'rveitinigaivaildsiras, og í byrj-
uin að miinmista foosti, frammi
fynir meinlhæðnium heiminium,.
Framian aif er NASA efcki
ýkjastór í sniðum á bandarísk-
an miæililfcwarða. StarfisMðið er
8000 mia'rans, fieinigiö að erfiSium
frá araraairrí og eldri rílkáissbofin-
'Uin, NACA eða Natioraafl Adivis-
ory Commitbee for Aeroniaattics,
sem þar með deyr drottini sín-
um efitir að (hafia verið í farar-
broddj flugmálla í B'aradaríflojiun-
um í fjönuitáu og fiimm ár. í
diesemlberimiárauðii 1958 bætist
við 2.800 rraamiraa starfislið tfré
Jet Propuilsion Laiboratory eða
Lífið á Kennedy-höfða.
Hjónaböndin endast illa.
Á svæðinu umhverfis Kennedyhöfða hefur íbúatalan tí-
faldast síðan 1948 og ibúarnir eru að langstærstum hluta
vísindamenn, verkfræðingar, tæknifræðingar og hvers kyns
sérfræðingar. Háskólamenntaðir menn eru þar sex sinnum
fleiri að tiltölu en annars staðar í Bandaríkjunum og laun
eru frá 8 þúsund dölurn á ári, sem samsvarar 704 þús. ísl.
króna og uppúr öllu valdi. Flestar fjölskyldur eiga tvo
híla og skenjmtibát.
En þarna í byggðinni er ekki beinlínis rósemi. Hinir
tækninienn uðu menn, sem vinna við að framkvæma geim-
skotin og setja eldflaugarnar saman, hafa valið sér tauga-
slítandi og erfitt starf. Þeir bera mikið úr bítum í beinhí' ð-
um peningum, en starfið kemur niður á þeim sjálfum, á
eiginkonum og fjölskyidum þeirra. Umhverfið er mjög ó-
náttúrulegt og vinnutíminn óreglulegur. (Þegar geimskot er
framundan má lieita að unnið sé allan sólarhringinn. Menn
reykj,a of mikið, borða of mikið, drekka of mikið, vinna
undir allt of miklu álagi og sofa of lítið.
Tæknimennimir á Kennedyhöfða taka heim með sér þá
afstöðu, sem þeir verða að temja sér í vinnunni, að mistök
séu óhugsandi. Yfirleitt eru þetta mjög vel greindir og
menntaðir menn, en liafa takmtarkað umburðarlyndi gagn-
vart tilfinningum annarra. Þeir eru orðnir svo vanir ná-
kvæmninni, að þeir mega ekki sjá óþveginn bolla í eldhús-
vaskinum heima hjá sér og ásaka gjarn.an eiginkonur sínar
fyrir óreglusemi í húslialdinu. Sumir eiga bágt með að
skilja, að ekki skuli vera til eitthvert tæknilegt kerfi, sem
sér um að þrífa kornbörn á salerninu.
Hjónaskilnaðir eru mjög algengir. A tveim siðustu árunum
hafa 3000 skilnaðir f,arið fram og ástæðurnar eru oftast
svipaðar. Eftir því sem eiginkonurnar segja, kæra ranenn-
irnir sig ekki um neitt heimilislíf. Sumír loka sig inni í
einkaliérbergi þegar heim er komið og lesa tæknilegt efni,
en sumir taka bátinn og vilja þá umfram allt vera einir.
Með tímanum fara menn að tala sérstakt „slang“, eins-
konar tæknimál og finnst þá að þeir eigi meira sameigin-
legt með einkariturum, sem tala gjarnan sams konar mál,
en eiginkonunum. Margir hafa skilið og kvænzt samstarfs-
stúlkum eða einkariturum, en þ,að virðist breyta litlu. Þær
taka óðar til að kvarta undan eiginmönnunum. Einn ný-
kvæntur sagði við konuna sína, þegar hann gat ekki sinnt
henni: „Ég vil að þú sért haniingjusöm. Hérna eru pening
ar. Farðu nú og foauptu þér minnkapels eða eitthvað."
16. jiúilí 1S69
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15