Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1976, Side 9

Kóngur og drottning heima hjð sér ásamt börnunum þremur, sem heita
Elena, Christina og Felipe.
Margir hafa tekiö til þess, hve
Juan Carlos sé alvarlegur. Þykir
þetta greinilegt jafnvel þótt hann
sé síbrosandi. Hann er samt kátur
að upplagi, eða var það að
minnsta kosti. En þegar hann var
18 ára kom fyrir hann atvik, sem
virðist hafa rænt hann kætinni til
frambúðar. Það var hinn 29. marz
árið 1956, að þeir Juan Carlos og
Alfons bróðir hans, þrem árum
yngri, voru einir heima í Estoril í
Portúgal; voru þeir að hreinsa
byssur sínar, sem þeim höfðu ver-
ið gefnar. Þá hijóp skot úr
annarri byssunni og hitti Alfons.
Hann lézt nær samstundis. Þetta
sorglega slys hefur sett mark sitt
á Juan Carlos. Aldrei er minnzt á
þetta opinberlega, og sjálfur
ræðir hann það aldrei.
Juan Carlos fæddist í borgara-
styrjöldinni miðri, árið 1938.
Alfons XIII, afi hans, var síðasti
konungur Spánar, þar til nú; hon-
um var steypt árið 1931. Eftir það
flakkaði fjölskyldan um Evrópu
og átti aldrei fast heimili iengi
vel.
Árið 1948 gerðist það svo, að
faðir Juans Carlosar seldi hann
Franco. öðruvisi er tæpast hægt
að orða það. Þegar hér var komið
sögu hafði Franco lýst Spán
konungsríki. Juan af Borbón var
þá næstur krúnunni að erfðum,
og þreyttist hann seint á að minna
á það. En Franco kærði sig ekki
um fullorðinn ríkisarfa. Hann gat
orðið tregur í taumi. Franco valdi
því Juan litla Carlos, sem var þá
tíu ára. Og Juan af Borbón sá
þann kost vænstan að láta Franco
hafa drenginn og sjá hverju fram
yndi. Hann réttlætti þetta með
því, að hann hefði umfram allt
viljað halda konungsdæminu I
ættinni, en menn geta annars
hugsað hvað, sem þeir vilja um
föður þennan. Þótt Juan Carlos
hefði lítt notið ástar og umhyggju
áður keyrði • nú um þverbak.
Undir handarjaðri Francos
þrifust engar ærlegar til-
finningar. Þar var það skyldan
ein og miskunnarlaus agi, sem
gilti.
Franco hafði prinsinn i hálf-
gildings fangelsi. Þegar
skólagöngu lauk varð hann að
fara að læra herlistir; nam hann í
öllum þremur deildum hersins.
Árið 1960 sendi Franco hann svo í
háskólann í Madrid að læra hag-
fræði, stjórnvísindi, sögu og heim-
speki. Var hans þá svo vel gætt,
að ekki er hægt að nefna það
nema varðhald.
Juan Carlos óx úr grasi og varð
stór og íþróttamannslega vaxinn;
hann skaraði og fram úr öðrum í
siglingum, á skíðum og í karate.
En hann hafði mjög hægt um sig í
öllum málum, sem ekki var hægt
að leiða til lykta með likamsat-
gervi.
Við og við'fékk prinsinn að
heimsækja föður sinn, ýmist til
Rómar eða til Estoril i Portúgal,
en þar hefur Juan af Borbón löng-
um hafzt við. Faðir prinsins
brýndi seint og snemma fyrir hon-
um að hlýða Franco. „Gerðu það,
sem Franco segir þér. En vertu
minnugur þess, að það er ég, sem
verð konungur Spánar." Hjá
föður sínum rakst Juan Carlos á
andstæðinga Francos, sem voru
þar að brugga ráð sín. Svo hélt
hann aftur til Spánar, óræður á
svip.
Það er prinsinum heldur til
álitsauka, að hann gaf stundum til
kynna að sér væri Ijóst, að hann
væri einungis leiksoppur, hann
hefði vitanlega eigin skoðanír.
en því miður væri staða hans slík,
að hann gæti ekki látið þær í ljós.
Það er líka áreiðanlegt, að hefði
hann farið að gefa yfirlýsingar
um stjórnmál á báða bóga, þá
hefði Franco aldrei kjörið hann
eftirmann sinn árið 1969. Um það
leyti hafði Juan Carlos starfað í
öllum meiri háttar ráðuneytum í
Madrid og verið óaðfinnanlegur
fulltrúi einræðisherrans árum
saman. Ekki var annað að sjá en
honum líkaði hlutverk sitt prýði-
lega og af því mótast skoðanir
manna á honum enn.
Árið 1962 kvæntist Juan Carlos
Soffíu Grikkjaprinsessu. Þeim
fæddust tvær dætur og sonur á
fimm árum. Og þá fyrst eignaðist
Juan Carlos heimili, sem hægt
væri að kalla því nafni.
