Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1970, Qupperneq 5

UM FENOGLIO
Fenoglio var einn gáfaðasti rithöfundur eftirstríSsáranna á Italiu. Hann
fæddist 1922 í Alba, þar sem hann lézt um fertugt í febrúar 1963. Hann var
fálátur maður, sem vann við viðskipti (á vínyrkjubúgarði) og notaði tóm-
stundirnar til skrifta. í stríðinu barðist hann með andspymumönnunum, og
var það honum ævintýralegr rejmsla. Úrdráttur sá, sem hér birtist er úr
ólokinni sögu „Una questione privata", sem hann dó frá, en birtist í smá-
sagnasafni, sem kom út að honum látnum.
Jafnaldri hans og landi, rithöfundurinn Italo Calvino, sem einnig tók þátt
í andspymuhreyfingunni og hefur sfcrifað um hana, segir um Fenoglio:
„Binmaninn mesti, Beppe Fenoglio, var sá sem tókst að skrifa söguna, scm
okkur alla hafði dreymt um að skrifa, „Una questione privata", sem hann
dó frá ólokinni. Bókin, sem okkar kynslóð langaði til að skrifa, er nú til. . . .“
Vissulega gat hann ekki sagt
henni, að í hans augum var
þetta dýrlegasti staður heimsins
og táknaði lif eða upprisu.
„Ég er hrædd um. . . “ byrj-
aði konan rólega.
Hann veitti henni enga at-
hygli, liklega heyrði hann ekki
eiiiniu sálnini til heranar. Eim eárau
sinni sá hann Fulviu saman-
hnipraða í eftirlætissófahorn-
iiniu síniu. Hún kaistaði höfðiniu
aftur, svo að önnur hárfléttan
losnaði, þung og glansandi.
Sjálfan sig sá hann sitja í hin-
um endanum og teygja úr löng-
um og mjóum fótleggjunum,
meðan hann talaði og talaði svo
klukkustundum skipti. Hún
hlustaði svo ákaft, að hún virt-
ist varla anda, en horfði næst-
um alltaf á eitthvað annað en
hainn. Aiugu hanimar fylltust oft
af tárum, og þegar þau voru í
þann veginn að byrja að
streyma, var hún vön að rykkja
höfðinu til hliðar, hörfandi frá
honum, mótmælandi: „Hættu,
segðu ekkert meira. Þú kemur
mér til að skæla. Öll þessi fal-
legu orð þín eru til einskis
nema koma mér til að skæla.
Þú ert amdstygigilegwr. Þarna
heldurðu áfram að tala, þú vel-
ur þér umræðuefni og tönnlast
á því, aðeins til að geta séð
mig skæla. Nei, þú ert ekki
andstyggilegur. En þú ert dap-
ur. Verra en dapur, þú ert fýld
ur. Þú gætir að minnsta kosti
skælt líka. Þú ert dapur og
Ijótur. Ég vil ekki vera hrygg
eins og þú. Ég er falleg og kát
eða var það að minnsta kosti.“
„Ég er hrædd um, að Fulvia
komi ekki hingað aftur eftir
stríðið,“ sagði umsjónarkonan.
„Hún kemur aftur.“
„Ég yrði glöð, ef hún kæmi.
En ég er hrædd um, að hún
geri það ekki. Faðir hennar sel-
ur húsið aftur um leið og stríð
ið er búið. Hann keypti það að-
eins handa Fulviu, svo að hún
gæti flúið hingað úr borginni.
Haran myradi þegar baía selt
það, fengist einhver kaupandi á
þessum tímiuim og slóðum. í raiuin
og veru er ég hrædd uim, a’ð
við eigum ekki eftir að sjá
hana aftur hér á þessum fjalla-
alóðum. Fulvia vill fara út að
sjó eins og hún gerði á hverju
sumri fyrir stríð. Hún var alveg
vitlaus í sjóinn, og ég heyrði
hana oft tala um Alassio. Hefur
þú nokkurn tíma komið til Al-
assio?“
Hann hafði aldrei verið þar
og hafði ímugust á staðnum,
allt í einu hataði hann hann og
vonaði, að stríðið léki hann svo,
að Fulvia gæti aldrei farið
þangað aftur og langaði ekki
til þess.
