Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1976, Qupperneq 5

Hann bar glasið hægt og virðulega upp að vörunum,
saup lftið eitt á, með sömu hægð og sama virðuleika,
og lagði síðan glasið á borðið aftur. Höndin skalf
örlítið og það gerði borðið einnig, þrátt fyrir, að
samanbrotnum bréfsnepli væri kyrfilega stungið
undir einn fótinn.
Hann kyngdi sopanum í smáskömmtum, með löngu
millibili. Svo hallaði hann sér aftur á bak, hvildi
herðarnar við vegginn og dró annan fótinn upp á
rúmstokkinn. Hann spennti greipar um hnéð og leit
hátt upp á vegginn andspænis.
Nú gekk þetta ekki lengur. Alls ekki. Það var komið
nóg, meira en nóg. Þessi sfðasta vika var botninn á
öllu saman. Já, auðvitað fyrir utan þessa Iitlu hress-
ingu, sem hann átti þarna á borðinu, bara til að halda
heilsu í dag. Svo skyldi hann sofna vært í kvöld,
snemma. Á morgun byrjaði vegurinn að Iiggja upp á
við. Hátt. Langt.
Skipuleggja,það þurfi hanh auðvitað að gera. Maður
kemst ekkert án þess að skipuleggja. En það var
ekkert vandamál. Hann hafði skipulagsgáfu, það hafði
hann.
Já, nú var þetta búið, eins og sorglegt leikrit. Fólkið
stendur upp og gengur út. Og allir eru glaðir á ný. Já
búið — slútt, það var orðið. Slútt, með áherzlu. Búið —
máttlaust orð, meiningarlaust.
Það var augljóst þetta með skipulagninguna, hvar
hún átti að byrja: fá sér gott starf, fast starf. Vinna.
Laun.
Það fór fínn hrifningarstraumur um líkama hans,
þegar þessi þáttur skipulagsins hafði farið rækilega
gegnum heilabúið og hlotið staðfestingu.
En nú rámaði hann i, að einhver hefði sagt, að
enginn hefði orðið meiri af vinnu einni saman. Bull,
auðvitað. Vinna göfgar manninn, segja þeir. Að sjálf-
sögðu, augljóst mál. Og hún getur gefið peninga og, ef
vel tekst til, álit. Það hafði hann séð um dagana, að
vinna gat skapað einum manni álit, jafnvel þó ekkert
annað gæti gert það.
Og þetta átti að ske — hvort tveggja.
En vinna. ..? Hann hafði jú fyrr... En hvað um það?
Hann hafði alltaf verið óheppinn. Hver maður verður
að fá þá vinnu, er svarar til hæfileika hans og kunn-
áttu. Og laun líka. Og nú skyldi hann finna það rétta,
jafnvel þó það tæki tfmajlangan tima.
Þennan þátt skipulagsins innsiglaði hann með því
að teygja út höndina eftir glasinu og fá sér einn lftinn
— og virðulegan — eins og þeim einum er lagið, sem
hættur er að... Jæja.
Höndin skalf ekki lengur, ekki teljandi. En borðið
var samt við sig. Það ruggaði örlítið, þegar hann setti
glasið aftur á borðið og ósjálfrátt studdi hann fingri á
flöskuna, eins og hann byggist við, að hún mundi
ramba um koll. En það var engin hætta á ferðum. Hún
var meira en hálf, nokkuð svo stöðug ennþá.
Svo hallaði hann sér aftur að veggnum og aftur
leituðu augu hans upp á vegginn á móti. Ekki af því,
að hann byggist við að sjá þar eitthvað, sem hann
hefði ekki séð áður, eða vert væri að horfa á. Hann
vissi fyrir löngu að svo var ekki. Það var bara svolítil
hvíld fyrir augun að horfa á myndlaust, óhreint vegg-
fóðrið, götugt hingað og þangað eftir nagla, sem fyrri
Ieigjendur höfðu rekið í vegginn, til að hengja kjána-
legar fjölskyldumyndir á, eða hver veit hvað. Hillur
kannski — eða lampa. Hann hafði ekki neinar myndir
á veggjum. Hann þoldi ekki að glápa á fjölskyldu-
myndir.
