Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1976, Blaðsíða 10
Til hægri: Myndskreyting við Ijóð
eftir Evert Taube
ck i rauninni einkanomandi Alberts
bæði hvað snertir að loikna, mála of>
skrifa. Þegar við vorum einir á búgarð-
inum, sátum við hvor i sínu herberfji on
skrifuðum og teiknuðum. ()g síðan fór-
um við yfir það, sem ég hafði }jert, þej'ar
við borðuðum, og spjölluðum þá oft lenpi
saman. Og þá skeði það stundum, þepar
honum hafði vel líkað, að hann hrinpdi
til einhvers ritstjóra í Stokkhólmi, op þá
pat hann sapt til dæmis: Þetta er Albert!
Ep vaf að lesa svolitið eftir piltinn, sem
býr hjá mér. Þetta er ágætt hjá honum.
Þú færð það með póstinum of> verður að
borpa hundrað eða að minnsta kosti 75
krónur fyrir það. Hann hefur pcrt teikn-
inpu sjálfur, oj> þú verður að borpa 25
krónur fvrir hana. — A þennan hátt
seldi Albert ntargar preinar eftir mi«.“
Kvert Taube skrifaði marpar bækur í
óbundnu máli eftir fyrri heimsstyrjöld- .
ina oíí tók að nýju til við slík ritstörf um
1950 án þess þö að leptíja skáldska])inn á
hilluna ok hefur síðan ort mörf; af sínum
beztu kvæðum. En hann hefur þurft á
öbundnu máli að halda afýmsum ástan)-
um. Hann hefur lifað fjölbreytilepu lífi.
víða farið oj> mörpum merkum mönnum
kynnzt op fundið hjá sér þörf fyrir að
sepja frá því, sem á dapa hans hefur
drifið. ()p honum la>tur eins vel að sepja
frá i öbundnu sem bundnu máli. Ljúf-
mennskan ofi kimnipáfan og lifandi
áhupi hans á mannlífinu einkenna alla
hanslist.
Heiðursdoktorinn við heimspekideild
háskólans hefur aldrei í æðri skóla «cnp-
ið, en er þó vissulega lærður maður. Allt
frá barnæsku hefur hann haft brenn-
andi áhuga ásagnfræði, og hann hefur
stundað hana af ánægju þess, sem er
bæði þefvís og sporrækur og hefur hæfi-
leika til að tengja hluti á nýjan hátt, en
svo er oft um þá, sem eru sjálfmenntað-
ir. Enginn þekkti betur sögu heima-
byggðar hans, Bohuslán, en hann, og
þegar hann var í Suður-Ameríku, kynnti
hann sér rækilega sögu þeirra landa,
sem hann dvaldist i. Hann fann til skyld-
leika við trúbadúrana í Provenee á 12. og
13. öld og þar með Dante og Cavaleanti,
setn lyftu skáldskap þeirra á æðra svið.
Hann lét sig dreyma um hina kurteisu
tíma, þcgar Elenóra af Akvitaníu réð
rikjum og hafði um sig hámenntaða hirð
— þegar Ríkharður ljónshjarta var fyrir-
mynd allra riddara að dyggðum og djörf-
ung. en honum nægði ekki að dreyma,
heldur varð hann að skrifa um þessa
tima, og það hefur honum tekizt flestum
prófessorum betur. Þegar hann var átt-
ræður, 1970. sendi hann frá sér leikritið
„Rikharður ljónshjarta og Filippus II“.
En sjálfur var Evert Táube einnig
frá upphafi hinn háttprúði riddari í allri
sinni list. Hann var alitaf fágaður. aldrei
grófyrtur eða klúr. Kurteisi hans var
einlæg og eðlisbundin, bros hans var
milt og kímnin samúðarfull og gleðirík.