„Fjölskylda Fulviu á hús í A1
assio. Alltaf, þegar illa lá á
henni eða henni leiddist, talaði
hún um Alassio og sjóinn.“
„Ég segi þér, að hún kemur
aftur.“
Hann gekk að litla borðinu,
sem stóð í hinum enda herberg
isins við eldstæðið. Hann hall-
aði sér lítið eitt áfram, og fing-
ur hans fylgdu útlínum
„grammófóns“ Fulviu. Yfir
regnboganum, Ðimmrautt, Fjör
uraa genig ég, Gharlie Kimz við
pianóið og Yfir regnboganum,
Yfir regnboganum, Yfir regn-
boganum. . .
„Það sem „grammófónninn"
gekk,“ sagði konan og baðaði út
höndunum.
„Já.“
„Alltaf var verið að dansa, of
mikið. Það var stranglega bann
að að danisa, mieira að s®gja
heirnia. Marastu, hvað oft ég kom
inn til að segja ykkur að hafa
ekki svona hátt, vegna þess að
það heyrðist til ykkar um. hálfa
hlíðina?"
„Ég man.“
„En þú dansaðir ekki. Eða er
það rangt hjá mér?“
Nei, hann dansaði ekki.
Hann reyndi það aldrei, lærði
það jafnvel aldrei. Hann var
vanur að standa og horfa á þau
hin, Fulviu og herrann hennar.
Hann skipti um plötur og dró
upp „grammófóninn". f raun og
veru var hann nokkurs konar
vélamaður. Fulvia kallaði hann
þettia. „Vaikiniaðiu vélstjóri. Leragi
lifi vélstjórinn.“ Raddhreimur
hennar var ekki beinlínis
skemmtilegur. En hann hefði
kosið, að verða heyrnarlaus
gagnvart öllum röddum manna
og náttúrunnar, ef hann fengi
að heyra rödd hennar.
Fulvia dansaði mjög oft við
Giorgio Clerici. Þau dönsuðu
eftir f jmm eða sex plötum í röð
og héldu næstum eins fast hvort
um annað í hléiuium. Giorgio
var fallegasti drengurinn í
Alba og jafnframt sá ríkasti og
áreiðanlega sá fjörugasti. í Alba
var engin stúlka nógu góð
handa Giorgio Clerici, En svo
kom Fuivia frn Turin, og þau
hæfðu sannarlega hvort öðru.
Hár hamis var 'hiuiniaragsiitt og
hennar hnetubrúnt. Fulvia var
mjög hrifin af Giorgio sem dans
félaga. „Hann dansar guðdóm-
lega,“ var hún vön að segja. Og
Giorgio sagði um hana. „Hún. .
hún er ólýsanleg.“ Hanin smeri
sér að Milton: „Jafnvél þú, sem
ert svo leikinn með orð, gætir
ekki. . . “ Og Milton brosti við
horauim, róleigur, ótnuflaður, ör-
uggur, næstum vingj arnlegur.
