Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1970, Page 9

Örlygur Sigurðsson
UR DALAKYRRÐ
í BORGARSKARK
Um ógleymanlegan fræðaskegg
Kolbein frá Skriðulandi
Suður í „dýrðina" barst hann
með straumnum, nær sjötugur
að aldri. Það var hanis fyrsta
höf'uðistiaðlarfer'ð. Aldrei hafði
hann verið haldinn Reyikjavík-
ursótt né sjúfcliagum hrifini-
fcláðia í mýjiumgiar tæfcni og tíztou.
Hann tom að norðan á-samt lífs
förunautnum, eiginfconiunni,
þeirra erinda að eyða elliár-
unum í návist ástríkra dætra.
Þær höfðu setzt hér að eins og
sivo miarglt uinigt fóik utain af
iandi, sem stoapar og bygigir
þessa borg. Það er eirns og þesisi
sérkennilegi, skaigfirzki dala-
bóndi sé langtum lenigra að
kominn en norðan úr Skriðu-
landi í Kolbeinsdal. Innifæddir
borgarbúar sem sæjiu Kolbein
Kristimsson, fræðimann, frá
Skriðiulandi koma vagandi út
úr Landsbókasafninu og berast
inn í hrinigiðiu viitsíkiertrtar bíla-
umferðar myndiu jafnvel halda,
að þar færi einn af höfundum
sjálfra hiandritainna. Já, og
finnast að þar kæimi maður lall
andi allar götur aftan úr sjálfri
ritöld yfir þúfnakolila og karga
þýfi íslenzkrar lífs'baráttu og
þjóðlegra fræða. Hann er lif-
andi sýni þess bezta úr gam-
áill'i íslenzkri bændamenningu
löngu liðinna kynslóða, sem
hélt merki andaras hátt á loft.
Stundum er engu lfikara en
þessi hógværi og lítilEáti gamli
fjárbóndi hafi óvænt dottið út
úr anjáðum síðum ævagamalla
skinnbóka, langt aftan úr
grárri forneskju með fjöðurstaf
í hönd á íslenzkum sauðskinn-
skóm með brúsandi fornfálegt
kjálkaskegg og göngulag hljóð
látra sagnritara, góðlegur, ger
hugull og grúskboiginn í baki.
Þessi skagfirzki fræðaþulur úr
Hóiiaisótan hirarai fo'imiu verður
hálfáttræður 7. þ.m.
Ég þekkti hann að norðian
og mat hann mifcils sakir gáfna
hans og gæða, mikiillar sjálfs-
miemratuiniar oig tiMiininikiigialegs
skilnings á mannleg örlög. Auk
þess hafði ég gert mynd af hon
uira fyrir 10—15 árum. Bg bauð
honuín brátt að aka honum um
höfuðistaðinn og sýna honum
mangrómiaðain ljómia bong-
arinnar. Við brunuðum gegn-
u;m hvert skraiutlhverfiið af
öðru og skyggndumst um ný-
tízkuleg stræti, skoðuðum sfcýja
kljúf-a, rennduim augum til
Bændah'aillariranar og horfðum
upp eftir turnspírum, nýjum
stoart'kirkjum, skóliabyggingum,
glerhýsuim, stálpölliuim oig ál-
höllum reykvíkskrar auðlegð-
ar. Elkki var aið sjá svipibrigði
á Kolbeini raé minrasta vott að-
dáiumar og undrunar yfir þessu
Grettiistaki tækninnar á tutt
ugustu öld. Því ók ég beint út
úr bænum eins og byssu-
brenndiur upp í Guflunes, þar
sem túnóiburðUr bændanna er
fr.amleiddur. Og viti menn, Kol
beinn tók sikyndilegt viðtoragð
í þann mund er við ókum heim
að áburðarverksimiðjunni í
Gufunesi. Það var eins oghann
gæfi ekki sjállfu mannvirkinu
minimsta gaium, en starðii þasis í
stað hugfanginn á gamlan
grj'óitlhniullunig, aldurisiorfiiran og
mosa'V.axinn, sem stóð upp úr
nærliggjandi bæjiarrústum. Og
nú var sem sóll léki um and-
lit gamla mannsins og frásagnar
gieðin vaknaði og hann sagði í
barnsleguim fögnuði: „Hér mun
vera bæjarhlað oig hestasteinn
Bjiarina Thorarensens og hér
mun skáldið hafa stigið á bak
gæiðiinigi sírauim, er hauin hvarf
norður að MöðruvöMum í Hörg
árdal til að taka við amtmann.s-
errubæftiniu, Þá rankalði ég ldlcs
i.ns við mér og skynjaði hv^ð
að Kolbeini sneri hér syðra.
Með benisínið í boitni var brun-
að út á Laugarraes, þar sem
biskupsistofan stóð forðum og
þaðan út á Seltjarnarnes og
sikyggnzt heim að landlæknis
setrin.u gamla í Nesi við Sel
tjörn. Síðan um sögufræga
staði, sem miáli skiptu og nú lék
KolbiBÍnn á als oddi glaður í
braigði eiras og fagnandi safn
ari, sieim höfðiu borizt m,angir fá-
gætir safngripir samtímis. Safn
hanis var Ihiuglæg minmiiraga-
hlaða sögulegra verðlmæta, sem
kosta engin fjárútlát, byggt
upp af óeiigiingirni án ágirndar.
Hann horfði yíir sundið til Við
eyjar og fannst sér ekkert
liggja á að fara þaragað. Bkki
væri lakara að bíða og láta sig
hlakka til að komast í sögu
krásirnar þar. Síðan ræddi
hann um Skúla fógeta og
Stephánúnga. Loksins sá hann
þá Reykjavík, sem hugur hans
girratist. í siaimræðuim er Kol-
beini gjarrat að vitraa til gam
alla atburða og atvika. Aldrei
verður honuim tiivitnunarvant.
Er við renndum fram hjá verzl
un Silla og Valdia í Aðaistræiti
í einu elzta húsi bæjarins, gam
ailli innréttingu Skúla fógeta,
þá var það ek-ki flóðlýetur
varningur í búðargluiggum, sem
kom huga hans á hreyfin.gu
heldur umhugsunin um, að hér
hafði Stoúli lifað, gengið og
starfað. Þá urðu atvik úr lífi
fóigetans að umræðluefni, þessa
norðlenzka forföður og höfiund
ar Reyfcjiaivilkur sem höÆúðlstiað-
ar og margt bar á góma um
Slkúla og .samtíð hans. Koil
beinn lyftist í bíilisæti’nu af
frásagnargleði, blakaði kenn
aralega með annarri hendi út í
loftið orðum sinuim til áherzlu
og áréttingar og sögustrauimur
iiran ieið lygnt fram lífct og Hér-
aðsvöbnin og kvíslaðiist víða.
Ein sagan var eiittihivað á þessa
leið, svo að ég reymi að fara
Framlhald á bls. 15.
Kolbeinn frá Skriðulandi.
Merakóngar á skagfirzkum „Kveðjuhóli".
ÆSBÓK MORGUNBLAÐSINS 9
5. júlí 1970