Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1969, Qupperneq 30

efni í tunglskorpunni í formi
sífrera eða yfirborðsnlaka,
giæ/tnr Banidiairíkin freisitazt till að
sbafina ibuiniginýlenidiu eiinlhvem
tíma eftir miðjan áttunda ára-
tuginn. í sívalningum, sem
gnaifinÍT vaenu niður í tungl-
skorpuna — sem vörn gegn
loftsteinum og geimgeisium —
gætu allt að 24 til 30 vísinda-
menn, tæknimenn og aðstoðar-
fólk unnið um tveggja ára
skeið í einu. Það sem aðallega
mælti með uppfærzlu slíkrar
stöðvar væru möguleikurnir til
stjörnuathugana með kíkjum og
hljóðbylgjum — loftleysi
tuniglsiinis geirði stjörniufræðiing-
um fært að sjá órafjarlægðir •
út í himingeiminn.
NASA vill ekki aðeins kom-
ast yfir tunglið heldur vill hún
einnig fá risavaxna brautgenga
gieknstöð. Á srtJÖðinnii yrðfi. 50 tfiil
100 manna áhöfn, sem væru
þar fastir starfsmenn á braut
um jörðu en skyttuílaugar
myndu flytja afleysingarmenn
og birgðir til stöðvarinnar og
áhafnir aftur til jarðarinnar.
Til að spara fé yrðu skyttu-
flaugarnar endurnothæfar, en
þ'að væri gjöhbneytinig fná hin-
um viðamiklu, einnar ferðar
burðarflaugum, sem nú eru
notaðar. Geimstöðin yrði svo
viðkomustaður í lengri ferðum,
ef til vill Mars-flugi. Sins og
hinn bjartsýni stjórnarmeðlim-
ur NASA, Thomas O. Paine,
sagði eftir að Apollo-10 var
aftur komið til jarðar: „Þótt
við höfum hingað til bei.nt öll-
um kröftum okkar að tunglinu,
er hið raunverulega markmið
miklu stærra en það að verða
fyrstir til að koma mönnum til
tunglsins, eins og það væri eitt
hivert 'htoniimtfjiallils, sem þynfti alð
klífa. Hið raunverulega tak-
mark er að opna og nýta mögu-
leikana til ferðalaga hnatta á
milli.
Slík bjartsýni hefur enn
sem kiomið er ekki niáð tökium
á Nixon-stjórninni, sem skip-
að hefur nefnd undir forystu
varaforsetans, Spiro Agnew, til
að gera tillögur um geimverk-
efni þjóðarinnar næsta áratug.
„Tunglið er nágranni okkar,“
segir aitkvæðamiikálU tals-
maðuir Hvíiba hússins. „Þamigað
var gerlegt að komast á ein-
um áratug. En allt annað verð-
ur hundrað sinnum fjær. Næsta
spor út í geiminn er svo gífur-
legit hivað sraentir ttona og orikiu,
að þalð 'býður uipp á enin ólieyst
vandamál varðandi mannlegt
þol, hugvit, siglingatækni og
fjarskipti. Það er hreint og
beint ekki gerlegt að svo
stöddu. að afmarka vissan tíma
til framkvæmda. Geimurinn er
hlátt á/fraim eklkt þanniiig igieirð-
ur. Milli tunglsins og Mars er
slík órafjarlægð, að Mars-ferð
er beinlínis óhugsandi.“
En þó er hægt að ná til
Mars á vissan hátt. í numar
munu tveir bandarískir Mariner
geimkannar fara framhjá Mars
í 2000 míllnia fijarlsagð, oig af þeir
eru enn starfhæfir eftir 200
milljón mílna ferð í fimm mán-
uði, munu þeir taka nákvæm-
ustu myndir, sem enn hafa ver-
ið teknar af yfirborði Mars.
Samkvæmt núverandi geimáætl
un Bandaríkjanna, verða tvö
mannlaus Viking-geimför — af
alveg nýrri gerð — send til
Mars árið 1973 og látin mjúk-
lenda á plánetunni.
Fram að þessu hefur drif-
fjöðrin í geimáætlun Banda-
ríkjamanna einfaldlega verið
óttinn við yfirburði Hússa.
Fyrstu ár geimaldarinnar tóku
rússneskir gerfihnettir forust-
una hvað eftir annað — með
fyrstu lifandi veruna út í geim-
iinm, fyrsta Ihiiuit ígerðain af
manna höndum til tunglsins,
fyrstu mönnuðu geimferðina,
'fyrsrtia kiven-igeiimlfarainin, fyrstu
geimferðina með tveggja manna
áhöfn og fyrstu gönguferðina
úti í geimnum.
Jafnvel nýlega, eða síðla árs
1968, þegar tvö mannlaus
Zonid-'getimiför ftiugu uimhverfis
tunglið, var álitið að Hússar
væru að reyna að koma mönn-
um til tunglsins á undan
Bandaríkjamönnum. Margir
bandairískir áhorfendur halda
því fram að leiðtogarnir í
Kreml hafi af ásettu ráði hald-
ið áætluninni leyndri til þess
að bíða ekki álitshnekki ef ferð-
in til tunglsins mistækist eða ef
þeir skyldu verða á eftir
Bandaríkjamönnum. Hvað er
orðið af geimáætlun Sovét-
miainmia, hiaifi Ihiún þá ernlhiveirn
tíma verið til? Einn bandarísk-
ur vísindamaður ber fram
þessa tilgátu: Rússa skortir
þá dý.pt tælkmillegnar gietiu á ó-
líkum sviðum eins og rafeinda-
tækni, efnivið og framleiðslu-
háttum.
