Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1976, Qupperneq 3

Til vinstri: MóSir með barn í brjósti. Sápu-
steinsmynd eftir Johnnie Inukpuk I Port
Harrison við Ungavaflóa. Til hœgri:
Paneeloo er ung húsmóðir ð Norður-
Baffinslandi, um 1000 km norðar en island.
Hun er fjölhæf listakona og vinnur I bein og
stein. Að neðan: Steinskúlptúr frá
Baffinslandi.
Kristoffer, Dorte og Simon
Kristoffersen i Godthaab
Listamenn úr næsta nigrenni við fsland: Kristoffer Kristoffersen og
kona hans Dorte, búa og starfa I Godthaab. Þau vinna t sápustein
samkvæmt gamalli hefð og Simon sonur þeirra, sem er á myndinni að
neðan, þykir efnilegastur ungra myndlistarmanna I Grænlandi. Sjá
verk eftir hann á bls.4.
Bjarnarveiðar, — eða eru það viðræður milli bjarnanna og frammámanna þorpsins. Myndin I beio-og rekavið I
Angmagssalik um 1890.
En þaó er mjög óvíst að útlend-
ingar meti réttilega það sem að
baki liggur. Myndskeri frá Ang-
maksalik hefur til dæmis látið
eftir sig smámynd, skorna i bein
og stillt upp á rekavið. Þar eru
átta manns, fyrirmenn og konur
þeirra að sögn og standa frammi
fyrir þremur hvitabjörnum. Að
visu hefur einn maðurinn ein-
hverskonar vopn í hendi, en varla
sýnir þessi mynd venjulegar
bjarnarveiðar. Það er næstum þvi
eins og birnirnir séu að skegg-
ræða við fólkið. En hver skyldi
meiningin hafa verið?
Grænlenzk list þessarar aldar
hefur runnið i þrjá farvegi. í
fyrsta lagi hafa nokkrir
tírænlendingar tileinkað sér
myndlist Vesturlandabúa og jafn-
vel gengið á akademiiö i Kaup-
mannahöfn. 1 öðru lagi hefur
vaxandi ferðamannastraumur til
Grænlands haft í för með sér
eftirspurn eftir minjagripum, —
og þá framar öllu öðru grænlenzk-
um fígúrum og öðrum útskurði.
Þar eru meðal annars hinir
handalausu tupilakar, sem að
sjálfsögðu hafa verið framleiddir
handa túristum og aldrei gegnt
því hlutverki að vera verndar-
andar eins eða neins.
Eskimóalist
er komin í verð
Í þriðja lagi — og það er
merkast — hefur orðið endur-
nýjun á ævagömlum grænlenzk-
um skúlptúr samkvæmt þeirri
hefð sem ríkt hefur hjá Eskimó-
um í þeirri grein, — ekki bara í
Grænlandi heldur og í Kanada.
Raunar er fleira en skúlptúr, sem
hefur verið endurvakið; þar á
meðal er málverk eða teikningar
á skinn og útskurður i bein eða
tönn. Menn greinir eitthvað á um,
hvort hér sé um að ræða ,,hreina“
list eða listiðnað. Allavega hefur
þessi forni varningur öðiazt frægð
uppá síðkastið og er nú Eskimóa-
list til sölu i hinni ágætu list-
iðnaðarmiðstöð „Den perm-
anente" i Kaupmannahöfn
og víða í Kanada. Danir hafa
reynt að vekja upp áhuga á þessu
fyrirbæri í Grænlandi, meðal
annars með nýju safni, Lands-
museet, í Godthaab.
Uppá siðkastið hafa nokkrir
listamenn úr hópi Eskimóa á
Grænlandi orðið kunnir fyrir
ágæt verk, einkum og sér i lagi
skúlptúr úr svonefndum sápu-
steini, sem er mjúkur tálgusteinn,
næstum svartur á litinn. Til eru
þeir, sem lita á framlag sitt sem
list, en ekki bara föndur eða
minjagripaframleiðslu. Þar á
meðal er Kristoffersen-
fjölskyldan i Godthaab.: Kristofer
Kristoffersen, sem nú stendur á
sextugu, kona hans Dorte og
Simon sonur þeirra hjóna,
sem telst myndliöggvari og
kannski líklegastur nútima Græn-
lendinga til stórræða á þessu
sviði. Simon er liðlega þritugur og
notar sápusteininn sem efnivið,
en myndir hans hafa ævinlega
sérkenni Eskimóalistar og það er
athyglisvert að þær líkjast fyrst
og fremst högg- og tálgumyndum
Eskimóa i Kanada.
Myndefnið er venjulega tengt
lifsbaráttu Eskimóa. Umfram allt
eru veiðarnar hugstæðar, en líka
hetjusögur og engin hetja jafnast
á við hinn mikla Kagssassuk, sem
var niðursetningur og munaðar-
leysingi, en varð öllum sterkari og
barðist þá við Usugsaerni-
arssugssuaq, sem var sonur
Usugsaermiarssunguaq, — eða
hvort það var öfugt.
Af öðrum efnilegum græn-
lenzkum myndlistarmönnum má
nefna Lazarus frá Angmaksalik
og Otto Tomassen frá Upernavik.
Öll verk þessara manna hafa eitt
og sama svipmótið; þau minna
nokkuð á list frumstæðra þjóða,
sem nefndur er arkaismi. En samt
er þetta háþróað i höndum Eski-
móanna og þeim kemur ekki til
hugar annað en að stílfæra mikið.
En þaö er ævinlega einhver sér-
stakur þokki yfir þessum mynd-
verkum: þau njóta sín þvi miður
ekki til fulls á myndum, en verða
að skoðast frá öllum hliðum og
listamennirnir ætlast til þess að
skoðandinn láti augun ekki duga,
heldur beiti hann þreifiskyninu
að auki.
Sjá nœstu |
síðu