Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1970, Blaðsíða 14

Babýlon
Framhald af bls. 2.
ar alfræðibækur og fagbækur
nema staðar við þessa grein-
inigu stærðarhlutfallaruna. Þó er
almennt vitað að múrinn um-
kringdi aðeinis nokkuð af borg-
inni, minnsta, en þýðingar-
mesta hlutann: Borgarkjarn-
ann með musterissvæðinu.
En aðalvígi Babýlonar voru
fyrir utan þessa innri borg,
eömuleiðis sumarhöll Nebúkad
nezars. Þessar byggingar og
a'ðrar austan Evfrat voru um-
luktar enn einum múr, sem
ekki var beirnn; hann getum vér
tíil skilnimigsaufca kallað mið-
múrinn. Að meðtöldu því
svæði, sem hamm náði krimgum
var borgarsvæðið 8,9 ferkíló-
metrar. Samt virðist þessi til-
tölulega litli flötur í samræmi
við þau stærðarhlutföll sem
Heródótos gefúr til kynna. Eft-
ir því sem þessi víðfönli Grikki
segir, var BabýLon ferfhyrning-
ur, umgirtur múrum, þar sem
hver hlið var ekki minni en
22 km, en það er 484 fenkíló-
metrar. Gríski læknirinn og
sagnfræðingurinn Ktesías, sem
starfaði 50 árum síðar en
Heródótos, ræðir af meiri hóg-
værð um rétthyrning, með 17,3
km hliðum, og flöturinm yrði
þá tæplega 300 ferkilómetrar.
Til samanburðar má geta þess
iS Ziirieh nær yfir 156 og Miinch
en yfir 312 ferkílómetra svæði.
Margt bendir til þess að sú
minni af þessum tveim afmörk-
unum svæðanna, þeirra
Heródótosar og Ktesíasar, sé
ekki sett of hátt. Vér vitum
að fornborgin Kish óx saman
við Babýlon, þótt bongarkjarn-
amir væru 13 km hivor frá öðr-
um, og að borgin Borsippa (nú
á dögum Birs Nimrud), sem
var 24 km summan við mið-
borg Babýlonar, tilheyrði höf-
uðborgarsvæðinu meira eða
minna, og hefir ef til vill verið
talin með af Heródótosi.
Það hlýtur að hafa verið til
ytri eða fjórði múr, sem menn
hafa aðeins fundið litlar leifar
af. Svo virðist sem að auk
Babýlonar hafi hann umlufct
enn eina borg, fyrrum sjálf-
stæða, það er (ytri) Kiish, út-
hverfi með sveitalandslagi að
nofckru leyti, ennfremur með
varnarvirkjum, sikurðum, uppi
stöðum og vatmisforðabúri.
Svæðið miili inmri og ytri múr-
anma nefnum vér tii hagræða-
auka ytri borgdna.
Heildarstærð höfuðborgar
innar mun ekki vekja undrun
manna við núverandi krimigum-
stæður, en borg er ekki um-
girt múrum á vorum tímum.
Borigarsvæði á stærð við
Babýlon hefir sennilega aldrei
síðar verið umigirt múrum. Að
því er stærðin.a varðar, n.áði
hin forna Rómabong, með
milljónum íbúa, aldrei sömu út
þenslu og Babýlon.
Höfuðfoorg Nebúkadnezars
virðist þó varla hafa verið
milljónaborg, þegar haft er í
huga að byggð ytri borgarinn-
ar var mjög misiþétt. En meðan
herleiðing Gyðinga stóð yfir,
m'á vel áætla íbúafjölda Babý-
lonar milli þrjú og fjögur
hundruð þúsund — það var
langsamlega mesta samansöfn-
un manna frá sköpun verald-
ar tii þess tíma.
Utan allra áður greindra
múra lét Nebúkadnezar byggja
fimmta virkið til viðbótar:
Mediska múrinn, á þeim stað
norðan Babýlonar, þar sem
Evfrat og Tígris renna nálæg
ast hvor annarrL Hann náði
frá annarri ánni að hinni, var
30 fcm að lengd, og átti að
vera fyrsta varnarvirkið gegn
Medum, sem ógnuðu landinu
norð-austan frá.
Nebúkadnezar gerði ekki að-
eins að byggja fimm feikna
mikia múra. Hann lét griafa
fjóra skurði mil'li Evfrat og
Tigris og tvo skurði samhliða
Evfrat, og stöðuvatn lét hann
gera tiil miðlunar vatn.avöxtum.
Samkvæmt Heródótosi var
þetta viatn 400 ferkílómetrar.