Þau töluðu aldrei neitt á með-
an þaú dönsuðu. Látum Giorgio
dansa við Fulviu, látum hann
gera það litla, sem hann gat og
honum var ætlað. Aðeins einu
sinni gramdist honum, einu
siraná, þegiar Fulvia hafði gleymit
að taka „Yfir regnboganum" úr
dansplötunum. Hann lét hana
heyra það, þegar hlé varð, og
hún laut strax höfði og muldr-
aði: „Þú hefur rétt fyrir þér.“
En dag einn, þegar þau voru
einsömul, dró Fulvia upp
,,grammófóninn“ með eigin
hendi og setti „Yfir regnbogan
um“ á. — „Komdu og dansaðu
við mig.“ Hann sagði nei, æpti
það kaninski. — „Þú verður að
læra það, endilega. Við mig, fyr
ir mig. Komdu nú.“ „Mig lang-
ar ekki að læra það. . ekki
með þér.“ En hún hafði þegar
gripið í hann, ýtt honum út á
gólfið, snúið honum með sér,
þegar hún dansaði. — „Nei,“
mótmælti hann. En hann var
alveg ruglaður, svo að hann
reyndi ekki einu sinni að losa
sig. — „Og alls ekki eftir
þessu lagi.“ En hún vildi ekki
sleppa honum, og hann varð
að gá að sér að hrasa ekki og
dietta ofam á hana. — „Þú verð-
ur,“ sagði hún, „af því að ég
vil það. Mig langar að dansa
við þig, skilurðu það. Ég er
þreytt á að damsa vilð stráka,
sem hafa engin áhrif á mig. Ég
sætti mig ekki við að fá ekki
að dansa við þig.“ Og svo allt
í eiiniu, þegar Milton var í þanin
veginn að láta undan, fór hún
frá honum og ýtti handleggjum
hans ofsalega frá sér. „Farðu
og dettu niður dauður í Libyu,“
æpti hún. „Þú ert vatoahestur,
grindhoraður vatnahestur.“ En
aiuignabliki seininia fann hamm
heradur Fulviiu gæla við axl-
ir síniar og airadardrátt hemmiar á
hinalklka sér. „Þú ættir nú að
reyrua að rétta úr öxlumum og
standia beiinm. Þú ert mjög sig-
imaxla. Það er satt, réttm úr
öxluraum. Þú verður að rmuna
það, skilurðu! Og feomdu nú og
seztu og talaðu við mig.“
Hann gekk yfir að bókaskápn
um sem dreginn af daufum
glampa glerrúðanna. Hann hafði
þegar séð, að skápurinn var
næstum tómur, þar voru aðeins
í mesta lagi tíu eða tólf gleymd
ar og yfirgefnar bækur. Hann
beygði sig yfir hillurnar, en
rétti skyndilega úr sér aftur
eins og hann hefði fengið högg
fyrir brjóstið. Hann var fölur
og andaði ótt og títt. Meðal
þessara fáu yfh'gefn.u bóka
hafði hann séð „Tess af d‘Ub-
ervilleættinni“, sem hann hafði
gefið Fulviu með þeim afleið-
ingum, að sjálfur var hann pen
iinigalaiuis í hálfiain mámiuð.
„Hver réð þvi, hvaða bæk-
ur voru teknar og hverjar skild
ar eftir? Var það Fulvia?"
„Já.“
„Hún sjálf?“
,,Auðvitað,“ sagði umsjónar-
konan. „Hún var sú eina, sem
áhuga hafði á bókum. Hún tók
þær. En hún lét sér eirak.um
amnit um „graanimiófóniinra“ og
Fraimiliald á bls. 14.
Björn Þórleifsson
SÁLMUR
Kveðinn nýjum guðum
Musterið nötrar
við fótatak naelonsólaðra táninga
með tyggjó
I takt við tímann
er trú þeirra
geggjaðir guðir þeirra
kræklóttir
klístraðir
og jaínvel tíkó
Súrsætur ilmur hassreykelsisfórnanna
sveimar
yfir 220 volta ölturum
og æðsiti presturinn orgar kvöldtíðir
í hljóðnæman bagal
í baenheitum söfnuði geggjaða guðsins
ásækir heymardeyfð
hina útvöldu
Pælum og pælum
í popptrúarljóðunum
viðhöfum kjafthátt
og stæla
í strætó og gaggó
en látum bænir vorar drynja
í musteri guðsins
5. júlí 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5