Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1987, Blaðsíða 21

kvöldmáltíðar óvefengjanlega. Skírskotunin
er óbein. Hvaða íslenskur iistamaður þekk-
ir ekki frásögn guðspjallanna um heilaga
kvöldmáltíð? Sögulega séð hefur matborðið
skipt mun meira máli í evrópskri menningu
en t.d. í kínverskri, japanskri eða afrískri.
Þar hefur borðið yfirleitt engu hlutverki að
gegna. í okkar menningarumhverfi hefur
það hins vegar sérstöku hlutverki að gegna
sem samfélagstákn og kraft sinn þiggur það
frá borði þar sem Jesús neytti hinnar síðustu
kvöldmáltíðar með lærisveinum sínum. Sem
fyrr segir er þetta myndefni öðrum algeng-
ara á altaristöflum í íslenskum kirkjum.
Fátt liggur því beinna við en álykta sem
svo að skilningur listamannsins á máltíð,
hvort sem hún er á engjum eða annars stað-
ar, sé frá upphafi mótaður af þeirri máltíð
sem sérhver kristinn maður skynjar sem
eins konar formynd: síðustu kvöldmáltíð
Jesú.
Hér hafa verið nefnd dæmi um fáeinar
gerðir skírskotana til Jesú í myndlist. .Al-
gengasta tegundin þegar vítt er skoðað er
þó áreiðanlega hin spámannlega skírskotun.
Hér á landi eru slíkar myndir þó að því er
best verður séð nánast ófinnanlegar fyrr
en á þessum áratug. Má þar benda á mynd
Gísla Sigurðssonar: „Þér hafið gjört það að
ræningjabæli" (1982—3). Þetta er þrískipt
mynd og skírskotar þannig til altaristöflu-
formsins. Á miðmyndinni er Kristur sem
kemur í reiði^ sinni inn í heim viðskipta og
vopnasölu. Á hliðarvængjum eru síðan
myndir samkvæmt hefðinni sem vísa til
miðmyndarinnar. Mynd Guðmundar Ár-
manns Siguijónssonar, „Krossfesting"
(1983), flokkast einnig undir hina spámann-
legu myndsýn eða pólitísku Jesúmynd. Þar
er einnig þrískipt mynd sem skírskotar til
altaristöfluformsins. Báðar þessar myndir
eru órafjarri hinum mýstísku myndum og
einnig sakramental myndum. Þær eru dæmi
um spámannlegan stíl.
LOKAORÐ
Þegar litið er til hinnar fornu myndlistar
kirkjunnar eru myndir úr daglega lífinu látn-
ar skírskota annars vegar til Jesúatburðar-
ins en hins vegar til reynsluheims
safnaðarins. Þannig skynjar kirkjan hið trú-
arlega. Og þar er komið að mörkum hins
trúarlega og hins veraldlega ef svo má að
orði komast. Þau eru illa skilgreinanleg
þegar málið er brotið til mergjar. Það er
kannski eftir allt saman „opna listaverkið"
sem leiðir áhorfandann hvað minnst að
ákveðnum skilningi sem kemst næst því að
vera trúarlegt vegna þess að það opnar leið
fyrir hið trúarlega en er það ekki í ströng-
um skilningi. Og þar með er einnig sett
spumingarmerki við það sem í daglegu tali
er kallað trúarlegt listaverk þar sem oftast
er átt við myndir þar sem efniviðurinn er
sóttur eingöngu í Biblíuna. Slík listaverk
eru oft fjarri því að vera „opin“ og opna
þar með enga leið fyrir hið trúarlega.
Skírskotun til reynsluheimsins vantar. Slíka
tengingu skortir auðvitað ekki aðeins í
mydum á borð við nazarena-myndirnar sem
áður voru nefndar heldur einnig í verkum
sem eingöngu gegna skreytihlutverki í kirkj-
um en slík myndlist ryður sér mjög til rúms
í samtímanum og truflar fáa en skortir þá
jafnframt þá spennu og líf sem flestir hljóta
að vænta í góðu listaverki.
Mynd: Torfi Jónsson
JÓN ÚRVÖR
Maður á vegi okkar
Hvert hefur hann farið, enginn
getur sagt manni neitt?
Það er eins og við séum að bíða
eftir blómi,
bíða uns hann kemur á ný,
hljóðlega upp úr moldinni
og varpi geislum á veginn.
Hann brosir einsog blóm sé að tala,
blóm, sem er nýkomið
og er að vaxa í þögn,
maður finnur angan, ekki mjög sterka,
sérstæða og milda,
uns einn dag er hann horfinn.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21. DESEMBER 1987 21