Bodenvatn er 538 ferkílómetr
ar.
Báða helminga innri borgar-
arrnnar, sem Evfrat rann um,
ten.gdi Nebúkadnezar saman
með steinbrú, gem sögð var 900
metrar að lengd. í ytri borg-
inni reisti hann sumarhöll sdna,
og í innri borgimni stækkaði
h_an.n aðalhölli.na með suður-
virfciinu. Að utan var hún
harðmeskjulegt og skugigalegt
vígi, en að innan prýdd marg-
litum lágmyndum og alls konar
veraldar auði. Hásætissalurinn
var 45 x 18 metrar. Nýjar við-
byggingar stækfcuðu vígið svo
að úr varð hallarborg. Sam-
kvæmt Didórosi, grísku.m sögu-
ritara, var ummál hennar 1,2
km og hún var umfcringd garði
með pálimum og cypressutrjám.
Hin stóra höll Nebúkadnez-
ars hafði að geyma eitt af hin-
um sjö furðuverkum veraldar:
Hangandi garffa Semiramis. Að
vísu áttu garðarnir ekkert
skylt við hinia nafnkunmu
assýrísku drottningu, Semirami,
og ekki voru þeir heldur hang-
andi, en merkilegir þó í öllu
tilliti.
Samkvæmt erfðasögnum, sem
að verulegu leyti hafa
hlotið staðfestingu fornleifa-
rannsókna, þráði drottning
Nebúkadnezars fjöllin frá
heimalandi sínu, en hún var
ættuð frá Persíu, og varð að
eiga heima á flatlendi Babý-
lóníu. Konungur horfði ekki í
kostnað við að töfra fram fjalla
landslag. Stall af stalli lét
hann gera heilar ráðir af stór-
fenglegum görðum á þökum
uppi, og þeir efstu náðu upp í
sömu hæð og turnarnir á
innri borgarmúrnum. Múr-
steinshvelfingar héldu görðun-
um uppi, en undir þeim voru
salir, sem enginn sólargeisli
náði inn í, og þeir kældust með
því að garðarnir ofan á voru
vökvaðir. Þessi loftbreyting
hlaut að hafa verið ævintýra-
leg í breiskjuhita sumarsins í
Mesopótamíu.
Hangandi garðar Nebúkad
nezars voru meistaraleg smíð,
en hvers vegna þeir voru tald-
ir til hininia sjö furðwerka ver-
aldar, en ekki Babelsturninn
mikli, er erfitt að skilja.
„Vér skulum hnoða tigul-
steina og herða í eldi”. Þeir
notuðu sem sé tígulsteina í stað
grjóts og jarðbik í stað kalks.
Því næst sögðu þeir: Gott og
vel, vér skulum byggja oss
borg og turn, er nái til him-
ins, og gjörum oss minnismerki,
svo að vér tvístrumst ekki um
alla jörðina. Þá steig Drottinn
niður, til þess að sjá borgina
og turninn, sem mannanna
synir voru að byggja. Og
Drottinn mælti: Sjá þeir eru
ein þjóð og hafa allir sama
tungumál og þetta er hið fyrsta
fyrirtæki þeirra, og nú mun
þeim ekkert ófært verða, sem
þeir taka sér fyrir hendur að
gjöra. Gott og vel, stlgum nið-
ur og ruglum þar tungumál
þeirra, svo að enginn skilji
framar annars mál. Og Drott-
inn tvístraði þeim þaðan út um
alla jörðina, svo að þeir urðu
af að láta að byggja borgina.
Þess vegna heitir hún Babel,
því að þar ruglaði Drottinn
tuiniguimiál allrar jarðarinnar, og
þaðan tvístraði hann þeim um
alla jörð.
Þetta er hin fræga saga um
Babel-turmnin (1. Mós. 11,3-9).
Hvað viðvíkur glundroða mál-
anna, þá hljómuðu þar auðvit-
að mörg tungumál hvað innan
um annað, eins og algengt er
í heimsborgum, ekki sízt þeg-
ar borg hefir innan múra
þræla frá mörgum löndum
heims. Þegar Biblían beinir
reiði sinni (eða fyndni!) sér-
staklega að turninum, þá mun
orsökin sennilega sú að Gyð-
ingar kunna að hafa litið á
hann sem táknmynd hofmóðug-
heita.
Stærilæti hefir vafalaust
haft sín áhrif á Nabopólassar
og son hans, Nebúkadnezar,
þegar þeir hófust handa um að
reisa við rústirnar af ziggurat
Hammúrabi. Þetta verður ljóst,
ekki aðeins af hæð þrepapýra-
mídans, heldur umfram allt af
hlutföllum hans.
