Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1976, Síða 4
Veiðidýrin
eru kært við-
fangsefni í
list Eskimóa,
sem er ótrúlega
svipuð, hvort
heldur er í
Grænlandi
eða Kanada.
/
A síðustu
árum hafa
atvinnulista-
menn komið
þar upp og
jafnvel norður
á Baffinslandi
kostar einföld
steinmynd um
70 þús. kr.
Lazarus, ungur Austur-Grænlendingur me8 útskornar smímyndir úr tönn.
'lUaður og kona. Sápusteinsmynd eftir Janet Nipi, „Fuglmaðurinn", mynd skorin I tönn eftir Otto Tomasen I
Kanada. Upernavik.
Söpusteínsmynd eftir Simon Kristoffersen f Godthaab. Hun fjallar um
ofurmennið Kagssassuk.
Að ofan: Kanadfskir Eskimóar eru slyngir leirkerasmiðir. Hér má sjá
Listamanninn Kuksut I Rankinbugt við verk sitt.
Allt norðan frá
Baffinslandi
Myndlist Eskimóanna i Kanada
er miklu meiri að vöxtum og fjöl-
breytni og slík eítirspurn hefur
nú orðið eftir verkum þeirra, að
heilir hópar norður við Hudson
Bay, á Labradorskaga og í
Keevatin gera ekki annað en
framleiða myndlist. Umfram allt
vinna þeir í sápustein eins og á
Grænlandi, en þeir hafa líka til-
einkað sér teikningar, grafík og
skemmtilega frumstætt málverk.
Ég kynntist listaverkum kana-
diskra Eskimóa fyrst á flugstöð-
inni i Frobisher Bay á Baffins-
landi. Það er um það bil eyðileg-
asti staður sem ég hef augum bar-
ið og kom sannarlega á óvart, að
talsvert úrval þessara listmuna
var fáanlegt þar i kaupfélagsbúð.
Jafnvel ennþá meir kom þó á
óvart, að verðlagningin í þessari
krummavík var sú hin sama og í
tízkuverzlunum heimsborganna.
Síðar sá ég ágæt verk af sama tagi
í hinu glæsilega listasafni Winni-
pegborgar; þar var lika sölubúð
og verðlagið það sama og norður i
ishafinu.
Ég sel það ekki dýrara en ég
keypti, en gagnmerkar heimildir
greina svo frá, að dæmi um út-
skornar myndir af einhverju tagi
megi í Norður-Kanada rekja 2500
ár aftur fyrir fæðingu Krists og
að fundizt hafi myndir á Græn-
landi, sem eigi uppruna sinn allt
að 2000 árum fyrir timatal okkar.
Einnig má skilja af því sem lesið
verður í ágætum tímaritum um
þessi efni, að list norðurhjarans
hafi verið harla litils metin, eða
öllu heldur ekki neins, þar til
nýverið. Nú hefur það orðið
stjórnarstefna i Kanada, að þjóða-
brot haldi í uppruna sinn og það
hefur orðið þáttur í þeirri stefnu
að örva Eskimóanna til þess að
viðhalda listrænni hefð. Örvunin
hefur þó ugglaust fyrst og fremst
orðið af þeim tekjum, sem lista-
menn og listiðnaðarfólk þarna
norðurfrá er nýlega byrjað að
hafa.
Nyrzt á Baffinslandi, þar sem
heitir Arctic Bay og er uppundir
þúsund kílómetrum norðar en
Island, þar búa þau hjón
Kominerk, liðlega þrítugur fyrr-
verandi veiðimaður og kona hans
Paneeloo. Þau eiga fjögur börn en
Kominerk varð að hætta veiði-
skap vegna heilsubrests og sneri
sér þá að listinni. Nú vinna þau
hjónin saman að myndgerð og
vinna i stein og hvalbein.
Án áhrifa frá
alþjóðlegri list
Eftirspurnin eftir Eskimóalist
hefur kallað á framleiðslu, sem
aftur á móti hefur i för með
sér alveg ólika afstöðu þess, sem
áður skar út og gerði myndir af
innri þörf — án þess að nokkur
bæði um það. Hætt er við að aukin
áherzla verði lögð á þá hluti sem
bezt seljast i búðunum í Toronto
og Montreal. Þarmeð ræður
smekkur borgarbúans ferðinni og
tæplega er það æskilegt.
Teikningar Eskimóa eru alveg
sér á parti og að því virðist án
áhrifa frá umheiminum. Þær
minna í senn á teikningar barna
og myndlist svokallaðra frum-
stæðra þjóða. Til dæmis er hópur
af af fólki teiknaður á sama hátt
og barn mundi gera það: Allir
liggja á bakinu. Heimur fanta-
siunnar er alltaf nærtækur;
Maður fær fuglsham, dýrið fær
mannsandlit. Hreindýrin fljúga
með fuglunum og fiskar ganga á
land. Grímulist Eskimóa virðist
einnig eiga margt sameiginlegt
með grímum Afríkuþjóðflokka.
Það sem að baki liggur hjá
báðum, er lotningin gagnvart þvi
dularfulla.
Fáir Eskimóar á norðurslóðum
Kanada hafa lagt stund á málara-
list, — en einnig sú viðleitni er
alveg sér á parti. Einna athyglis-
verðastar eru myndir veiðimanns-
ins Nauja, sem byrjaði að mála
með húsamálningu á krossvið.
Myndir hans komu fyrir augu
mannfræðings nokkurs, sem
óðara sendi listamanninum olíu-
liti og léreft. Nauja býr i
Keevatin, vestanvert við Hudson-
flóann; það er svo sem alveg á
sömu breiddargráðu og Island.
Myndir Naujas eru sagðar minna
á veggfóður frá miðöldum i þeirri
veru, að sjóndeildarhringirnir
virðast margir, En myndefnið er
veiðar, veiðidýr, hundasleðar,
snjóhús og isi lagt hafið. Hér er
farið frjálslcga og skáldlega með
hlutina og alveg sleppt þeim
ískalda blýgráma sem okkur
finnst að einkenni birtu norður-
hjarans.
©
*#/