Sem dæmi um snilld hans má nefna tvö
söngva, sem mikið voru sungnir hér i
eina tíð og rnargir munu kannast við:
„Nár jag var en ung caballero" og
„Fliekan í Havanna", en þeir eru að
margra dómi meistaraverk í öllum sín-
um einfaldleik. Síðara kvæðið hefst
þannig:
Flickan i Havanna
hon har inga pengar kvar,
sitter i ett fönster,
vinkar át en karl.
Kom, du glade sjömatros!
Du skall fá min röda ros!
Jag ár vacker !
Du ár ung!
Sjung af hjártat, sjung!
Yrkisefnið og umhverfið er »kki ýkja
skáldlegt: hafnarhverfi og gleðikona er
úti i glugga á vændishúsi og veifar í
sjömann, sem á leið þar hjá. En í meðför-
um Everts Taube verður þetta allt að þvi
rómantískt, saklaust og barnalegt. Höfn-
in og pútnahúsið hverfur, og eftir verða
venjuleg stúlka og piltur. Hann reynist
ekki eiga neina peninga, en aftur á móti
hring, sem hann segir hafa kostað 15
pund. Ilún gleðs innilega yfir hringnum,
sem hann gefur henni samstundis og
hún biður hann um að staldra við smá-
stund. Svo fer hann, og aftur situr hún
við gluggan og veifar hendi, sem nú er
hringi prýdd.
Kins og áður er getið, myndskreytti
Evert Taube greinar sínar og bækur af
hagleik og listfengi. Ilann iðkaði teikn-
un og listmálun alla ævi ásamt öðrum
listgreinum, enda ætlaði hann upphaf-
lega að helga sig mýndlistinni. A einum
stað segir hann: „Þegar ég teikna, þá
geri ég það i stað þess að þreifa á hlutn-
um með hendinni. Eg teikna frjálst og
hef greinilega engan metnað sem teikn-
ari, en af þvi hef ég mikla nautn, og
meðan ég er að teikna, verður mér ljóst,
um hvað ég ætla að skrifa. (Með hvað á
ég auðvitað við hvernig.) Þannig er sem
sagt hægt að heita einum hæfileika öðr-
um gáfum til uppljómunar.—“
Arið 1958, þegar Evert Taube var 68
ára gamall, var honum falið að mynd-
skreyta veggi salar í veitingahúsinu
Lorensberg i Gautaborg, og heitir hann
síðan Taube-salurinn. Hann er 9,5 x 16,5
m. og Evert Taube málaði alla veggflet-
ina með oliulitum og skrifaði með skýrri
og fallegri rithönd tilvitnanir i þá
söngva, sem myndskreytingarnar áttu
við. Hér er um algert einsdæmi að ræða.
Öll þjóðin kann og þekkir söngvana og
þa>r persónur, sem þeir fjalla um —
nema að útliti, og svo kemur skáldið nær
sjötugt og málar og teiknar sjálft Fritiof
Anderson, Rönnerdahl, Carmencitu og
Maj pá Malö og meira að segja Flickan í
Havanna! Og myndirnar eru ekki aðeins
bráðskemmtilegar, heldur einnig frá-
bærar frá listrænu sjónarmiði. Fyrir
hinu síðarnefnda hef ég að sjálfsögðu
annarra dóm en minn — erlendra og
hérlendra listamanna.
Evert Taube var vinsæll maður I
orðsins algeru merkingu. Hann átti vini i
öllum stéttum í öllum heimsálfum. Einn
þeirra var Pablo Picasso, en honum
kynntist hann vel í París um 1920. Hann
var gestur Picassos í Cannes 1957. Evert
Taube segir frá því í „Svörtum nautum“,
sem kom út árið eftir, að hann hafi
furðað sig á þrótti og Iífsnautn Don
Pablos og hafi sagt það við hann sjálfan
— á spænsku, því að þeir töluðu alltaf
spænsku saman — að hann væri eða
réttara sagt væri orðinn geislandi ung-
legur (radiante juvenil).