Ekki svo að skilja, að hann ætti ekki myndir. Þær
voru bara í töskunni undir rúminu. Gömlu brúnu
pappatöskunni, sem nú hafði fylgt honum i fimmtán
ár. Bráðum sextán. Hann hafði tekið hana með sér í
bæinn, þegar hann byrjaði I Menntaskólanum. Þá var
hún ný og fin, full af hreinum, góðum fötum, mynd-
um, þeim sömu og ennþá lágu í henni, dálitlum
peningum og stórum vonum í mynd kennslubókanna,
sem hann hafði Iesið heima um sumarið og hann tók
nú með sér í skólann. I skólann! Það hnusaði lítið eitt í
honum. Þessar endurminningar höfðu flogið gegnum
huga hans á einu andartaki.
Já, látum oss sjá. Hvar var hann nú? Jú, skipu-
leggja, einmitt.
En nú var það bara spurningin: hvaða starf átti
hann nú helzt að tryggja sér? Þar var vandinn.
Hann lét hugann reika, minntist ýmissa hluta, er
hann hafði reynt um dagana og likað eða ekki líkað.
Átti hann kannski að athuga með skrifstofustarf
aftur? Það þekkti hann vel frá fyrri tíð. Hann sá
sjálfan sig sitjandi við skrifborð inni á einhverri
skrifstofunni, með hvftt um hálsinn og svip, sem átti
að láta alla. óviðkomandi halda, að hann væri skrif-
stofustjórinn, eða jafnvel forstjórinn sjálfur. Nú
brosti hann með sjálfum sér að fáfengilegheitunum.
En þægilegt gat þetta verið, þvi var ekki að neita.
Skjótast inn á hlýjan kontórinn utan úr vetrarkuldan-
um klukkan 9 á morgnana, á sama tima og verkamenn-
irnir voru að drekka morgunsopann sinn i köldum,
skítugum vinnuskúrum, eftir að hafa þá þegar unnið
úti í nærri tvo tíma.
Hann minntist atviks frá fyrri árum, þegar hann var
bókari á stórri skrifstofu, skammt frá miðbænum.
Hann átti skammt eftir ófarið að dyrunum um
morguninn, þegar hann kom til vinnu. Þá veitti hann
gömlum manni athygli, sem stóð þarna og var byrjað-
ur að pjakka upp götuna með haka. Það var kalt
þennan nóvembermorgun. Gekk á með éljum og ísköld
norðangjólan snardeyfði eyru, nef og fingur, þegar út
kom og óhugnanleg grá morgunskíman gerði þetta allt
margfalt ömurlegra.
Eins og ósjálfrátt gekk hann i áttina til gamla
mannsins og spurði: „Eitthvað að þarna?“
Gamli maðurinn rétti hægt úr sér, lagði hakann að
sér og hvíldi báðar hendur á enda skaftsins. Svo leit
hann votumi næstum barnslega einlægum augum
framan í þennan aðkomumann, sem norpaði þarna í
kuldanum, með hendurnar á kafi i frakkavösunum.
„Já, það er stiflað — klóakið. Sennilega hér undir.
Þó ekki vist.“
„Nú, já, einmitt. Það ér slæmt.“ Annað fannst
honum hann ekki hafa að segja. Svo ætlaði hann að
halda áfram og koma sér inn.
„Það er ómögulegt fyrir aumingja fólkið, að koma
ekki frá sér skolpinu."
Þetta heyrði hann gamla manninn segja um leið og
hann byrjaði að fjarlægja sig. Hann stanzaði aftur,
ósjálfrátt. Eitthvað hafði snert hann. Hvaða fólk? Jú,
það hlaut að vera fjölskyldan i gamla timburhúsinu á
móti. Það var ekki búið í neinu öðru húsi í þessum
hluta götunnar.
Og gamli maðurinn hafði sagt „aumingja fólkið",
þetta útslitna gamalmenni, sem stóð þarna i kuldanum
og barði upp frosna götuna til að leita að klóakstfflu,
þó hann vissi varla hvar hana væri að finna.
„Aumingja fólkið" hafði hann sagt. Var hann ekki að
vinna fyrir laun? Það var eitthvað við þetta allt. Hann
skynjaði eitthvað, sem hann hafði ekki þekkt sjálfur,
en var þó næmur fyrir. Kannski allt of næmur, það var
meinið.
Var til eitthvað annað og meira, en að vinna fyrir
laun? Var hægt að berja upp freðna jörð, skjálfandi á
götum úti, fyrir annað en peninga? „Aumingja fólkið“
hafði sá gamli sagt.
Það var hlýtt á skrifstofunni þennan dag. Hitaveitan
var í lagi. En honum leið illa. Hlýjan vildi ekki inn í
líkamann — sálina öllu heldur.