Fornibaibýlóniskar stallasmíð-
ar hofhýsaininia voru meiri
að breidd en hæð. Nýbygging
Nebúkadnezars varðveitti að
visu þrepagerðina, en hann
gerði þrepin um leið svo mjó
og brött að þau voru vart
þekkjanleg. Sökkull turns
iins einn samain var 33 m hár,
hærri en allur ziggiuratinin í
Úr, tvöfaldur að hæð við það
sem fjögurra hæða bygging er
nú. Við augum biasti ekki leng-
ur pýramídi, heldur ægilegt
bákn, 90 m lamigt, 90 m breitt
90 m hátt, og náleigia eins og
teningur, þar sem hann tók
ekki að mjókka að ráði fyrr en
á efsta þriðjungi byggingar-
innar.
Án beinna sambandsrofa við
erfðavenjuna var skyndilega
komimin til sögiun.niar turn, í
stað breiðrar stallabyggingar
— fyrsti stóri turninn í heim-
inum. Reyndar var hann þung-
lamalegur, líkt og stærð-
ar vörugeymsla. Þegar menn
hugleiða hve grannir turnar
vorir eru, þá myndi hinn ægi-
legi þumigi Babelsturnisdns
nægja til að. verka yfirþyrm-
andd i svipmóti niálega hvaða
heimsborgar, sem um væri að
ræða.
Ofan þessi þrep átti Mardúk
að ganga frá himni niður til
mannanna. Samkvæmt opinber-
legum tilgangi sínum var turn-
inn helgihaldshús. f fleygrúna-
texta sem menn hafa fundið,
játar reyndar Nebúkadnezar að
það sé tiligangiur banis a'ð
„keppa við himindmm". Þess
vegna byggir hann turninn
beint upp og niotar þrepin að-
eins að ytra sniði. Turninn átti
ekki aðeins að boða veldi
Mardúks, heldur einnig veldi
fulltrúa hans og vegsemd höf-
uðborgar hans. Á klunnanleg-
an og tilgerðarlegan hátt und-
irstrikaði hann drembiláta
kröfu Babýlonar til að vera
nafli veraldar.
Hér rannsökuðu prestar líka
gang himintungla. Þeir deildu
himninum í tólf flokka dýra-
hringsins, gátu fyrirfram
reiknað út sólmyrkva og tungl
myrkva og þekktu brautir
reikistjarnanna. Ekki var allt
þetta gert af rannsóknarþrá,
eins og vér þekkjum hana nú,
heldur beinlínis til að geta les-
ið örlög manna í brautum
reikistjarnanna. Stjörnufræðin
stóð í þjónustu stjörnuspek-
innar. Prestar Mardúks eru
hinir eiginlegu uppgötvar-
ar stjörnuspárdálka vikublað-
anma (og einsitaka dagblaða).
(Niðurlag í nœsta blaði)
Einkamál
smásaga
Framhald af bls. 5.
plöturnar. Eins og þú sérð,
skildi hún eftir nokkrar bæk
ur, en ekki eina einustu plötu.“
Höfuð Ivans birtist í dyra-
gættinni. Það sýndist krimiglótt,
fölt og líkamslaust eins og
tungl.
„Hvað er að?“ spurði Milton.
„Eru þeir að koma upp hæð-
ina?“
„Nei, en við skulum koma
oklkiur í burtu. Það er kominn
tímd tU.“
„Aðeins tvær mínútur í við-
bót.“
Ivan dró höfuðið til baka,
andvarpaði og gretti sig.
„Er þér ekki sama, þó að ég
stanzi tvær mínútur í viðbót?
Ég mun ekki ónáða þig aftur,
ég kem ekki aftur fyrr en eftir
stríð.“
Konan baðaði út höndunum:
„Auðvitað er mér sama. Svo
lengi, sem engin hætta er á ferð
um. Ég man vel eftir þér.
Tókstu eftir því, að ég þekkti
þig strax? Og ég skad segja þér
nokkuð. Mér þótti vænt um, þeg
ar þú komst að heimsækja ung-
frúna. Vænna, en þegar hinir
úr hópnum komu. í hreinskilni
sagt, þótti mér vænna um það
en þegar hr. Clerici kom. Já,
annars, ég hef ekki séð unga
hr. Clerici síðan. Er hann líka í
amidspy rmuhreyf iinigiunmd? “
„Já, við erum saman. Við höf-
um alltaf verið saman, en núna
nýlega fluttu þeir mig í annan
flokk. En hvað kemur þér til
að segja, að þú hafir tekið mig
fram yfir Giorgio? Sem gest á
ég við?“
Hún hikaði, yppti öxlum, eins
og hana langaði til að taka aft
ur það, sem hún hafði sagt eða
a.m.k. draiga úr því, en Milton
sótiti á: „Svona nú, sieigðu mér
það,“ og hver taug í líkama
hans var þanin.