„Já“, sagðí Picasso, „en það hefur tek-
ið langan tíma, það hefur tekið mig 76
ár."
Þá átti Picasso enn eftir að lifa um 15
ár við góða heilsu og Evert Taube í 19 ár.
Mikið gefa guðirnir slíkum mönnum.
Þegar þeir hafa lifað auðugra lífi en
flestir aðrir eins lengi og mannsskrokk-
ur getur Iifað yfirleitt, eru jarðneskar
leifar þeirra bornar til grafar, en að öðru
leyti halda þeir áfram að lifa góðu lífi.
Sveinn Asgeirsson.
Kröi:
MÁL-
LAUS
AÐ
KALLA
(ðstarljðð)
í þunglyndri kyrrðinni flögraði rödd þín á bleikum vængj-
um, fiðrildi sem flöktir frá einu blómi á annað einn dag en svo
kemur kvöldið rautt og dauðinn og þunguð nótt sem fæðir af
sér annan eingetinn dag. Á bleikum vængjum fló hún, rödd
þín, inní djúpan og dimman hellinn þar sem sagginn á
veggjunum var sál mín og hugsun dím draup úr loftinu, dropi
eftir dropa svo að það myndaðist pollur á hörðu gólfinu.
Og þá varð það sem skrímslið í innsta dimmsta skotinu
rumskaði og lauk upp glórum sinum, allt loðið og gljáandi á
hárið, kannski blautt. Var það stórt eða litið? Kannski mús
eða rotta, já rotta. Nei varúlfur eða vampýra, Dracula greifi
sem opnar dyrnar að svefnherbergi ungu konunnar ofurhægt,
það marrar aðeins i þeim og máninn hangir i greinum trjánna
einsog grámyglað epli og útúr því skriða ormarnir handa
náttuglunum að éta en skýin eru svartar klessur á strengdum
striga. Konan situr náttklædd við snyrtiborðið, lítið Ijós tórir
og andlit hennar er hálft i speglinum, hálft enni hvitt, eitt
auga, önnur kinnin, munnurinn klipptur sundur þvert og þar
undir hakan en enginn háls, einsog skugginn hafi étið hálft
höfuðið en ekki torgað þvi öllu. Hún hefur losað um Ijóst hárið
og er nú að greiða langa lokkana sem falla einsog foss niðrá
vatnsmáðar axlirnar. Hann er allur kominn inn, kemur nær og
er um munninn einsog hann hafi nýlokið við apótekaralakk-
ris, hvassar tennurnar eru gular, það glittir í þær og blóð hefur
storknað á milli þeirra. Augun eru þanin og standa útúr
helbláu og holdskörpu andlitinu, blóðhlaupin og minna mest
á hélaða rúðu með rauðum frostrósum. Nær og nær kemur
hann, læðist hljóðlaust eins og köttur og fótatakið kafnar i
þykku gólfteppinu. Allt i einu sér konan með þessu eina auga
sinu mynd hans i speglinum en þá slitnar filman og skært óp
hennar lóður útaf í sidýpkandi tóni likt því er plötuspilari er
kippt úr sambandi. Það er púað og blistrað í salnum. Geislinn
frá vasaljósi sætisvísunnar hleypur um áhorfendaraðirnar en
sfðan eru Ijósin kveikt.
Skrimslið reis á fætur, hnusaði útí loftið og geispaði en
stökk svo á stað úrillt og urrandi og reyndi að handsama þetta
fiðrildi sem flögraði frá einum vegg að öðrum og hafði loks að
hremma það i greip sér. Fyrst sleit það vængina af enda eru
þeir vist taldir óætir en stakk svo afgangnum uppí sig og
tuggði lengi lengi uns ekkert var lengur til að tyggja, þá
ropaði það hátt og dropar duttu úr loftinu.
Síðan hefur þú setið mállaus að kalla.