Hann handlék pappirinn þann dag með áður óþe.kkt-
um óhug. Var hann maður? Karlmaður? Eða var það
gamli maðurinn á götunni sem var það? Hvað var
hann þá sjálfur?
Ósjálfrátt leitaði hann svarsins með því að líta út um
gluggann og gefa gætur að því, hvernig verkinu mið-
aði áfram. En það kom ekkert svar.
Eitthvað ásótti hann meira og meira, eftir því sem á
daginn leið. Um fjögurleytið henti hann frá sér
skjölunum og reikningunum, hallaði sér aftur á bak i
þægilegan skrifstofustólinn og spennti greipar. Svo
leit hann á hvítar mjúkar hendurnar, pappírinn á
borðinu og hendurnar aftúr. Þannig sat hann góða
stund og ruglingslegar hugsjónir fóru um huga hans.
Svo stóð hann snögglega upp, kveikti sér i sigarettu og
fór að ganga um gólf. Samstarfsfólkið var farið að gefa
honum gætur. Þegar hann varð þess var, þoldi hann
ekki við þarna lengur. Hann tautaði eitthvað óljóst um
að hann væri víst lasinn, lagaði lauslega til á skrif-
borðinu sinu og hafði sig síðan út.
Hann stanzaði á götunni og horfði um stund á gamla
manninn, sem ennþá var að pjakka. Hann stóð nú i
rúmlega mittisdjúpum skurði, niðursokkinn í verk
sitt. Hann gekk nær.
„Jæja, hefurðu fundið stífluna?“
Öll viðbrögð gamla mannsins voru sem endurtekn-
ing frá morgninum.
Hér varð hlé á þessari upprifjun. Glasið var tæmt i
einum hressilegum teyg. Fyllt aftur. Hver fjandinn!
Bara þriðjungur eftir I flöskunni. Bráðum tóm. Botn.
„Botn heitir burðugur sveinn", sagði kerlingin i
ævintýrinu um smjörtunnuna.
Nei, hvað var þetta? Var hann farinn að kippa?
Og nú flissaði hann út i loftið
Hvað var hann annars að hugsa um? Jú, nú mundi
hann það.
Gamli karlinn í skurðinum. Viðbragðið eins og
endurtekning frá morgninum. Morgni lífsins?
Kannski.
Nei, nú var hann farinn að rugla aftur. Ekki finna á
sér, bara bæta heilsuna, skipuleggja.
Og nú varð honum ljóst.'að hann átti ekkert til að
blanda með.
Jæja, bara dræ, gerir ekkert. Bara fara varlega. Og
hugsunarlaust kom einn sopi þessu til staðfestingar.
Já, en hvað hafði nú skeð svo?
Látum oss sjá. Jú, hann hafði farið á bar um kvöldið.
Og daginn eftir. Þetta varð vika.
Svo hafði hann hringt á skrifstofuna og sagt, að
hann kæmi ekki meir. Væri eitthvað lasinn og ætlaði
að hvíla sig og breyta eitthvað til.
Þá var það, að hann fór að tapa Elínu. Elín Erla,
fallegt nafn. Hún hafði fjarlagzt hann smátt og smátt,
liðið burt frá honum með árunum. Þau hættu alveg að
tala um giftinguna. Það varð eins og þegjandi sam-
komulag að minnast ekki á þá hluti. Og hvað svo?
Bréfið lá þarna á borðinu. Bréfið frá henni. Nú var
hún frú Elín Erla. Það hafði legið þarna í margar
vikur, marga mánuði. Hann mundi það ekki lengur.
Kannski nokkur ár?
Hann hafði ekki hreyft það síðan hann opnaði það
og las. Það varð bara að liggja þarna til að minna hann
á að þessu væri lokið. Og nú varð sopinn dálitið stærri
en áður.
Nei fjandinn. Fara varlega, tautaði hann innra með
sér, meðan hann barðist við að kyngja. Svo gretti hann
sig hroðalega og hrollur fór um hann allan.
Nei, ekki meira strax. Hann varð að passa sig.
Elin Erla.
Þetta helvitis dót, sem hafði eyðilagt allt fyrir þeim.
Einhverjir fjandans ættingjar. Kjaftasögur. Jæja,
þetta gerði ekkert til.
Hann skyldi bara sýna þessu pakki, að hann væri
maður.
Framhald á bls. 16
©