„Þú niefniir það eikfcá viið hr.
Clerici, þegar þú sérð hann aft-
ur?“
„Heldurðu, að ég geri það?“
„Ungi hr. Clerici, sagði hún,
„angraði miig og reitti mig jafn-
vel til reiði. Ég get sagt þér
þetta, vegna þess að ég hef
álit á þér, þú lítur út fyrir að
vera alvörugefinn piltur, og ef
ég má þannig að orði komast,
hef ég aldrei séð eins alvarleg-
ain og áreiðanleigan pilt. Þú skil
ur, hvað ég meina. Það var lítið
sem ekkert mark tekið á mér,
ég var aðeins umsjónarkona
hússins, en móðir Fulviu bað
mig, þegar hún kom hingað með
hana, þá bað hún mig sérstak-
lega......“
„Að vera nokkurs konar leið-
beinian!di,“ stakk Milton upp
á.
„Einmitt, svo að maður noti
§kki sterkara orð. Svo að ég
varð að líta aðeins eftir stúlk-
uinnd og gerðium heniniar. Þú
skilur, hvað ég miedima. Þeg'ar
um þig var að ræða, gat ég ver-
ið áhyiggjulaius, aligjörlega. Þið
voruð alltaf vön að tala saman
svo klukkustundum skipti. Eða
frómt frá sagt, þá talaðir þú,
en Fulvia hlustaði á. Hef ég
ekki rétt fyrir mér?“
„Þú hefuir rétt fyrir þér. Þú
hafðir rétt fyrir þér.“
„En aftur á mióti, þegar Gi-
orgio Clerici . . . . “
„Já?“ Munnur Miltons var
þurr.
„Seinast, ég meina síðasta
sumarið, sumarið 1943, þá held
ég, að þú hafir verið í hern-
um.“
„Já.“
„Seinast var hann farinn að
koma of oft og næstum alltaf
á kvöldin. Ef satt skal segja,
féll mér ekki, að hann skyldi
koma svona seint. Hann kom
venjulega í leiigiuibíl. Þú mianst
eftir þessum, sem stóð alltaf
við ráðhúsið, fallega svarta
bílnum með þessu hlægilega vél
arhrói, sem gekk fyrir gasi.“
„Já.“
Koman hriisiti höfuðið. „Ég
heyrði þau tvö aldrei tala sam-
an. Ég var vön að standa á
hleri, ég skammast mín ekki fyr
ir að viðurkenna það, vegna
þess að það var skylda mín. En
það var alltaf þögn, næstum
eins og enginn væri inni. Mér
líkaði það alls ekki. En þú verð
ur að lofa því að segja vini þín
um efcfcd rueditt um þetta. Þau
fóru að vera á fótum lengi
fram eftir, alltaf leniguir og lerng
ur. Ef þau hefðu nú verið hér
fyrir utan undir kirsuberja-
trjánum, hefði ég ekki gert mér
miklar áhyggjur. En þau tóku
upp á því að fara í gönguferðir.
Þau voru vön að fara alla leið
upp á hæðina.“
„Ég skil.“
„Auðvitað vakti ég eftir
henni, en þau komu alltaf
seinna og seinna.“
„Hvað var klukkan, þegar
þau komu aftur?“
„Oft var komið fram að mið-
nætti. Ég hefði átt að tala um
þetta við Fulviu."
Milton hristi ákaft höfuðið.
„Jú það hefði ég átt að gera,“
sagði konain, „en ég tók aldrei
nógan kjark í mig. Ég var allt-
af pínulítið hrædd við hana, þó
að hún væri svo ung, að hún
hefði getað verið dóttir mín.
Svo var það eitt kvöld, að hún
kiom eiin hiedim. Þalð var fram-
orðið, komið fram yfir miðnætti.
Ég man, að jafnvel skortíturn-
ar voru hættar að tísta uppi á
hæðinni.“
„Milton!“ Ivan blístraði fyrir
utan.
Hann sneri sér ekki einu
sinni við, en vöðvarnir efst í
kinnum hans kipptust til.
„Og svo?“
„Og sivo hvað?“ saigði uimisjón
arkonan.
J 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5. júlí 1970