Sovézku þjóðinni, sem færð-
ar voru fréttir jafnóðum af
flugi Apollo-10 í maí síðast-
linðum, hefur nú verið tjáð af
stjórn sinni, að Bandaríkin séu
að búa sig undir að senda
menn til tunglsins í þessum
mánuði. Upp á síðkastið hefur
rússneska stjórnin gefið ýmis-
legt í skyn um mannaða geim-
stöð á braut kringum jörðu og
mannlaus könnunargeimför til
reikistjarnanna, þetta tvennt
virðist vera hluti af allsherj-
ar-geimáætlun Sovétmanna.
Bússar emu einindlg að vielba
fyrir sér áætlunum um mann-
laust geimfar, sem skotið yrði
firamhjá plánetunum Júpiter,
Saturnus og Úranus — þegar
þær eru allar þrjár samtímis í
hagstæðri afstöðu til jarðar-
innar á árinu 1978 — og síðan
áfram til Plutó. Rússarnir telja
sig geta tekið stytta hnattbraut
með því að notfæra sér aðdrátt-
araflssvið plánetanna og fara
hina 3.5 billjón mílna löngu
ferð á níu árum í stað þcjátíu.
Bandaríkin hafa svipaða ráða-
iganð ó ptrjióniuiniuim um tvær
„stórfierðir" á sama tímabili, og
myndi annað hinna ómönnuðu
geimfara þeirra fara firamhjá
Neptúnusi og vera ellefu ár á
leiðinni.
HETJUR
Framlhaid af bis. 25.
búningar, sem koma eiga í veg
fyrir smithættu af geimförunum.:
Loks verður geimfarið sótthreins-
að með því að sprautað verður á
það joði.
Síðan verða geimfararnir sóttir
í þyrlu, en í henni situr flugmað-
urinn í einangruðum klefa. Geim-
fararnir verða fluttir yfir í flug-
móðurskip, en niður á þilfar þess
mega þeir hins vegar ekki stíga.
1 stað þess skríða þeir út úr þyrl-
unni eftir plastslöngu yfir í ein-
angrunarstöð, sem flytja má til
og í henni eiga geimfararnir að
geta lifað í fimm daga fulkom-
lega óháðir veröldinni fyrir utan.
(Sjá mynd). 1 Honululu verður
einangrunarbúrið flutt yfir í flutn-
ingavél, sem síðan flýgur með
það til geimferðamiðstöðvarinnar
í Houston í Texas. Þar verða
geimfararnir lokaðir inni í að
minnsta kosti 16 daga í tunglmót-
tökurannsóknarstöð (Lunar Rec-
eiving Laboratory).
í einangrunarklefa sínum þar
verða geimfararnir rannsakaðir af
læknum og yfirheyrðir af starfs-
mönnum NASA. Sérhver, sem
snertir geimfarana, á meðan á
þessum rannsóknum stendur,
verður settur í sams konar sótt-
kví og þeir. Aðrir starfsmenn
NASA verða í stöðugu sambandi
við geimfarana í gegnum síma
og sjónvarp. Samtímis rannsaka
vísindamenn í öðrum hlutum rann
sóknastöðvarinnar, hvort nokk-
urt ójarðneskt líf felist í þeim kg
af steinum og sandi, sem geim-
farnir tóku á brott með sér frá
tunglinu.
En í jafn ríkum mæli og vís-
indamenn NASA munu leitast við
að vernda aðra jarðarbúa fyrir
hættunni af hugsanlegri tunglfar-
sótt, þá munu þeir einnig reyna
sem ákafast að vernda geimfar-
ana þrjá fyrir jarðneskum sjúk-
dómum. Hinn tilgangur þessara
umfangsmiklu sóttkvíunaraðgerða
er sá að halda jarðneskum sótt-
kveikjum frá geimförunum, sem
kynnu að vera orðnir móttæki-
legri vegna áreynslu og erfiðis
við langt geimferðalag. „Að öðr-
um kosti leggst ef til vill einn
geimfaranna með inflúenzu í rúmið
og það yrði til þess að almennur
skelfingarótti við tunglpest kæmi
upp", lét einn af starfsmönnum
NASA hafa eftir sér fyrir skömmu
en hættan á þessum ótta er líka
eitt af því, sem ekki er vitað um
fyrirfram, hvaða afleiðingar kynni
að hafa.
KOMA OAGARÍNS
Blraimlhaild aí biLs. 25.
ið sendir upp á uindain yður?
Alls kyms gróuisögur haía genig
ið urn þetta, svaraði Gagaríin,
en ég get fuilvissað yður um
að þær 'hafa ekki við rök að
styðjast. Ég er eini rússneislki
geimfarinin sem farið hefiur
slílka for. Vissi kona yðar um
förtoa, áðuir en þér lögðuð af
stað? Hún vissi að ég var þjálf
aður til að fara út í geiminm,
en afbur á móti hafði hún ekki
hiugmynd um ihvenær ég yrði
send'Ur. Hvernig fininist yður að
vera allt í etou orðimin (hetja?
Gagarto sló út höndmm, svo
sendi'herramin hrökk við, og
sagði: Þér getið séð hvernig
það er! Ætlið þér að fara aðra
30 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
16. júlí 1969