Franco lét hjónunum í té
Zarzuelahöll, 20 herbergja stór-
hýsi. Sjálfur bjó Franco í 200 her-
bergja höll þar ekki fjarri. Það er
ágætt dæmi um mannfyrir-
litniiigu Francos, að hann fól
opinberu embætti að búa höllina
húsgögnum og öðrum innan-
Slðustu árin mítti oft sjá Juan Carlos I skugga ein-
ræðisherrans, þvl Franco útvaldi sjálfur þjóðarleiðtoga
eftir sinn dag og hefur þá trúlega vonað, að Juan Carlos
héldi áfram eftir forakrift læriföðurins.

Kóngurinn er vel á sig kominn llkamlega og hefur náð umtalsverðum árangri
I karate.
kj&tfÍÍRÍlX'
stokksmunum og voru þau Juan
Carlos og Soffía ekki spurð álits.
Prinsinn tók þessu nú brosandi
eins og flestu, sem að höndum
bar. Kona hans var hins vegar
ekki alin upp í því að brosa góð-
látlega að öllu og hún tók að viða
að sér búsmunum áferðum sínum
i útlöndum og tókst að lokum að
breyta fornminjasafninu frá
Franco i bústað handa lifandi
fólki.
Konungsfjölskyldan býr eftir
sem áður í Zarzuelahöll, þótt
miklu stærri höll sé í Madrid.
Ekki er þetta í sparnaðarskyni,
heldur er einfaldlega auðveldara
að verja litla höll en stóra.
Konungi er vel Ijóst, að líf hans er
í sífelldri hættu Hann er ekki
aðeins þyrnir í augum maóista
og annarra vinstrimanna. Honum
stafar einnig hætta úr eigin röð-
um. Öfgasinnaðir hægrimenn
vilja um fram allt, að ekki verði
vikið frá stjórnarstefnu Francos,
og þeir munu beita öllum ráðum
til að hindra konung í fram-
kvæmd frjálslyndisáforma sinna.
Andstaðan er skipulögð í svo-
nefndu ,,neðanjarðarbyrgi“, en í
þvi situr lífvörðurinn gamli, sem
vill halda stjórnarstefnu Francos,
hvað sem það kostar. Foringjar
hans sitja raunar í bústað
Francos, Pardohöll. Konungi er
að sjálfsögðu vel kunnugur sá
siður manna á þessum slóðum að
útkljá deilur með vopnum, enda
hefur hann styrkt vörð sinn mjög.
Soffía prinsessa kenndi manni
sínum sitt af hverju og meðal
annars það að ríkisarfar verða að
öðlast hylli þjóðar sinnar. Hann
fór nú að hugsa til þess að „fá
þjóðina á sitt band“. „Sé þjóðin á
mínu bandi má vera að friður
haldist áfram eftir lát Francos",
var haft eftir honum. A síðustu
árum hafa þau hjón gert víðreist
um Spán. Að vísu hafa þau oft
sætt aðkasti, menn hafa æpt að
þeim ókvæðisorð, jafnvel í kór-
um, og kastað i þau tómötum. En
sú kenning Soffíu stóðst þó í aðal-
atriðum, að menn mundu ekki til
lengdar erfa smáræði við svo
glæsilegt, ungt fólk i fallegum
fötum. Þar að auki áttu þau lagleg
börn.
Maður sem hefur eytt ævinni í
skugga Francos ætti að vera
orðinn tortrygginn, enda er sú
raunin um Juan Carlos. Hann gat
tæpast trúað því að mönnum félli
svo vel við hann, að þeir fögnuðu
honum þúsundum saman. „Er
þetta bara kurteisi? Líkar þeim
kannski við okkur? Eða finnst
þeim bara svona gaman að sjá
prins?" spurði hann. Þar kom þó,
að hann sannfærðist. Og kannski
hefur það veitt honum kjark til að
taka loks sjálfstæða ákvörðun.
Arið 1969 bauð Franco honum að
verða eftirmaður sinn.
Ekki verSur lengi setiS á hinum valta tróni, nema tryggt sé, a8 herinn
bregSist ekki. Hér sést Juan Carlos treysta vináttubönd sln viS herinn.
Nú hafði faðir prinsins alltaf
brýnt fyrir honum, að sér bæri
sjálfum hásætið. Það kom því
ekki vel við hann, þegar Juan
Carlos Iét þessar áminningar lönd
og leið og þáði tignina. Faðir hans
sem sat enn í Portúgal og lét titla
sig „yðar hátign, Juan konung
III“, reyndi þó að bjarga þvi sem
.bjargað varð og kvaðst náttúru-
lega hafa gefið syni sínum leyfi til
þess arna, en það breytti engu um
það að konungstignin mundi
ganga að réttum erfðum.
Árið 1974 þegar Juan Carlos
varð í raun staðgengill Francos
um nokkurt skeið, rann upp fyrir
þessum undarlega föður, að hann
hafði orðið að fífli með yfirlýsing-
um sínum. Hann fór þá að halda
ræður á móti syni sínum, en hafði
ekki annað upp úr krafsinu en
það að honum var nú alveg
bannað að koma til Spánar.
Fárra vikna stjónartíð Juans
Framhald á bls. 15